Gejsze, frytki, irezumi, hamburgery

Wyobraźmy sobie świat, w którym hamburger jest nie tylko posiłkiem, ale i rekwizytem absurdalnego spektaklu o upadku różnorodności. Wyobraźmy sobie gejsze, tatuaże irezumi yakuzy i tradycyjne lampiony chochin, które muszą dzielić przestrzeń z opakowaniami po frytkach i pojemnikami po sosie. Masami Teraoka, artysta wychowany na subtelnej estetyce ukiyo-e oraz warholowskim pop-arcie, zderza mistykę kultury Japonii z zimnym plastikiem globalizacji.

Teraoka jest malarzem, ale jest też świadkiem, kronikarzem i krytykiem świata na granicy dwóch rzeczywistości – Wschodu i Zachodu, lub dokładniej – głębi klasycznej kultury i nijakości globalnego zagubienia. Czerpiąc inspiracje z japońskich drzeworytów i amerykańskiego pop-artu, twórczość Teraoki nie poddaje się jednoznacznej klasyfikacji. To nie Warhol, choć widać w niej echo „Hamburgera” z 1985 roku; to nie ukiyo-e, choć detale jego kimon przypominają kunsztowność prac Kunisady.

„McDonald’s Hamburgers Invading Japan” to wizualne przedstawienie przemyśleń zadających trudne pytania o granice kulturowe, tożsamość człowieka „pomiędzy” i przyszłość tradycji narodowych. Teraoka bowiem nie jest po prostu strażnikiem dawnych tradycji – on sam reprezentuje „in-betweenness” człowieka żyjącego zarówno w Japonii, jak i w Stanach, którego złote łuki McDonald’s przytłoczyły, ale który nie jest pewny, czy możliwe jeszcze jest życie bez nich.

Czy różnorodne tradycje narodowe mogą przetrwać w świecie bezwarunkowo wymagającym jednorodności (którą nazywamy zresztą zabawnie indywidualizmem)? Czy hamburger i chochin mogą współistnieć na tym samym stole? Teraoka nie daje prostych odpowiedzi – w jego obrazach widzimy starcie kultur, które jest zarazem tragiczne, groteskowe i niepokojąco znajome. Nie jest to jednak epicka walka – to raczej chaotyczne trwanie razem w pomieszanych pojęciach i wartościach. Obejrzyjmy razem obrazy z serii „Inwazja hamburgerów McDonalda na Japonię” i zastanówmy się wraz z autorem – jak zaakceptować to, co nieuniknione jednocześnie zachowując autentyczność, głębię i własną tożsamość?

O co tu chodzi?

Czym jest seria „McDonald’s Hamburgers Invading Japan”?

Wyobraźmy sobie świat, w którym hamburger staje się nie tylko posiłkiem, ale symbolem kulturowej inwazji – kawałkiem mięsa w bułce, który krwawo wbija się w serce tradycji. Seria „McDonald’s Hamburgers Invading Japan” (Inwazja hamburgerów McDonalda na Japonię”) Masamiego Teraoki to barwna opowieść o starciu dwóch światów: amerykańskiego konsumpcjonizmu i japońskiej tradycji. Powstała w latach 1974–75, kiedy to Teraoka – sam będący produktem kulturowego „pomiędzy” – postanowił uchwycić na akwarelowych płótnach moment, w którym Japonia stanęła oko w oko z ikoną globalizacji: złotymi łukami McDonald’s.

Hamburgery, frytki i papierowe opakowania, w jego wizji, przestają być niewinnymi elementami codzienności. Stają się bronią, narzędziem homogenizacji, które nieustannie rozmywa wszelakie granice – nie tylko te pomiędzy tradycją a nowoczesnością. W stylu inspirowanym ukiyo-e, Teraoka łączy delikatność tradycyjnych japońskich drzeworytów z prowokacyjną ironią, tworząc obrazy, które są jednocześnie piękne i niepokojące. Jego dzieła są jak haiku napisane ostrym, satyrycznym piórem – krytyka kultury masowej podana w formie wizualnej uczty tejże samej popkultury, na plastykowej tacce tradycyjnego ukiyo-e.

