Yaji i Kita na szlaku Tōkaidō – Japonia czasów samurajów oczami dwóch miejskich cwaniaczków w tarapatach na prowincji
Choć nogi są słabe jak stare sandały, a rachunek goni uparcie…
Pewnego dnia próbowali odprawić seans spirytystyczny z dwiema ponętnymi czarownicami. Skończyło się, jak zawsze. Yaji dostał bęcki od ducha dawno zmarłej żony za niepłacone całe życie rachunki i butelki sake w sypialni pod łóżkiem. Kita zaś – przekonany, że właśnie przespał się z młodą wiedźmą – odkrył o poranku, że spał… z jej babcią, a całował po ciemku swego towarzysza podróży. Czy niedoli? Innym razem, pewni siebie, próbowali popisać się przed damami, zamawiając wystawny obiad, ale nie udało im się wykiwać właściciela restauracji i musieli zapłacić, nie mając funduszy. Za karę przez tydzień zmywali naczynia. Oto Yaji i Kita – dwa cwaniaczki z Edo, pewni, że świat stoi przed nimi otworem, gdy wyruszają w podróż szlakiem Tōkaidō przez kraj pełen „wiejskich naiwniaków”. Marzyli, by wyłudzić darmowe sake, oszukać gospodarzy na obiad czy nocleg, wcisnąć prowincjuszom tanie oszustwa – ale niezmiennie kończyli marnie: naciągani, pobici albo głodni. Każda ich porażka była jednak tak zabawna i absurdalna, że zamiast współczucia budzili śmiech – i właśnie dzięki temu stali się legendą Japonii do dziś chętnie przywoływaną – od literatury, drzeworytów i teatru kabuki, po mangi i anime.
To tylko namiastka spośród setek przygód Yaji i Kity – pary beztroskich włóczęgów z komicznej powieści Hizakurige, której fragmenty zyskały nawet własne ilustracje w postaci barwnych ukiyo-e – i to autorstwa największych mistrzów, jak Hiroshige! Yajirōbei i Kitahachi to nie samuraje w zbrojach, lecz mężczyźni w słomianych kapeluszach i z językiem ciętym jak nóż do sashimi. Ich rozmowy przypominają momentami kabaret, momentami pijacką filozofię, a momentami kombinatorykę rzeczy niemożliwych. Ich podróż to pretekst – do zjedzenia lokalnego dania, do kąpieli w gorącej wodzie, do flirtu z kobietami (niezmiennie im niechętnymi) lub bójki z innymi gośćmi w gospodzie. Ale za tą warstwą dowcipu kryje się coś więcej niż tylko rubaszna komedia drogi.
Bo Hizakurige to także fenomenalna kronika życia codziennego w epoce Edo: podręcznik kulturowy, przewodnik po dialektach, katalog dziwactw prowincji oglądanych oczami bywalców z Edo, czyli edokko. To satyra na społeczny porządek – z przytykami w stronę samurajów, mnichów, bogaczy i wieśniaków. To też językowy koktajl pełen przysłów, kalamburów, nieprzyzwoitych sugestii i cytatów z klasyki. W tym artykule poznamy przygody Yaji i Kity przez pryzmat samej powieści oraz najciekawszych ilustracji z epoki – ukiyo-e, które nie tylko dopowiadają historię, ale stają się jej niezależną, wizualną formą opowieści. Zapnij sandały, złap za butelkę sake i ruszaj z nami na szlak Tōkaidō. Będzie śmiesznie, będzie dziwnie, będzie bardzo w stylu edo-mae!
Yaji i Kita
Yajirōbei i Kitahachi — znani powszechnie jako Yaji i Kita — to dwaj najsławniejsi piechurzy japońskiej literatury. Pierwszy z nich to niemłody już mieszczanin z Edo, który przedstawia się jako „zwykły stary piernik” (ただのおやじ – tada no oyaji – stary facet, nic nadzwyczajnego), choć w istocie zna się na instrumentach, czyta chińską poezję i potrafi z głowy ułożyć urzędowy dokument lub frywolny wierszyk.
