Różne sposoby, by przeczytać kanji

Szczęście – pojęcie, które każdy z nas rozumie inaczej, a jednak wszyscy go poszukujemy. W chińskim piśmie (japońskim kanji, koreańskiej hanja) szczęście zapisuje się znakiem 幸 (czytanym po japońsku jako „kō” lub „sachi”). Zaskakujące jest, jak wiele na temat tego, czym jest szczęście i jak go w życiu szukać jest zakodowane w tym pozornie prostym znaku. Ten starożytny symbol, złożony z kilku wiele mówiących radicali (bushu), ma wyjątkową cechę – wygląda tak samo, nawet gdy obrócimy go „do góry nogami”. Czy to przypadek, czy może ukryta wskazówka, że prawdziwe szczęście zachowuje swój sens niezależnie od perspektywy?

Historia tego znaku jest równie fascynująca, co jego konstrukcja. Wywodzi się on od hieroglifu przedstawiającego zakutą w kajdany dłoń – w dzisiejszym artykule dowiemy się, jak symbol niewoli i kary może oznaczać w chińskim kręgu kulturowym również szczęście? Poznamy też współczesne interpretacje znaku 幸, które idą znacznie dalej, odnosząc się do równowagi pomiędzy tym, co widzialne i materialne, a tym, co niewidzialne – duchowe. W tej harmonii tkwi klucz do zrozumienia, dlaczego szczęście w japońskiej filozofii jest czymś zupełnie innym od chwilowej radości – być może nawet czasem można je pomylić z bólem?

Znak 幸to zakodowane wskazówki jak szukać… siebie zamiast szczęścia. W filozofii japońskiej często mówi się o równowadze między ego (自我) a prawdziwym ja (真我); tutaj szczęście pojawia się dopiero wtedy, gdy te dwie siły współgrają w harmonii. Redicale, które budują te kanji (干, 十, 土) oraz ich względne ułożenie również wiele potrafią powiedzieć na temat tego, jak szukać szczęścia w życiu. Znak „幸” jest niby prosty, ale dużo z niego można „przeczytać” -  spróbujemy?

Przyjrzyjmy się bliżej kanji: 幸

Budowa ogólna

Znak 幸 jest prosty w swojej formie, ale jego konstrukcja skrywa wiele symbolicznych odniesień. Składa się z trzech kluczowych elementów:

Górna linia pozioma (一):  symbolizuje "niebo" lub coś wyższego, co w japońskiej filozofii często odnosi się do duchowości, harmonii lub wyższego porządku. Jest to fundament, który ukazuje siłę wpływu niewidzialnych sił na nasze życie.

Środkowa część (口): przypomina otwór lub pustkę, symbolizującą przestrzeń między światem widzialnym a niewidzialnym. W buddyjskiej interpretacji może odnosić się do koncepcji pustki (空, kū), która jest jednocześnie źródłem wszystkich rzeczy.

Dolna część (土): symbol ziemi, materii, tego, co widzialne. Jest to podstawa, na której opiera się nasze codzienne życie i relacje z otaczającym światem.

Proporcje tych elementów są kluczowe – górna linia i dolny krzyż są dłuższe, co może wskazywać na równowagę między tym, co duchowe i materialne, zaś środkowa część (口) stanowi „przejście” między tymi dwoma światami.

Czytanie i znaczenie

Kanji 幸 ma dwa główne sposoby czytania, które odzwierciedlają jego różnorodne zastosowania:

On’yomi (czytanie sinojapońskie): „kō” – oznacza ogólnie szczęście, powodzenie lub dobrobyt. Używane w bardziej formalnych lub złożonych wyrazach, np. 幸運 (kōun – szczęście, pomyślność) lub 幸福 (kōfuku – dobrobyt, szczęście).

Kun’yomi (czytanie rodzimie japońskie): „sachi” – bardziej osobiste i codzienne znaczenie szczęścia, związane z pozytywnymi odczuciami lub powodzeniem. „Sachi” często pojawia się w poetyckich i literackich tekstach.

Drugim kun’yomi jest „shiawase” – używane w kontekście „bycia szczęśliwym” lub „szczęśliwego stanu” (np. 幸せな気持ち– „uczucie szczęśliwosci”).

Znak 幸 można znaleźć w wielu imionach i nazwach, co wskazuje na jego pozytywne konotacje w japońskiej kulturze, np. imię Sachiko (幸子 – „szczęśliwe dziecko”).