Kim jest Masami Teraoka?

Masami Teraoka, urodzony w 1936 roku w malowniczym Onomichi, małym nadmorskim miasteczku między Hiroshimą a Osaką, od najmłodszych lat żył w świecie kolorów i wzorów. Rodzinny sklep z kimonami i kolekcja drzeworytów jego babci stały się jego pierwszymi muzeami sztuki, które ukształtowały jego wrażliwość estetyczną. W 1961 roku Teraoka opuścił Japonię, by zgłębiać tajniki sztuki w Stanach Zjednoczonych, gdzie ukończył studia na Otis Art Institute w Los Angeles.

Jego twórczość to wyjątkowy dialog pomiędzy tradycją japońską a zachodnią krytyką społeczną. Teraoka w mistrzowski sposób łączy delikatność ukiyo-e z elementami pop-artu i surrealizmu, tworząc dzieła, które komentują problemy współczesności: od konsumpcjonizmu po kryzysy zdrowotne, takie jak epidemia AIDS. Oprócz słynnej serii „McDonald’s Hamburgers Invading Japan” stworzył także „31 Flavors Invading Japan”, gdzie zamiast hamburgerów w roli symboli amerykańskiej inwazji pojawiły się lody, oraz przejmującą „AIDS Series”, będącą ostrzeżeniem przed skutkami obojętności społecznej.

Trochę o serii „McDonald’s Hamburgers Invading Japan”

W latach 70. XX wieku Japonia znajdowała się w szczycie swojej XX-wiecznej transformacji. W cieniu błyskawicznego wzrostu gospodarczego, który wyniósł ją na szczyty światowych gospodarek, kraj zmagał się z ekspansją amerykańskich wpływów kulturowych. To właśnie wtedy w Tokyo, w 1971 roku, otwarto pierwszą restaurację McDonald’s – symbol globalnego konsumpcjonizmu i prostej wygody. Wydarzenie to nie umknęło uwadze Masamiego Teraoki, japońskiego artysty żyjącego w Stanach Zjednoczonych, który dostrzegł w tym epizodzie coś więcej niż wprowadzenie hamburgera na japońskie stoły. Zobaczył w nim początek większej zmiany – powolnej homogenizacji tradycyjnej kultury pod naporem masowej produkcji i globalnych korporacji.

Teraoka rozpoczął pracę nad serią „McDonald’s Hamburgers Invading Japan” w 1974 roku, zainspirowany nie tylko własnymi obserwacjami, ale również osobistym doświadczeniem kulturowego „szoku” po przyjeździe do Ameryki. Mieszając technikę akwareli z estetyką ukiyo-e, stworzył obrazy, które zachwycały szczegółowością i precyzją, a jednocześnie drażniły ironią i poczuciem absurdu. Seria ta stała się swego rodzaju dziennikiem zderzenia Wschodu i Zachodu, malarskim komentarzem na temat tego, co dzieje się, gdy dwa światy stają twarzą w twarz – jeden reprezentowany przez wyrafinowane tradycje, drugi przez papierowe opakowania i fast foody.

Seria ta to cykl akwarelowych prac, które w sposób satyryczny i często groteskowy przedstawiają zderzenie amerykańskiej kultury konsumpcyjnej z japońską tradycją. Na obrazach Teraoki widzimy gejsze w eleganckich kimonach, tatuaże inspirowane sztuką irezumi (znane nam jako tatuaże yakuzy – tu więcej o nich: Irezumi: japońska sztuka mistrzów ukiyo-e w tatuażach yakuzy), pałeczki obok hamburgerów, a także porzucone opakowania i frytki leżące u stóp kobiet w tradycyjnych sandałach zori. Każdy element jest precyzyjnie skomponowany, by ukazać napięcie pomiędzy tym, co trwałe i tradycyjne, a tym, co jednorazowe i masowe.