Kita z kolei to jego młodszy towarzysz, z przeszłością nieco bardziej zawiłą — był niegdyś pomocnikiem w sklepie, ale po nieudanych zalotach do pani domu i sprzeniewierzeniu kilku monet, skończył jako bezdomny, którego Yaji przygarnął. Ich przyjaźń to mieszanka złośliwości, solidarności i wspólnego zamiłowania do sake, dobrego jedzenia oraz wszelkich możliwych rozrywek. Wyruszają razem na pielgrzymkę do Ise, ale — jak nietrudno zgadnąć — ich duchowa podróż szybko zamienia się w pasmo gagów, gaf i gonitw za kobietami.
Weźmy choćby słynną scenę z czarownicami. Ulewa zaskakuje ich w okolicach Nissaki, więc chowają się pod okapem zajazdu. Gdy odkrywają, że w gospodzie nocują dwie tajemnicze kobiety, decyzja o pozostaniu na noc zapada błyskawicznie. Rzekome „czarownice” oferują rytuał przywoływania duchów, a Yaji korzysta z okazji, by – jak twierdzi – porozmawiać ze swoją zmarłą żoną. Zamiast wzniosłości dostajemy jednak barwną litanię żalów z zaświatów: niepłacony czynsz, zjedzone ryby, brak ofiar dla świątyni, a nawet fakt, że kamień nagrobny kobiety stał się... miejskim pisuarem dla bezpańskich psów. Thomas Satchell w swoim przekładzie na język angielski z 1906 roku oddaje tę scenę z iście kabaretową dynamiką, która ukazuje nie tylko humor sytuacyjny, ale też społeczną ironię: duch umęczonej kobiety wypomina mężczyźnie jego lekkomyślność i brak odpowiedzialności – tematy do dziś aktualne. A wszystko to podszyte jeszcze lekkim erotyzmem, pomyłkami w ciemnościach i niezapomnianym pocałunkiem Yajiego w usta… śpiącego Kity.
To jednak tylko jeden z wielu przykładów komicznych perypetii naszych bohaterów. Gdzie indziej próbują wziąć kąpiel w gorących źródłach, nie rozumiejąc zasad — kończy się to bolesnym poparzeniem. Kiedy indziej wdają się w spór z lokalnym sklepikarzem, którego próbują oszukać, by zaraz sami paść ofiarą jeszcze większego przekrętu. Ich podróż przypomina momentami slapstickowe kino nieme, gdzie każde wejście do gospody kończy się bójką, a każdy flirt z kobietą — katastrofą.
Wszystko to nie byłoby tak smakowite, gdyby nie szczególna cecha Yajiego i Kity: patrzą oni na świat z perspektywy edokko, mieszkańców Edo (dzisiejszego Tokyo), którzy uważają się za kulturalnych, błyskotliwych i przebiegłych, w przeciwieństwie do „wieśniaków” ze wszystkich innych regionów. To poczucie wyższości — często przesadzone i obnażane przez autora — pozwala Jippenshy Ikku nie tylko bawić czytelnika, ale też komentować społeczne napięcia między centrum a prowincją, między tradycją a miejskim cwaniactwem. W epoce Edo, gdy podróżowanie po kraju stawało się coraz popularniejsze, Hizakurige oferowało rozrywkę, ale i satyryczny przewodnik po Japonii — pełen miejsc, zwyczajów, dań i dialektów.
Dziś Yaji i Kita są ikonami literackimi, ale także postaciami uwiecznionymi w niezliczonych ilustracjach ukiyo-e — zawsze z lekkim uśmiechem, w trakcie awantury lub na granicy kolejnej kompromitacji.
Czym jest „Hizakurige”?
