Szukając własnej ścieżki…

Amano-hashidate – „Niebiański Most”, północna prefektura Kyoto. Korytarz łączący wody Zatoki Miyazu bezpośrednio z niebiosami. Miejsce to od wieków inspirowało poetów, malarzy i pielgrzymów poszukujących odpowiedzi. Sesshū Tōyō, mistrz wszystkich pokoleń artystów sumi-e, będąc już u schyłku życia, w roku 1505 uchwycił ten pejzaż w samej jego esencji. Jego niesamowita kompozycja ukazuje zapierający dech w piersiach krajobraz, ale mistrz Sesshū chce nam powiedzieć coś więcej swoją wizją. Chce nas nauczyć czegoś…

W obrazie tym natura i cywilizacja zdają się harmonijnie współistnieć. Delikatne sosny, bielejąca mierzeja i monumentalne góry otaczają świątynie Chionji i Nariaiji, jakby czuwały nad nimi siły większe niż czas i ludzka ręka. Sesshū nie przedstawia jednak krajobrazu realistycznie – zmienia perspektywy, przekształca przestrzenie, wprowadzając nas w metaforyczną wizję świata widzianego oczami artysty zen. W legendach, Amano-hashidate pojawia się jako most zbudowany przez bóstwa kami, który, w wyniku nieuwagi i zaniedbania runął z niebios na ziemię. Może Sesshū, świadomy swojej przemijającej natury, pragnął tą wizją przypomnieć, że nawet pozornie wieczne dzieła natury, czy ludzkiej ambicji nie są w stanie uciec przed swoim przeznaczeniem. A jest nim: zmiana.

Dzieło Sesshū to nie tylko arcydzieło malarstwa tuszem sumi-e – to zaproszenie do głębszej refleksji nad naszym miejscem w świecie. Przedstawiona przestrzeń, otwierająca się ku nieskończoności, staje się symboliczną drogą, którą każdy z nas musi przemierzyć. Zen mówi o pustce jako źródle pełni, o harmonii między przeciwieństwami, o pięknie zawartym w prostocie. A obraz Sesshū mówi, jak z nauk zen oraz tego majestatycznego pejzażu nauczyć się budować swoje własne mosty niebiańskie, którymi moglibyśmy przejść przez turbulencje życia, którego naturą jest niestałość, zmiana, przemijanie. Posłuchajmy więc, jakie wskazówki możemy znaleźć stojąc hen wysoko nad Ama-no-hashidate.

Widok na Ama-no-hashidate

天橋立図

(Ama-no-hashidate-zu)

- Sesshū Tōyō (雪舟等楊), 1501-1506, prefektura Kyoto

Kyoto National Museum (Kyōto Kokuritsu Hakubutsukan, 京都国立博物館

Co widzimy na Amano Hashidate?

Dzieło Sesshū Tōyō, Ama-no-hashidate (天橋立 – dosł. „,most stojący w niebiosach”), zaprasza nas w rozległą, mistyczną przestrzeń pełną symboliki i metafor. Artysta ukazuje krajobraz z niezwykłej perspektywy – lotu ptaka lub może nawet "lotu duszy" albo spojrzenia kami (bóstwa) – perspektywy tak wysokiej, że niemożliwej do osiągnięcia bez pomocy nadnaturalnych sił. To jednak nie jest zwykły widok, jaki można by ujrzeć nawet z powietrza. To wizja artysty, gdzie przestrzeń staje się nie tylko miejscem, lecz również drogą, prowadzącą ku duchowej kontemplacji.

W centrum obrazu rozciąga się mierzeja Ama-no-hashidate, symboliczny "Niebiański Most", który od wieków fascynuje zarówno pielgrzymów, jak i artystów. Jest to pas lądu pokryty gęstymi, smukłymi sosnami, który łączy brzegi Zatoki Miyazu i Morza Aso, jakby tworzył połączenie między ziemią a niebem. Sosny, jasna mierzeja i woda tworzą harmonijną kompozycję. Jest to krajobraz pełen spokoju i głębi, w którym można niemal poczuć chłód górskiego powietrza.