Teraoka wykorzystuje w swoich dziełach estetykę ukiyo-e, czyli tradycyjnych japońskich drzeworytów, które w epoce Edo przedstawiały nostalgię przemijającego świata (mono no aware) – gejsze, kabuki, życie codzienne. Jednak zamiast nostalgicznych scen z przeszłości, artysta wprowadza elementy współczesne: hamburgera trzymanego niezgrabnie w dłoni, frytki rozrzucone jak śmieci czy papierowe chusteczki – subtelny, lecz wymowny symbol skojarzeń z erotyką w japońskim shunga (erotyczne ukiyo-e). Teraoka traktuje fast food nie tylko jako kulinarny fenomen, ale jako znak inwazji kulturowej, która zmienia sposób, w jaki ludzie jedzą, myślą i żyją.

Seria „McDonald’s Hamburgers Invading Japan” jest też świadectwem ewolucji samego artysty. To w niej Teraoka zaczął łączyć swoje doświadczenia jako człowieka żyjącego między dwoma światami – Japonii i Ameryki – tworząc prace, które zarówno celebrują różnorodność, jak i przestrzegają przed utratą tożsamości w globalizującym się świecie. Te obrazy, choć miejscami humorystyczne, niosą głębokie przesłanie o zmienności kultury i cenie, jaką płacimy za wygodę.

Gejsza i wytatuowana kobieta

Geisha and Tattooed Woman

- Masami Teraoka, 1975

Na obrazie widzimy scenę, która zdaje się być fragmentem opowieści o dwóch kobietach pochodzących z różnych światów, a jednak spotykających się w jednym miejscu, by skonfrontować swoje wybory. Po lewej stronie gejsza ubrana w eleganckie kimono, zdobione subtelnymi wzorami, widoczna wewnątrz ozdobnego okręgu. Okrąg ten, stylizowany na tradycyjne dekoracyjne ramy, przypomina zarówno klasyczne wzory japońskiej sztuki, jak i motywy widywane w byōbu (parawanach). Może on symbolizować pewnego rodzaju ramy kulturowe lub zamknięcie gejszy w świecie, który niegdyś dla niej naturalny - staje się coraz bardziej obcy.

W jednej ręce trzyma hamburgera, który wydaje się tak do niej nie pasować, jak to tylko możliwe, w drugiej zaś zmiętą papierową chusteczkę, subtelny symbol, który w tradycyjnej japońskiej sztuce shunga odnosi się do zakończonego aktu erotycznego. Po prawej stronie znajduje się, będąca centralną postacią obrazu, wytatuowana kobieta o długich blond włosach, której ciało pokrywają skomplikowane wzory tatuaży irezumi (kojarzone przede wszystkim z japońską yakuzą). Jej język, długi i niemal wężowaty, wisi groteskowo, gdy pochyla się nad misą japońskiej zupy ramen, trzymając pałeczki z widoczną nieporadnością. Tatuażowe „rękawy” – wypełnione motywami kwiatowymi – są nawiązaniem do najbardziej tradycyjnych japońskich motywów przemijania mono no aware. Na stole widać dodatkowe elementy: podpórkę na pałeczki w kształcie ryby, miseczkę z sosem (musztardą?) oraz kilka przypadkowo rozrzuconych makaronów.

Obraz ten jest pełen kontrastów – gejsza symbolizuje tradycyjne, ułożone piękno Japonii, podczas gdy wytatuowana kobieta reprezentuje transgresję i bunt. Jednocześnie jednak obie postaci zdają się być równie zagubione w świecie, w którym kulturowe normy zostały zachwiane a w powstałym chaosie nikt już nie potrafi się odnaleźć. Gejsza, z hamburgerem w dłoni, zdaje się pytać: „Jak mam to zjeść?” (a może mówi „jak mam żyć?”), co nie tylko sugeruje jej brak zaznajomienia z zachodnim jedzeniem, ale także wskazuje na szerszy problem adaptacji tradycyjnych wartości do współczesności. Z kolei wytatuowana kobieta, choć pozornie lepiej odnajduje się w tej hybrydowej rzeczywistości, robi to w sposób niechlujny i chaotyczny, jakby sama nie była pewna swoich wyborów.