Zacznijmy od samego tytułu: Hizakurige (膝栗毛) to słowo, które już w epoce Edo brzmiało zabawnie. Oznacza dosłownie „kasztanowego konia z kolan” — a więc kogoś, kto podróżuje pieszo, polegając nie na koniu, lecz na własnych nogach (to wyrażenie idiomatyczne z Edo – gdy kogoś nie stać było na podróż konno, podróżował na koniu zwanym „własnymi kolanami”).
W przenośni to sposób mówienia o wędrówce z humorem, z przymrużeniem oka, bez nadęcia i zbędnej godności. Idealnie pasuje do formy literackiej, w której powstało dzieło – kokkeibon (滑稽本), czyli „książki śmieszne”, pełne gagów, dowcipnych dialogów i ironicznego komentarza do codzienności. Hizakurige nie było jedynym takim tekstem, ale to właśnie ono stało się niekwestionowanym królem tego gatunku - po raz pierwszy połączyło rubaszny humor z przewodnikiem turystycznym.
Za tym sukcesem stoi człowiek równie barwny, co jego bohaterowie – Jippensha Ikku (十返舎一九). Urodził się w 1765 roku, a jego prawdziwe imię brzmiało Shigeta Sadakazu. Mieszkał w Edo i próbował różnych zawodów, od urzędnika po ilustratora, aż wreszcie znalazł swoje powołanie jako pisarz. Jego pseudonim dosłownie znaczy „Dziewiętnasty, który wraca dziesięć razy” – a zatem ktoś, kto nigdy nie idzie prosto, zawsze zawraca, gubi drogę… Ikku zasłynął nie tylko jako autor, ale także jako rysownik – wiele ilustracji w pierwszych wydaniach Hizakurige wyszło spod jego ręki, co czyni go jednym z nielicznych twórców Edo, którzy pisali i rysowali swoje książki samodzielnie.
A dlaczego Hizakurige powstało akurat wtedy? Bo epoka Edo (1603–1868) była czasem względnego pokoju, rozwoju miast, handlu i… turystyki. Japonia była zamknięta na świat zewnętrzny, ale wewnątrz kwitło życie – podróże do świętych miejsc, takich jak Ise czy Kyōto, stały się nie tylko religijnym obowiązkiem, ale też formą rozrywki. Wędrowano pieszo, w grupach, często w przebraniu, z drewnianymi sandałami na nogach i workiem z przekąskami. Tōkaidō – droga łącząca Edo z Kyōto – była najważniejszą arterią Japonii, tętniącą życiem, plotkami i handlem (więcej o tym trakcie w ukiyo-e przeczytasz tu: Yaji i Kita na szlaku Tōkaidō – Japonia czasów samurajów oczami dwóch miejskich cwaniaczków w tarapatach na prowincji). Hizakurige doskonale to uchwyciło – jego bohaterowie odwiedzają kolejne stacje Tōkaidō, od Shōninami po Sanjō-ōhashi, przeżywając przygody, które zwykły podróżnik wolałby przemilczeć.
Cała powieść składa się z dwunastu tomów wydawanych między 1802 a 1822 rokiem, z których każdy dokumentuje kolejne etapy podróży Yajiego i Kity. Zaczynają w Edo, pielgrzymują do Ise, zahaczają o Kyōto i Ōsakę, a potem ruszają przez Shikoku i Kiso. Gdy już myślimy, że dotarli do celu, pojawia się Zoku Hizakurige – „kontynuacja Hizakurige” – która przenosi ich jeszcze dalej. Bohaterowie nieustannie wpadają w kłopoty, a czytelnicy – przez ponad dwie dekady – nie mieli dość ich gadaniny, gaf i niewybrednych żartów.