Architektura odgrywa w tej przestrzeni szczególną rolę. Na jednym krańcu mierzei widzimy świątynię Chionji (智恩寺 – dosł. „świątynia mądrości i wdzięczności”) z charakterystyczną, dwupiętrową pagodą, która pojawia się także w legendach związanych z miejscem. Na horyzoncie góruje natomiast Nariaiji (成相寺 – dosł. świątynia rozwoju i harmonii), inna świątynia, skryta wśród szczytów. Budowle te symbolizują duchową obecność człowieka w naturze – są jak punkty orientacyjne na ścieżce, którą Sesshū wytycza w przestrzeni obrazu. Ich forma i rozmieszczenie zdają się podporządkowane wyższym prawom harmonii i balansu przyrody.

Wzdłuż pejzażu rozciąga się spokojne Morze Aso. Na jego brzegu rozciąga się miejscowość Fuchū – niewielkie skupisko domostw i świątyń. Natomiast w dolnej części obrazu widzimy zatokę Miyazu oraz góry półwyspu Kurita, zamykające perspektywę, ale jednocześnie tworzące rodzaj ramy dla centralnej sceny.

Co jednak czyni ten obraz wyjątkowym, to fakt, że Sesshū nie starał się wiernie odwzorować rzeczywistego krajobrazu. Jego perspektywa jest celowo skonstruowana na wzór tradycyjnych chińskich pejzaży. Artysta zmienia topografię, dodając górom monumentalności i nadając przestrzeni iluzję nieskończoności. Góry stają się mitycznymi szczytami, a mierzeja, choć znana ze swojej imponującej długości, na obrazie zdaje się jeszcze bardziej rozciągnięta i niezwykła. Tego rodzaju zabieg, inspirowany chińskimi widokami takich miejsc jak jezioro Xīhú (西湖), miał na celu wprowadzenie widza w stan kontemplacji. To w tym duchowym przekształceniu krajobrazu widzi się mistrzostwo Sesshū.

W ten sposób obraz staje się nie tylko przedstawieniem miejsca, ale również drogą pełną symboliki. Nadnaturalnie wysoko ustawiona perspektywa, z niedostępnego dla zwykłego człowieka punktu widzenia, może być interpretowana jako metafora spojrzenia transcendentnego, spojrzenia, które dostrzega prawdziwą naturę rzeczywistości. W zen przestrzeń i pustka mają kluczowe znaczenie – są źródłem równowagi i pełni. U Sesshū pustka pomiędzy elementami pejzażu zdaje się mówić równie wiele, co same góry, woda czy drzewa.

Co mówi nam "Amano Hashidate"?

Zen

Sesshū Tōyō, mistrz malarstwa tuszem (sumi-e, więcej o tym rodzaju malarstwa piszemy tu: Duchowe pejzaże w japońskiej sztuce sumi-e), przez całe życie dążył do przedstawienia nauk zen w formie malarstwa. Był mnichem zen, a jego obrazy są bezpośrednim wyrazem tej filozofii. Zen nie jest jednak łatwo definiowalną doktryną – to raczej droga prowadząca do intuicyjnego poznania natury rzeczywistości, a jedną z jej kluczowych idei jest ma (間) – pustka lub przestrzeń. W zachodnim myśleniu pustka często kojarzy się z brakiem, czymś nieistotnym. Dla zen jednak pustka jest pełnią – przestrzenią, w której wszystko ma swój czas i miejsce, przestrzenią otwierającą możliwości kontemplacji oraz połączenia z czymś ponadczasowym (więcej o tym piszemy tu: Japoński ogród Karesansui jest lustrem, w którym zobaczysz siebie oraz tu Ikebana: japońska sztuka mówienia kwiatami).