Symbolika

Kanji 幸 jest pełne filozoficznego znaczenia. Jego budowa odzwierciedla harmonię między tym, co widzialne i materialne (ziemia), a tym, co duchowe i niewidzialne (niebo). Środkowa część, która dzieli znak na dwie równe części, jest granicą między światami, ale także miejscem, gdzie te dwa wymiary się spotykają.

W interpretacjach filozoficznych znak 幸 bywa porównywany do yin i yang – symbolizuje równowagę przeciwieństw. Jest również powiązany z buddyjską Sutrą Serca, gdzie mowa o jedności pustki (kū) i formy.

Jedną z najciekawszych cech znaku 幸, jak zauważa Kitarō Nishidę w „Badaniach nad dobrem”, jest to, że wygląda identycznie po odwróceniu „do góry nogami”. Ta wyjątkowa symetria może być odczytana jako symbol niezmienności szczęścia niezależnie od perspektywy. Niezależnie od tego, czy nasze życie jest „na górze” czy „na dole”, znak 幸 sugeruje, że szczęście zawsze pozostaje w zasięgu, choć czasem wymaga innego spojrzenia.

Ten fakt można również interpretować jako przypomnienie, że szczęście jest uniwersalne i niezależne od warunków zewnętrznych – może być odnalezione nawet w sytuacjach, które początkowo wydają się przeciwne jego naturze.

Historia ewolucji znaku 幸

Hieroglificzne początki

Znak 幸 wywodzi się z chińskiego pisma piktograficznego i pierwotnie miał zaskakująco pragmatyczne znaczenie. Jego pierwotny kształt przedstawiał rękę zakutą w kajdany – obraz, który na pierwszy rzut oka trudno powiązać ze szczęściem. Jednak w starożytnych społecznościach, gdzie życie pełne było niebezpieczeństw i surowych kar, kara ograniczenia swobody ruchu (np. przez zakucie rąk) była postrzegana jako bardziej humanitarna i mniej okrutna niż inne formy represji, takie jak śmierć czy tortury.

W tym kontekście znak symbolizował rodzaj „szczęścia w nieszczęściu” – ograniczenie, które jednocześnie gwarantowało przetrwanie. Było to echo starożytnych wartości, gdzie prostota życia i unikanie skrajnych nieszczęść mogły być pojmowane jako stan względnej harmonii i szczęścia. Prawda, że czuć tu różnice kulturowe? To, jak bardzo myślenie nasze może być odmienne?

Kontekst historyczny

W starożytnych Chinach, skąd pochodzi kanji 幸, pojęcie szczęścia miało ścisły związek z porządkiem społecznym i harmonią z naturą. Ograniczenie, symbolizowane przez zakucie rąk, mogło być interpretowane jako forma „kontroli”, która zapobiegała chaosowi – zarówno na poziomie jednostki, jak i społeczeństwa. Prostota życia, skromność i akceptacja losu były kluczowymi wartościami.

Wraz z przejęciem pisma chińskiego przez Japonię w okresie V–VI wieku n.e., znak 幸 zaczął nabierać nowych znaczeń i być reinterpretowany w kontekście japońskiej kultury, która łączyła różnorodne wpływy: shintō, buddyzm i konfucjanizm.

Zmiana znaczenia na przestrzeni wieków

Pierwotna symbolika znaku 幸 związana z ograniczeniem i przetrwaniem zaczęła ewoluować w bardziej abstrakcyjne kierunki. Wraz z rozwojem buddyjskiej filozofii i jej wpływem na kulturę Japonii, znak ten został zreinterpretowany jako symbol równowagi i harmonii pomiędzy różnymi aspektami życia – materialnym i duchowym, widzialnym i niewidzialnym.

W filozofii buddyjskiej szczęście jest często kojarzone z uwolnieniem od cierpienia poprzez akceptację i równowagę wewnętrzną. W tym kontekście znak 幸 zaczęto postrzegać jako przypomnienie o konieczności harmonii między ego (自我) a prawdziwym ja (真我), na co badacze symboliki kanji zwracają często uwagę.

W shintō szczęście wiąże się z harmonią z naturą i bóstwami (kami). Symbolika gleby (土) oraz równowaga między tym, co widzialne (świat materialny), a niewidzialne (świat duchowy) zaczęła być utożsamiana z znakiem 幸.