Ale to nie tylko śmiech dla śmiechu. Hizakurige pełniło także funkcję edukacyjną – podręczny przewodnik po szlaku Tōkaidō, z opisami zajazdów, potraw, lokalnych dziwactw i charakterystycznych postaci. To również kronika obyczajowa Japonii: język potoczny, gwary regionalne, miejskie powiedzonka, a nawet erotyczne podteksty – wszystko tam jest, tak, jak w życiu. W tle pobrzmiewa satyra społeczna: szyderstwo z hierarchii, karykatury samurajów, daimyō, mnichów i handlarzy. Język Hizakurige to barwny koktajl – trochę klasycznej poezji, trochę ulicznej gadki, trochę pijackiego bełkotu. I choć dziś czyta się to niełatwo w oryginale, dzięki ilustracjom ukiyo-e i licznym adaptacjom duch tej opowieści wciąż żyje – nie tylko w literaturze, ale i w japońskiej świadomości kulturowej. Istnieje też sporo wersji bardziej przystępnych współczesnemu czytelnikowi, o czym jeszcze napiszemy.
Hizakurige w ukiyo-e
Nie tylko słowem żyła Japonia epoki Edo — równie ważny był obraz. A skoro Hizakurige zdobyło serca czytelników, nic dziwnego, że szybko trafiło też na papier w formie ukiyo-e, czyli kolorowych drzeworytów, które w XIX wieku pełniły rolę zarówno plakatu, komiksu, jak i… współczesnego mema. Pierwsze ilustracje powstawały już w samych tomach książki, często rysowane przez samego Jippenshę Ikku. Z czasem jednak po powieść sięgali także najwięksi mistrzowie ukiyo-e: Utagawa Toyokuni, Utagawa Hiroshige, a także Eisen, Kuniyoshi i Toyohiro. Każdy z nich dodawał własny styl, przedstawiając Yaji i Kitę jako figury komiczne, rozpoznawalne od pierwszego spojrzenia.
W ilustracjach ukiyo-e Yaji i Kita byli przedstawiani z wyraźną przesadą. Yaji to zwykle przysadzisty mężczyzna z twarzą doświadczoną przez życie (i sake), często w lekkim ukłonie lub ze zmarszczonym czołem, jakby nie do końca rozumiał, co się dzieje. Kita natomiast jest nieco szczuplejszy, zadziorny, z rozbieganym wzrokiem i gotowością do działania — zwłaszcza jeśli gdzieś pojawia się kobieta lub flaszka. Na drzeworytach często trzymają się razem — jeden macha wachlarzem, drugi trzyma słomkowy kapelusz, czasem jeden z nich niesie bagaż. Ich sylwetki i gesty to podręcznikowy przykład komicznego duetu z Edo: trochę jak japoński odpowiednik Don Kichota i Sancho Pansy, ale znacznie bardziej rozgadani i łasi na rozkosze życia.
W epoce Edo ilustracje nie służyły jedynie ozdobie — pełniły funkcję interpretacyjną i narracyjną. Drzeworyty towarzyszące Hizakurige były często czymś więcej niż ilustracją sceny: komentowały wydarzenia, rozwijały wątki, nadawały dodatkowe znaczenia. Ukiyo-e z Yajim i Kitą to nie tylko „sceny z książki”, ale też niezależne obrazy, które można było podziwiać, kolekcjonować i śmiać się z nich nawet bez znajomości tekstu. Co ciekawe, wielu artystów wprowadzało do ilustracji lokalny koloryt — niektóre dzieła przedstawiają autentyczne pejzaże znane z Tōkaidō, inne zaś skupiają się na mimice, geście, żarcie sytuacyjnym. To wizualna gra z czytelnikiem — i z rzeczywistością. Dzięki temu Hizakurige stało się nie tylko literackim fenomenem, ale też ikoną wizualnej kultury Edo, obecnym na ścianach domów, w teatrze kabuki i w świadomości zbiorowej kolejnych pokoleń.