Obraz Ama-no-hashidate zdaje się tę filozofię w pełni wyrażać. Sesshū celowo pozostawia na płótnie dużo wolnej przestrzeni – pomiędzy sosnami, linią mierzei a wodą i niebem. W tej przestrzeni widz może odnaleźć momenty ciszy i refleksji. Pejzaż nie narzuca swojej obecności, nie jest pełen detali, które chciałyby dominować nad umysłem widza, kierować go. Wprowadza natomiast stan spokoju i wyciszenia, który jest centralnym elementem praktyki zen. Przestrzeń, którą Sesshū przedstawia, nie jest po prostu krajobrazem – to metafora drogi, otwierającej się ku nieskończoności, ku nieuchwytnej transcendencji.

Patrząc na obraz, można odnieść wrażenie, że mierzeja Ama-no-hashidate prowadzi nas ku odległemu punktowi na horyzoncie, który nigdy nie zostanie osiągnięty. Ta „niedosiężność” to element filozoficznej głębi dzieła – w zen nie chodzi o dotarcie do celu, lecz o samo podążanie drogą. Tylko w ciągłym ruchu, w akceptacji przemijania i zmian, człowiek może odkrywać prawdziwą naturę świata i siebie.

Mierzeja jako „most niebiański”

Ama-no-hashidate, dosłownie: "Most stojący w niebiosach", jest głęboko powiązana z japońską mitologią. Według jednej z legend bogowie kami stworzyli ten most jako połączenie między niebem a ziemią. Jednak podczas nieuwagi bóstw most miał runąć na ziemię, pozostawiając ślad swojej dawnej potęgi w naturalnym krajobrazie. Sesshū, umieszczając tę mierzeję w centralnym punkcie swojego obrazu, nie tylko odwołuje się do tego mitu, ale również nadaje mu mitologiczne znaczenie.

Most, zarówno w mitologii, jak i w sztuce, jest symbolem przejścia. Łączy dwa różne światy – w tym wypadku materialny i duchowy, przeszłość i przyszłość, doczesność i wieczność. W przypadku Ama-no-hashidate jest to także most między ziemią a niebem, sugerując podróż od przyziemności po transcendentalne zrozumienie rzeczywistej natury wszechświata (zen). W sztuce zen mosty często przedstawiano jako symbole wewnętrznej transformacji. Przejście po moście wymaga zarówno odwagi, jak i zgody na to, by coś pozostawić za sobą. Sesshū pokazuje nam tę drogę – prostą, ale pełną głębokiego znaczenia – sugerując, że każdy z nas musi znaleźć własny most łączący go z wyższym porządkiem rzeczy.

Jednocześnie most ten, choć tak trwały z perspektywy ludzkiego życia, jest również poddany prawom natury. Został ukształtowany przez prądy morskie, nanoszące piasek przez wieki, a jego obecność jest wynikiem działania tych samych sił, które mogą go w przyszłości zniszczyć. W ten sposób Sesshū nawiązuje do idei mujō (無常) – nietrwałości wszystkiego, co istnieje. Nawet „niebiańskie mosty” nie są wolne od zmian i przemijania.

Elementy harmonii i przemijania

W dziele Sesshū przyroda i architektura współistnieją w doskonałej równowadze. Sosny, symbol wytrwałości i pozornej nieśmiertelności w kulturze japońskiej, kontrastują z chwilowością piasku mierzei oraz wody otaczającej ją z obu stron. Na obrazie pojawiają się również budowle sakralne – pagoda świątyni Chionji oraz zabudowania Nariaiji na górze. Te elementy ludzkiej obecności zdają się niemal wtapiać w krajobraz, jakby były jego częścią od zawsze. To sugestia, że prawdziwa harmonia polega na życiu zgodnym z rytmem natury, a nie na próbie jej dominacji.

Filozofia wa (和) – harmonii i równowagi – jest tu kluczowa (pamiętasz, jak znak „Wa” oznaczał dawną Japonię: najpierw „Karły” potem „Harmonię”? – patrz: Dlaczego mówimy „Japan”, gdy Japończycy mówią „Nihon” – od Oyashimy do Zipangu, czyli zabawa w głuchy telefon przez tysiąclecia). Obraz nie narzuca widzowi żadnego centralnego punktu, na którym powinien się skupić. Wszystkie elementy współistnieją w naturalnej harmonii. Masywne i nieruchome góry mają swoje przeciw-odbicie w dynamicznej, zmiennej tafli wody, a architektura świątyń, choć jest dziełem człowieka, współgra z rytmem natury.