Współczesne interpretacje

Obecnie znak 幸 ma bardziej uniwersalne znaczenie jako symbol szczęścia, pomyślności i równowagi. Jego znaczenie zostało wzbogacone przez estetyczne i filozoficzne wartości Japonii, takie jak wabi-sabi (akceptacja niedoskonałości) i minimalizm. Jest to widoczne szczególnie w pracach kaligraficznych z użyciem tego znaku przez artystów takich, jak Shōdō Harada i Kōji Kakinuma, którzy w swoich dziełach często eksplorują głębokie znaczenia tradycyjnych znaków kanji, w tym znaku 幸, łącząc klasyczną formę z nowoczesną ekspresją.

Prócz tego, kanji szczęścia współcześnie występuje też np. w talizmanach omamori czy na ema (tabliczkach w świątyniach), przypominając o jego pierwotnej funkcji – ochronie przed nieszczęściem i zachowaniu równowagi.

Wskazówki zamknięte w jednym znaku 幸

Kitarō Nishida, założyciel szkoły filozoficznej z Kyoto, w swojej pracy Badania nad dobrem (1911) wskazuje, że szczęście rozumiane w symbolice omawianego znaku to stan niezależny od czynników zewnętrznych, a raczej od harmonii życia cielesnego i duchowego w życiu człowieka – czyli od jego wewnętrznej postawy.

Znak 幸 w tym kontekście można postrzegać jako ukryte przypomnienie o równowadze między tym, co dostrzegamy zmysłami (ziemia: dolny element 十), a tym, co pozostaje poza naszym wzrokiem (niebo:– górna linia 一). Środkowa część znaku (口) może być odczytywana jako granica pomiędzy tymi światami, przestrzeń, gdzie zachodzi spotkanie materialności i duchowości. Co znajduje się między ziemią a niebem – tak w kulturze Japonii, jak i Europy? Człowiek. I ciekawe jest, że w miejscu człowieka jest „口” – czyli pustka.

Pustka to, w kulturze wschodnioazjatyckiej, jak pamiętamy co innego niż w Europie. Pustka to nieograniczony potencjał, energiczne i twórcze miejsce. I tym jest właśnie człowiek w znaku 幸, zawieszony między niebem a ziemią, duchowością a cielesnością, gdzie oba te elementy są równie ważne i niezbędne dla osiągnięcia szczęścia. I tego właśnie możemy się nauczyć od „幸” – szczęściem jest twórczość i otwartość człowieka żyjącego w harmonii pomiędzy duchem a ciałem.

 (więcej o pojęciu pustki piszemy np. tu: Japoński ogród Karesansui jest lustrem, w którym zobaczysz siebie)

Znak 幸 w sztuce kaligrafii

Shōdō Harada: Prostota i duch zen w znaku 幸

Shōdō Harada, mistrz zen i wybitny kaligraf, jest znany z tworzenia prac, które łączą głęboką filozofię z minimalistyczną formą. Jego interpretacje znaku 幸 wyrażają fundamentalne wartości filozofii zen: prostotę, skupienie na teraźniejszości i harmonię między człowiekiem a otaczającym światem.

W swojej kaligrafii Harada często używa znaku 幸 jako centralnego elementu. Wiele jego prac oraz komentarz do nich możemy podziwiać w „"Moon by the Window: The Calligraphy and Zen Insights of Shodo Harada". Harada twierdzi, zarówno w swojej twórczości, jaki i dosłownie w wypowiedziach, że znak 幸 w kaligrafii zen jest symbolem nie tylko szczęścia, ale także duchowego spokoju, który można odnaleźć w akceptacji niedoskonałości i życia w zgodzie z naturą.

Kōji Kakinuma: Dynamika i energia w znaku 幸

Kōji Kakinuma, uważany za jednego z najbardziej nowatorskich współczesnych kaligrafów, przyjął zupełnie inne podejście do interpretacji znaku 幸. Jego styl charakteryzuje się ekspresyjnością i odwagą w eksperymentowaniu z tradycyjną formą kaligrafii.

Kakinuma często przedstawia znak 幸 w dużej skali, używając szerokich, energicznych pociągnięć pędzla. W jednej z jego prac, gdzie znak 幸 jest centralnym motywem, zastosował dynamiczne linie i wielokrotne nakładanie tuszu, co oddaje dynamikę i zmienność szczęścia. Jego interpretacja idzie w kierunku ukazania szczęścia jako energii – czegoś żywego, zmiennego i ulotnego.

Co ciekawe, Kakinuma często tworzy swoje prace na oczach publiczności podczas występów na żywo. Jego przedstawienia znaku 幸, wykonywane w takim kontekście, są nie tylko dziełem sztuki, ale także formą performansu, w którym artysta przelewa na papier swoje emocje i przemyślenia. Kakinuma interpretuje znak 幸 jako przypomnienie, że szczęście jest czymś, co wymaga działania i zaangażowania – nie jest ono dane raz na zawsze, ale wynika z ciągłego ruchu i energii, jaką wkładamy w nasze życie.