Futakawa (przestraszeni przez „ducha”)
二川
(Futakawa)
– Utagawa Hiroshige, ok. 1845–1846, Edo, seria: Tōkaidō gojūsan tsui (東海道五十三対 – „Pięćdziesiąt trzy pary stacji Tōkaidō”)
W tej pełnej humoru i teatralnej ekspresji scenie Hiroshige przedstawia dwóch podróżnych — Yaji i Kitę — którzy w popłochu przewracają się na siebie, przerażeni tajemniczym kształtem unoszącym się przy drodze. Twarze obu postaci są zdeformowane przez strach, ich pozy chaotyczne, dynamicznie zmierzające do wywrotki. To zwykłe kimono ich przestraszyło - materiał powiewający na bambusowym wieszaku, który przybrało przypadkowo upiorną sylwetkę ducha. Całość kompozycji oparta jest na dynamicznym kontraście: z jednej strony – nagła panika i przerysowana emocjonalność bohaterów, z drugiej – banalna przyczyna całego zamieszania. To scena nie tylko zabawna, ale też doskonale komentująca ludzką skłonność do ulegania wyobraźni, szczególnie po zmroku i w odosobnieniu.
Drzeworyt ten ilustruje odcinek powieści Hizakurige, w której Yaji i Kita uciekają w przekonaniu, że natknęli się na yūrei – japońskiego ducha. Dopiero po chwili orientują się, że straszydło to jedynie suszące się kimono. Hiroshige w znakomity sposób uchwycił ten moment przejścia od grozy do śmiechu — ulotną granicę między lękiem a komizmem. Ilustracja nie tylko uzupełnia literacki pierwowzór, ale go reinterpretuje: podkreśla, że duchy mogą być efektem mokrego prania i zbyt bujnej wyobraźni.
Hamamatsu – duch, wersja #2
浜松
(Hamamatsu)
– Utagawa Hiroshige, ok. 1845–1849, Edo, seria: Hizakurige Dōchū Suzume (膝栗毛道中すゞめ – „Wróble z miasta w podróży szlakiem Hizakurige”)
W tej niezwykle rzadkiej i enigmatycznej ilustracji Hiroshige ukazuje moment grozy – a raczej omyłkowego przerażenia – jaki przeżywają Yaji i Kita, bohaterowie powieści Hizakurige. Na werandzie zajazdu w Hamamatsu, podczas nocnego postoju, zauważają powiewający na wietrze biały materiał – kimono suszące się na drewnianej poręczy. Przekonani, że mają do czynienia z duchem (yūrei), wpadają w panikę. Ich zdezorientowane, przerażone pozy ukazują teatralną ekspresję, typową dla ukiyo-e i komediowego stylu oryginalnej powieści. To klasyczny przykład japońskiego humoru z epoki Edo, opartego na lęku przed nadprzyrodzonym oraz zderzeniu wiejskich zabobonów z codzienną rutyną podróży.
Scena z Hamamatsu to przykład przewrotnego żartu: bohaterowie, znani z bujnej wyobraźni i skłonności do przesady, widzą zjawę tam, gdzie jest tylko pranie. Jest to, jak widzimy, wariacja na podobny temat, który omawialiśmy przy poprzednim obrazie. Jak widać, w Edo musiały bardzo silnie oddziaływać strach przed nad przyrodzonym – dlatego, by strach oswoić – nieracjonalny i smieszny strach stawały się bardzo często tematem zarówno ukiyo-e i powieści, jak i teatru, czy poezji senryu (takich zabawnych żartów formalnie w formacie haiku – więcej o tym tu: Poezja przy sake – mistrz Senryū i jego radośnie złośliwa przenikliwość).