Sesshū zdaje się też przypominać nam o przemijaniu. Pejzaż, choć na pierwszy rzut oka spokojny i trwały, skrywa pod powierzchnią wieczny ruch – wiatr kołyszący sosnami, prądy formujące mierzeję, sugestie mgły unoszącej się nad wodą. Zen naucza, że piękno świata tkwi właśnie w tej nietrwałości. Przemijanie nie jest czymś, czego należy się obawiać, lecz czymś, co warto zaakceptować jako naturalny element życia.

Dzięki temu obraz Ama-no-hashidate staje się medytacją. W jego przestrzeni odnajdujemy zaproszenie do kontemplacji przemijania, harmonii przeciwieństw oraz duchowej drogi, którą każdy z nas musi przejść, budując swoje własne "mosty niebiańskie".

Jak maluje Sesshū?

Technika

Obraz Amano-hashidate jest doskonałym przykładem mistrzowskiego opanowania technik tuszu (sumi-e), w których Sesshū wyznacza od wieków standard. Malarz wykorzystał kontrast pomiędzy dynamicznymi, zdecydowanymi pociągnięciami pędzla a delikatnym cieniowaniem. Tusz rozprowadzany w różnych poziomach intensywności, pozwala na subtelną grę światła i przestrzeni – gęste pociągnięcia tworzą głębokie kontury drzew i zabudowań, natomiast rozmyte, miękkie przejścia nadają krajobrazowi wrażenie przestronności i dystansu.

Ciekawe, że na obrazie brak jest sygnatury, co sugeruje, że dzieło mogło być szkicem lub być na etapie tworzenia – być może nie było skończone. Zwraca uwagę również fakt, że obraz został namalowany na kilkudziesięciu małych arkuszach papieru, które zostały później nieregularnie połączone. To może świadczyć o tym, że Sesshū traktował tę pracę jako pewną formę artystycznej medytacji nad krajobrazem – bardziej jako duchowe ćwiczenie niż zamkniętą, skończoną kompozycję. Takie podejście było charakterystyczne dla malarzy związanych z filozofią zen, gdzie proces tworzenia dzieła bywa ważniejszy od jego ostatecznego rezultatu.

Pociągnięcia pędzla w wielu miejscach sugerują szybki, niemal spontaniczny sposób pracy. Jednak ten pozorny brak precyzji to celowy zabieg – technika ta oddaje ducha natury, która nie jest symetryczna ani doskonała w klasycznym sensie. Ta intuicyjna praca pędzlem, balansująca między kontrolą a wolnością, nadaje obrazowi żywotność i energię.

Chińskie wpływy

Sesshū, który studiował malarstwo podczas swojej podróży do Chin, czerpał z tamtejszej tradycji pejzażu, szczególnie z okresów dynastii Song i Yuan. Na obrazie Amano-hashidate widoczne są inspiracje słynnym jeziorem Xihu (Zachodnim Jeziorem) w Hangzhou, często przedstawianym w chińskich malowidłach. Podobnie jak chińscy mistrzowie, Sesshū tworzy pejzaż, który nie jest wiernym odwzorowaniem rzeczywistości, lecz jej wyidealizowaną wizją.

Jednym z najważniejszych elementów przejętych z chińskiego malarstwa jest zastosowanie tzw. "perspektywy z powietrza". Zamiast klasycznego, jednego punktu zbiegu, pejzaż rozwija się w różnych płaszczyznach i warstwach, które tworzą iluzję głębi. Zastosowanie tej techniki pozwala na płynne przechodzenie między różnymi strefami obrazu – od zatoki Miyazu, przez mierzeję Amano-hashidate, aż po odległe góry z zabudowaniami świątyni Nariaiji. W efekcie widz prowadzony jest przez krajobraz, jakby wędrował ścieżką, odkrywając kolejne elementy sceny.