Kazuaki Tanahashi: Kolor i innowacja w interpretacji znaku 幸

Kazuaki Tanahashi to artysta, kaligraf i tłumacz, znany z wprowadzania koloru do tradycyjnej czarno-białej kaligrafii. Jego podejście do kaligrafii, w tym znaku 幸, charakteryzuje się użyciem żywych barw oraz eksperymentowaniem z formą, co nadaje mu zupełnie nową dynamikę.

W jednej ze swoich prac Tanahashi przedstawia znak 幸 w odcieniach błękitu i zieleni, z płynnymi, niemal abstrakcyjnymi liniami. Taka interpretacja może symbolizować szczęście jako zjawisko płynne i zmienne, podkreślając jednocześnie harmonię między człowiekiem a naturą, jak również jego zmienną i nieuchwytną naturę. Szczęście tutaj jest raczej chwilowym stanem, który – jeśli go dostrzeżemy – odczujemy właśnie jako szczęście. Jeśli w danej chwili jednak tego stanu nie dostrzeżemy – szczęście nas ominie. Ciekawa i nieco inna perspektywa na to, jak można pojmować 幸 w naszym życiu.

W ten sposób Tanahashi, podobnie jak Harada i Kakinuma, ukazuje różnorodność interpretacji znaku 幸 we współczesnej kaligrafii japońskiej, łącząc tradycyjne techniki z osobistą ekspresją i filozoficzną głębią.

Budowa znaku 幸 i sekret szczęścia w niej zakodowany

Szczęście jest pojęciem wielowymiarowym – czasem efemeryczne i ulotne, czasem stabilne i tkwiące głęboko w czyjejś postawie do zycia. W języku japońskim zapisuje się je znakiem 幸 (kō, sachi), który na pierwszy rzut oka może wydawać się prosty. Jednak składające się na niego elementy – zwane radicalami (bushu) – kryją zaskakująco bogaty przekaz o naturze szczęścia. Przyjrzyjmy się budowie tego kanji – może da się z niej czegoś nauczyć?

Działanie i wysiłek: 干 jako klucz do aktywnego szczęścia

Jednym z fundamentalnych elementów znaku 幸 jest radical 干 (kan, „suchy”, „działać”, „przecinać”). Na pierwszy rzut oka jego obecność w symbolu szczęścia może wydawać się zagadkowa. W rzeczywistości jednak niesie ze sobą pewne przesłanie: szczęście nie jest czymś, co przychodzi do nas samo, lecz wynikiem naszego działania (nie zależy od czynników zewnętrznych).

Radical 干 pojawia się również w znakach takich jak 肝 (kan, „wątroba”), która w tradycyjnej medycynie chińskiej kojarzona jest z odwagą i siłą życiową, oraz 汗 (kan, „pot”), który bezpośrednio odnosi się do wysiłku i pracy. Te powiązania wskazują na to, że szczęście nie jest stanem statycznym – trzeba na nie zapracować, a jego osiągnięcie często wymaga trudu. 幸 nie jest więc tylko biernym stanem błogości, ale aktywnym procesem kształtowania swojego losu.

Równowaga i pełnia: 十 jako fundament szczęścia

Drugim istotnym elementem składowym znaku 幸 jest 十 (jū, „dziesięć”, „pełnia”). W kulturze chińskiej i japońskiej (na dobrą sprawę, to i w europejskiej również) liczba dziesięć symbolizuje całość, kompletność i doskonałość. Jest to liczba pełnego cyklu – oznaczająca, że coś osiągnęło swoją finalną formę.

Powiązane znaki, takie jak 神 (kami, „bóstwo”), wskazują na duchowy aspekt szczęścia. W wielu tradycjach religijnych to właśnie równowaga między światem materialnym a duchowym prowadzi do pełni życia. Innym interesującym znakiem jest 南 (minami, „południe”) – w klasycznej kosmologii południe kojarzy się z ciepłem, życiem i pomyślnością.

十 w znaku 幸 sugeruje, że prawdziwe szczęście wynika z harmonii – zarówno wewnętrznej, jak i zewnętrznej. Nie jest to chwilowe uniesienie czy przypadkowy zbieg okoliczności, ale stan, w którym wszystkie aspekty naszego życia znajdują się w odpowiedniej proporcji. Można to odczytać jako wskazówkę, że człowiek osiąga szczęście nie przez dążenie do pojedynczych sukcesów, lecz poprzez konsekwentną, długotrwałą budowę szczęśliwego życia.