Okitsu – przeprawa
興津
(Okitsu)
– Utagawa Hiroshige i Utagawa Kuniyoshi, ok. 1845–1846, Edo, seria: Tōkaidō gojūsan tsui (東海道五十三対 – „Pięćdziesiąt trzy pary stacji Tōkaidō”)
Na tej wyjątkowo barwnej i pełnej ruchu scenie z przystanku Okitsu widzimy moment typowy dla komicznych perypetii Yajiego i Kity. Akcja toczy się nad brzegiem rzeki, gdzie tragarze oferują podróżnym przenosiny przez wodę. W centrum obrazu jeden z bohaterów —Kita — siedzi wygodnie w lektyce i z wyższością rozmawia z tłumem, podczas gdy drugi —Yaji — ląduje na barkach tragarza z miną pełną niezadowolenia. Kompozycja pełna jest ekspresyjnych gestów: jeden tragarz krzyczy, inny wskazuje ręką, wszyscy są w ruchu. W tle widać inne postacie wchodzące do wody oraz malownicze wzgórza. To klasyczna scena z Hizakurige, gdzie codzienne sytuacje podróży zamieniają się w błazeńskie nieporozumienia.
Ukiyo-e to nie tylko ilustracja, ale i komentarz społeczny. Obraz wyśmiewa absurdy hierarchii i rozmaitych opłat związanych z podróżowaniem w epoce Edo. Tragarze traktowani są z lekceważeniem, ale to oni noszą los podróżnych dosłownie „na swoich plecach”. Scena w Okitsu pokazuje też charakterystyczny dla Hizakurige kontrast między wyobrażeniem o podróży a rzeczywistością pełną błota, zmęczenia i ludzkich charakterków. Hiroshige, mistrz detalu i ruchu, uchwycili moment, który bawi, ale i daje do myślenia — nie tylko o dawnej Japonii, ale i o podróży – tej realnej, od-idealizowanej.
Miya – wyścig pielgrzymów przez torii
宮
(Miya)
– Utagawa Hiroshige, ok. 1840–1842, Edo, seria: Kyōka Tōkaidō (狂歌東海道 – „Tōkaidō z żartobliwym komentarzem”)
W tej dynamicznej kompozycji Hiroshige ukazuje widowiskową scenę z festiwalu odbywającego się przy słynnej świątyni Atsuta Jingū w Miya. Dwie drużyny (czerwona i niebieska) biegną z koniem na linach. To uczestnicy tradycyjnego wyścigu konnego zwanego umaoi lub kiba-no-gyōji, który łączył elementy sportowe, rytualne i widowiskowe. Biegną w rytmie, z okrzykami, mijając potężną bramę torii – znak, że znajdują się na terenie świętym, ale działają tu siły bardzo ludzkie: rywalizacja, pot i radość z udziału.
Obraz pokazuje społeczeństwo Edo nie jako biernych uczestników religii, lecz jako wspólnotę, która celebruje swoje święta żywiołowo, z energią i humorem. To scena zarówno duchowa, jak i fizyczna – konie, symboliczne zwierzęta ofiarne, są tu prowadzone nie przez arystokratów, lecz przez półnagich, śmiejących się robotników. Hiroshige z mistrzowską precyzją uchwycił ten kontrast: między sacrum a profanum, między ciszą torii a wrzawą tłumu.
Yaji i Kita dziś
Choć fikcyjni, Yajirōbei i Kitahachi z „Hizakurige” nie zakończyli swej podróży po dotarciu do Ise. Przeciwnie – ich droga dopiero się zaczęła. Bohaterowie ci, zrodzeni z pióra Jippenshy Ikku, na dobre zadomowili się w japońskiej kulturze, stając się symbolem wiecznych włóczęgów, błaznów, komentatorów rzeczywistości. Zaczęli jako figlarze w książce podróżniczej, a skończyli jako archetypowe postacie narodowej wyobraźni.