Chińskie pejzaże często miały również narracyjny charakter – sugerowały wędrówkę, podróż przez kolejne etapy życia. Sesshū adaptuje tę tradycję, tworząc własną wersję symbolicznej drogi przez krajobraz, na której mierzeja staje się nie tylko mostem łączącym dwa brzegi, ale także metaforą przejścia między różnymi stanami świadomości.

Sublimacja przez prostotę

Styl Sesshū opiera się na podejściu do sztuki zgodnie z duchem zen, gdzie „mniej znaczy więcej”. Malarz redukuje elementy krajobrazu do ich esencji – nie zobaczymy tu nadmiaru detali ani dekoracyjnych form. Sosny na mierzei są uproszczone do ciemnych sylwetek, góry zdają się niemal unosić nad pejzażem, a przestrzeń pomiędzy nimi pozostaje otwarta, pusta. To minimalizm, który nie oznacza braku, lecz koncentrację na tym, co najważniejsze.

Jednym z fundamentalnych założeń sztuki zen jest uwolnienie umysłu od schematycznego postrzegania rzeczywistości. Pejzaż Sesshū nie jest zwykłym krajobrazem – to zaproszenie do wewnętrznej refleksji, do przeżywania chwili obecnej. Pustka, która dominuje w kompozycji, pełni funkcję aktywnej przestrzeni. To ona pozwala na harmonijne współistnienie wszystkich elementów obrazu, podkreślając ich wzajemne relacje.

W sztuce japońskiej ma (間) – przestrzeń pomiędzy rzeczami – jest nie mniej ważna niż same rzeczy. To właśnie ta „pusta” przestrzeń nadaje obrazowi głębię i pozwala widzowi na odczuwanie nie tylko tego, co jest namalowane, ale również tego, co pozostaje niewypowiedziane. Sesshū prowadzi nas ku zrozumieniu, że piękno tkwi w równowadze między pełnią a pustką, między formą a przestrzenią, między tym, co widzialne, a tym, co tylko zasugerowane.

To podejście zaprasza widza do aktywnego współtworzenia znaczeń, jakie może nieść ze sobą dzieło. Obraz nie narzuca jednej interpretacji – otwiera wiele możliwych dróg, z których każda prowadzi do innych refleksji. W ten sposób Amano-hashidate staje się raczej przestrzenią do indywidualnej refleksji niż utworem, który niesie konkretne przesłanie.

Amano-hashidate – prawdziwe miejsce

Geografia i legenda

Mierzeja Ama-no-hashidate, położona w północnej części prefektury Kyoto, jest jednym z bardziej malowniczych zjawisk geograficznych Japonii. Ma około 3,6 kilometra długości i oddziela zatokę Miyazu od wewnętrznego Morza Aso. Powstała na skutek działania prądów morskich oraz nanoszenia piasku i żwiru przez rzeki uchodzące do zatoki. Proces ten trwał tysiące lat, aż ukształtował mierzeję pokrytą naturalnie rosnącymi sosnami – obecnie na mierzei znajduje się około 5 do 8 tysięcy tych drzew, które tworzą charakterystyczny, wiecznie zielony pas.

Geologiczne i naturalne piękno tego miejsca inspiruje mitologię związaną z mierzeją. Według legend opisanych m.in. w Kojiki i Nihon Shoki, Ama-no-hashidate to fragment "Niebiańskiego Mostu" (Ama-no-Ukihashi), zbudowanego przez boską parę Izanagiego i Izanami. Most miał umożliwić im podróże między ziemią a niebem. Jednak, jak głosi opowieść, podczas snu bóstw most przewrócił się i opadł na ziemię, tworząc dzisiejszą mierzeję. To mitologiczne pochodzenie sprawia, że Amano-hashidate jest postrzegane nie tylko jako geograficzne zjawisko, ale także jako święte miejsce, które łączy świat ludzi ze sferą boską.