Przyziemność i stabilność: rola 土

Trzeci kluczowy element (radical) w strukturze 幸 to 土 (do, tsuchi, „ziemia”). Ziemia to fundament, na którym wszystko się opiera – symbol stabilności, realności i fizycznego świata. Szczęście, jeśli ma być trwałe, również potrzebuje solidnej podstawy.

Znak 地 (chi, „ziemia”) sugeruje, że szczęście nie jest abstrakcyjną koncepcją, ale czymś, co istnieje w naszym świecie i co można doświadczyć tu i teraz. Jest realnym stanem, do którego dojść możemy poprzez fizyczne działanie w realnym świecie.

Czego się nauczyliśmy?

Dochodzimy do wniosku, że znaczenie znaku 幸 ukryte w jego częściach składowych mówi nam nie mało o samej naturze szczęścia (lub o tym, jak je rozumiano w chińskim kręgu kulturowym w dawnych czasach):

▫ 干  -  Szczęście wymaga działania – nie jest biernym stanem, ale czymś, co kształtujemy własnym wysiłkiem.

▫ 十  -  Szczęście wynika z harmonii (十) – odnajdujemy je, gdy różne aspekty naszego życia pozostają w równowadze.

▫ 土  -  Szczęście potrzebuje fundamentu  – nie może być czymś tylko i wyłącznie niematerialnym, powinno mieć swoje korzenie w rzeczywistości.

▫ 一 - Szczęście jako harmonia między niebem a ziemią – górna kreska znaku 幸 symbolizuje niebo, dolna ziemię, a środkowa przestrzeń (口) jest pustką, miejscem ludzkiej twórczości i działania. Szczęście wynika z umiejętności balansowania między tymi dwoma światami – materialnym i duchowym – i znalezienia w nich własnej twórczej przestrzeni życia.

▫ 口 - Szczęście to potencjał, a nie stan – centralny element znaku 幸 to pusta przestrzeń, otwarcie, przejście. W filozofii wschodniej pustka (空, kū) nie oznacza braku, lecz nieskończone możliwości. To my nadajemy jej znaczenie poprzez nasze wybory i działania. Szczęście nie jest więc czymś gotowym, ale czymś, co budujemy, tworzymy.

Znak 幸 nie jest więc tylko abstrakcyjnym symbolem pozytywnych emocji. To zakodowana w kanji filozofia życia, która sugeruje, że prawdziwe szczęście nie jest przypadkiem losu, lecz świadomym dążeniem do harmonii między różnymi sferami istnienia. To sztuka równowagi między pracą a odpoczynkiem, światem materialnym a duchowym, aktywnością a akceptacją. 幸 to zatem lekcja o tym, jak znaleźć trwałe szczęście w świecie, którego naczelną cechą jest ciągła zmiana.

Sprawdź podobne artykuły:

Duchowe pejzaże w japońskiej sztuce sumi-e

Czerwone łzy i czarna krew: nowoczesne haiku Ban’ya Natsuishi

Zima szepcząca sny: 10 imion śniegu w języku japońskim

10 japońskich przysłów – inspiracje i nauki ukryte w wiekowych znakach

Cisza bezkresnej bieli – zimowe haiku lustrem duszy

    未開    ソビエライ

  Mike Soray

   (Michał Sobieraj)

未開    ソビエライ

 Pasjonat kultury azjatyckiej z głębokim uznaniem dla różnorodnych filozofii świata. Z wykształcenia psycholog i filolog - koreanista. W sercu programista (gł. na Androida) i gorący entuzjasta technologii, a także praktyk zen i mono no aware. W chwilach spokoju hołduje zdyscyplinowanemu stylowi życia, głęboko wierząc, że wytrwałość, nieustający rozwój osobisty i oddanie się swoim pasjom to mądra droga życia. Autor książki "Silne kobiety Japonii" (>>zobacz)

Osobiste motto:

"Najpotężniejszą siłą we wszechświecie jest procent składany." - Albert Einstein (prawdopodobnie)

Mike Soray

(aka Michał Sobieraj)

Napisz do nas...

Ciechanów, Polska

dr.imyon@gmail.com

___________________

inari.smart

Chcesz się podzielić swoimi przemyśleniami czy uwagami o stronie lub apce? Zostaw nam wiadomość, odpowiemy szybko. Zależy nam na poznaniu Twojej perspektywy!