Już w XIX wieku Hizakurige trafiło na deski teatru – zarówno w formie kabuki, jak i rakugo, czyli jednoosobowych opowieści komediowych. Jedną z bardziej znanych wersji była sztuka kabuki z 1928 roku autorstwa Kimury Kinka, zatytułowana po prostu Tōkaidōchū Hizakurige, w której parodia spotkania z daimyō czy spirytystyczna scena z czarownicami otrzymały nową, bardziej teatralną formę. W XXI wieku Yaji i Kita znów zawitali na scenę: w sierpniu 2016 roku w Kabuki-za w Tokio wystawiono spektakl „Tōkaidōchū Hizakurige – YJKT”, a kontynuacja pojawiła się rok później jako Kabukiza Torimono-chō. W obu przypadkach postacie były grane przez znanych aktorów kabuki z rodu Ichikawa, a widowiska łączyły tradycyjne środki wyrazu z nowoczesną inscenizacją i humorem.
Równolegle bohaterowie ci pojawiali się w kolejnych wydaniach literackich – często skracanych, ilustrowanych, tłumaczonych i adaptowanych. W języku angielskim najpełniejsze tłumaczenie to „Shank's Mare” (lub „Footing It Along the Tokaido”), w przekładzie Thomasa Satchella z końca XIX wieku – nadal klasyka, która przemyca ducha Edo z zachowaniem wielu gier słownych i ironii. Obok niej powstały także współczesne adaptacje dla dzieci, jak Yaji and Kita: The Comic Adventures, a nawet nowele graficzne.
Współcześnie Yaji i Kita trafili także do mangi, anime i filmu. Szczególną popularnością cieszy się komediowa manga Shin Yajikita Dōchū, luźno inspirowana oryginałem, w której dwóch bohaterów przemieszcza się po Japonii, rozwiązując zagadki i wpadając w kłopoty. Pojawiają się też w postaci parodystycznych epizodów w anime, jako archetypowi „komiczni włóczędzy” z epoki Edo – trochę jak japońscy Flip i Flap z misją jedzenia, picia i uciekania przed rachunkiem. W 2005 roku powstał też znany film Yaji and Kita: The Midnight Pilgrims (reż. Kankurō Kudō), łączący podróż, surrealizm, muzykę i homoerotyczny podtekst – dowód na to, że Yaji i Kita potrafią przetrwać każdą transformację.
Z czasem stali się nie tylko bohaterami komedii, ale wręcz symbolem japońskiego „błazna na drodze” – tej figury, która zamiast naprawiać świat, śmieje się z jego absurdów, myli tropy, psuje rytuały i zawsze, ale to zawsze, kończy z pustą miską i rachunkiem w ręce i niejasnym wspomnieniem, co właściwie chciała osiągnąć. W świecie pełnym powagi, Yaji i Kita to cisi buntownicy Edo – rozgadani, głodni i wiecznie w ruchu.
"Silne kobiety Japonii" - zobacz książkę autora strony
未開 ソビエライ
Mike Soray
(Michał Sobieraj)
未開 ソビエライ
Pasjonat kultury azjatyckiej z głębokim uznaniem dla różnorodnych filozofii świata. Z wykształcenia psycholog i filolog - koreanista. W sercu programista (gł. na Androida) i gorący entuzjasta technologii, a także praktyk zen i mono no aware. W chwilach spokoju hołduje zdyscyplinowanemu stylowi życia, głęboko wierząc, że wytrwałość, nieustający rozwój osobisty i oddanie się swoim pasjom to mądra droga życia. Autor książki "Silne kobiety Japonii" (>>zobacz)
Osobiste motto:
"Najpotężniejszą siłą we wszechświecie jest procent składany." - Albert Einstein (prawdopodobnie)
Mike Soray
(aka Michał Sobieraj)
Napisz do nas...
Ciechanów, Polska
dr.imyon@gmail.com
___________________
inari.smart
Chcesz się podzielić swoimi przemyśleniami czy uwagami o stronie lub apce? Zostaw nam wiadomość, odpowiemy szybko. Zależy nam na poznaniu Twojej perspektywy!