Legenda ta wpisuje mierzeję w szerszy kontekst japońskiej kosmologii i duchowości, gdzie przyroda nie jest oddzielona od kami, lecz stanowi ich manifestację. Wielu ludzi do dziś odwiedza Ama-no-hashidate nie tylko dla jego piękna, ale także z potrzeby duchowej kontemplacji i poczucia kontaktu z mitycznym dziedzictwem Japonii.

Amano-hashidate jako inspiracja

Amano-hashidate od wieków fascynowało podróżników, poetów i artystów. Już w epoce Heian miejsce to było znane jako jeden z najpiękniejszych widoków w kraju, co potwierdzają liczne nawiązania w poezji oraz w sztuce malarskiej. Poeta Fujiwara no Kintō umieścił Amano-hashidate na liście "Trzech słynnych krajobrazów Japonii" (Nihon Sankei), obok wyspy Matsushima w prefekturze Miyagi oraz wyspy Miyajima z sanktuarium Itsukushima w prefekturze Hiroshima.

W okresie Edo turyści przybywali tu licznie, aby podziwiać widok z góry Kasamatsu, skąd mierzeja wydaje się przypominać smoka unoszącego się ku niebu. Istnieje również tradycja oglądania Ama-no-hashidate „do góry nogami” – turyści pochylają się, spoglądając na krajobraz przez nogi, co według dawnych przekazów miało wzmacniać wrażenie niebiańskiego mostu wznoszącego się nad wodami zatoki.

Miejsce to od dawna było również inspiracją dla poetów waka i haiku. Klasyczne japońskie teksty wielokrotnie nawiązują do krajobrazu Ama-no-hashidate jako symbolu połączenia tego, co ziemskie, z tym, co transcendentne. W jednej z najsłynniejszych pieśni, znajdującej się w antologii Ogura Hyakunin Isshu, poetka dworska Koshikibu no Naishi ubolewa nad odległością między dwoma miejscami, wspominając w swojej poetyckiej metaforze właśnie Amano-hashidate.

Park narodowy

Ama-no-hashidate nie jest tylko miejscem przyrody – pełni rolę ważnego symbolu kulturowego, reprezentującego harmonię między naturą a duchowością. Współcześnie mierzeja została uznana za jeden z narodowych skarbów Japonii, a jej obszar jest objęty ochroną w ramach parku narodowego. W ciągu roku miejsce to odwiedza blisko dwa miliony turystów, a lokalne społeczności organizują festiwale i wydarzenia promujące tradycję i kulturę regionu.

W pobliżu mierzei znajdują się również ważne zabytki kultury buddyjskiej, takie jak świątynia Chionji, znana z modlitw o mądrość, oraz Nariaiji, będąca celem pielgrzymek. Świątynie te odgrywają istotną rolę w duchowym znaczeniu Amano-hashidate, przypominając o jego mitologicznym i religijnym dziedzictwie. Na przykład Chionji jest znana z rzadkiej dwupiętrowej pagody, która była widoczna już na obrazie Sesshū Tōyō.

Współcześnie Ama-no-hashidate jest także miejscem inspiracji dla artystów, kontynuujących tradycję malarzy takich jak Sesshū. Wielu z nich podejmuje temat harmonii natury i człowieka, szukając w tym krajobrazie odniesień do uniwersalnych prawd o życiu, przemijaniu i pięknie. To miejsce, które – niezależnie od czasów – wciąż przyciąga tych, którzy poszukują w sztuce i przyrodzie odpowiedzi na najważniejsze pytania egzystencjalne.

Droga…

Obraz Sesshū Tōyō, Ama-no-hashidate, to również wizualna medytacja nad pojęciem drogi – zarówno tej fizycznej, prowadzącej przez mierzeję ku odległym górom, jak i duchowej, będącej metaforą ludzkiego życia. Droga ta skrywa w sobie wiele warstw znaczeń. W zen mówi się, że życie to ciągła wędrówka, w której nie istnieje ostateczny cel. Ważne jest samo podążanie, pełne akceptacji zmienności i ulotności istnienia.

Mierzeja Amano-hashidate, centralny element dzieła, łączy dwa brzegi świata – ziemię i niebo, codzienność i transcendencję. Jest mostem, który w mitach runął na ziemię, ale w rzeczywistości nadal pozwala ludziom na doświadczenie czegoś wykraczającego poza zwykłe zmysły. Wędrując po niej, człowiek otwiera się na kontemplację – na doświadczanie chwilowego piękna sosnowych lasów, szumu fal i nieskończoności, która zdaje się rozciągać na horyzoncie. Obraz, podobnie jak sama droga, skłania do zatrzymania się, spojrzenia w dal i zrozumienia, że życie składa się z momentów, których sens odkrywamy dopiero wtedy, gdy przestajemy biec.

Elementy kompozycji – góry, woda, sosny i świątynie – tworzą przestrzeń pełną harmonii, ale niepozbawioną dynamiki. Jest to przypomnienie, że wszystkim podróżom – i tym dosłownym i metaforycznym – towarzyszy nieodłączna zmiana i przemijanie. Góry, choć wydają się wieczne, powoli zmieniają swoje kształty; sosny, choć trwałe, poddają się porom roku; woda, symbol wiecznej zmiany, nigdy nie pozostaje taka sama. Sesshū zdaje się mówić, że harmonia nie polega na trwałości, lecz na akceptacji zmienności świata.

Droga ukazana przez Sesshū nie jest dosłowna – to przestrzeń symboliczna, w której człowiek może odnaleźć siebie. Niebo i ziemia, jak dwa przeciwstawne bieguny, są równocześnie połączone i rozdzielone przez mierzeję. To, jak widzimy ten krajobraz, zależy od naszego wewnętrznego stanu – czy widzimy w nim tylko piękno natury, czy też dostrzegamy głębszy przekaz o tym, jak żyć w harmonii z przemijającym światem.

W zen sztuka nie jest czymś, co należy rozumieć intelektualnie – jest doświadczeniem, drogą, którą można przejść jedynie poprzez kontemplację. Ama-no-hashidate może pokazać człowiekowi jego własną ścieżkę. Jest to obraz, który zaprasza nas do zatrzymania się, spojrzenia z dystansu i zadania sobie pytania: jaką drogą podążamy i dokąd prowadzi nas nasz własny "niebiański most"?

Sprawdź podobne artykuły:

Grzmiąca cisza wodospadu: Hiroshi Senju i sztuka na krańcu poznania

Czas się zatrzymał, gdy spojrzałem na „Wieczorny śnieg we wiosce Kanbara” Hiroshige

Jak nie walczyć z sobą samym na każdym kroku? Wabi Sabi to nie wystrój wnętrz tylko wystrój życia.

Japońska sztuka milczenia – jak bardzo koncepcja ciszy może różnić nasze kultury?

Ikkyū Sōjun mistrz zen, który znalazł oświecenie w domach uciech z butelką sake w dłoni

    未開    ソビエライ

  Mike Soray

   (Michał Sobieraj)

未開    ソビエライ

 Pasjonat kultury azjatyckiej z głębokim uznaniem dla różnorodnych filozofii świata. Z wykształcenia psycholog i filolog - koreanista. W sercu programista (gł. na Androida) i gorący entuzjasta technologii, a także praktyk zen i mono no aware. W chwilach spokoju hołduje zdyscyplinowanemu stylowi życia, głęboko wierząc, że wytrwałość, nieustający rozwój osobisty i oddanie się swoim pasjom to mądra droga życia. Autor książki "Silne kobiety Japonii" (>>zobacz)

Osobiste motto:

"Najpotężniejszą siłą we wszechświecie jest procent składany." - Albert Einstein (prawdopodobnie)

Mike Soray

(aka Michał Sobieraj)

Napisz do nas...

Ciechanów, Polska

dr.imyon@gmail.com

___________________

inari.smart

Chcesz się podzielić swoimi przemyśleniami czy uwagami o stronie lub apce? Zostaw nam wiadomość, odpowiemy szybko. Zależy nam na poznaniu Twojej perspektywy!