Filozoficznie, obraz odnosi się do idei „in-betweenness” – stanu pomiędzy dwiema kulturami, który Teraoka znał z własnego życia. Gejsza i wytatuowana kobieta to dwie strony tej samej monety: jedna to nostalgia za przeszłością, druga to przyszłość, która niekoniecznie obiecuje stabilność a z tradycyji – nawet jeśli czerpie, robi to nieudolnie. Ich obecność na tym samym płótnie sugeruje, że ani całkowite zanurzenie się w tradycji, ani pełne przyjęcie nowoczesności nie jest odpowiedzią. Obie postaci są w procesie „przekładu” kulturowego – niepewne, co zostawić za sobą, a co przyjąć jako nowe i „dobre”.

Artystycznie, Teraoka łączy w tej pracy estetykę ukiyo-e z elementami współczesnymi, nadając obrazowi niepokojącą głębię. Tatuaże yakuzy odwołują się do tradycyjnych wzorów, ale ich intensywność i umiejscowienie na kobiecie z Zachodu sprawia, że wydają się nie na miejscu, nieprawdziwe, wymuszone.

Na tle obrazu widnieje kaligrafia napisana w stylu sōsho („trawa”), charakteryzującym się swobodnym i płynnym pociągnięciem pędzla. Tekst ten jest integralną częścią dzieła, wprowadzając humorystyczny, a zarazem pełen napięcia dialog między dwiema postaciami. Wytatuowana kobieta oznajmia, że zamierza zjeść swoją zupę, nie zważając na konwenanse, podczas gdy gejsza pyta z widoczną niepewnością, jak powinna podejść do jedzenia hamburgera – pytanie pozornie błahe, ale symboliczne dla kulturowego zamieszania, w którym się znalazła.

W wywiadzie Teraoka wspomina, że styl wypowiedzi jest inspirowany librettem kabuki Amagasaki no Dan (尼崎の段). Mówił, że jego celem było nawiązanie do klasycznych form narracyjnych, takich jak te znane z kabuki, ale z nowoczesnym i ironicznym przesłaniem. W ten sposób kaligrafia w obrazie staje się dopełnieniem kulturowego misz-masz zachodniej nowoczesności i tradycyjnej „japońskości” wzmacniając zarówno teatralny charakter dzieła, jak i jego krytykę globalizacji.

Rozgardiasz na Ginzie w Tokyo

Tokyo Ginza Shuffle

- Masami Teraoka, 1974

W obrazie „Tokyo Ginza Shuffle” Masami Teraoka przedstawia codzienną scenę z japońskiej Ginzy (ekskluzywną i tradycyjną dzielnicę Tokyo), lecz scenę przekształca ją w pełen napięcia „zgrzyt” kulturowych kontrastów. Na pierwszym planie widzimy stopy kobiet w tradycyjnych sandałach zori oraz fragmenty ich pięknie zdobionych kimon. Te anonimowe postacie zdają się przechadzać z gracją i powolnością, typową dla tradycyjnej japońskiej elegancji. Jednak harmonię tej sceny zakłóca leżący na ziemi hamburger – intruz w przestrzeni Ginzy, symbolizujący zachodnie wpływy. Porzucone jedzenie i opakowanie tworzą chaos w idealizowanej, uporządkowanej kompozycji obrazu, stając się „obcym ciałem” w harmonijnej strukturze japońskiej tradycji.

Artystycznie, Teraoka w tym obrazie umiejętnie wykorzystuje stylistykę ukiyo-e, z charakterystycznymi płaskimi plamami koloru i subtelnymi szczegółami. Postaci kobiet zdają się wyjęte z klasycznych drzeworytów, a ich stroje i gesty podkreślają elegancję i harmonię, które były esencją estetyki epoki Edo. Jednak kompozycja obrazu zostaje świadomie zaburzona – hamburger leży na ziemi niczym intruz, zakłócając rytm i dynamikę kompozycji. Teraoka wprowadza w ten sposób napięcie między tradycją a nowoczesnością, tworząc kontrast, który zmusza widza do refleksji nad zmianami w japońskiej przestrzeni kulturowej.

Filozoficznie obraz „Tokyo Ginza Shuffle” odnosi się do idei „zanieczyszczenia” kulturowego, o której pisała Mary Douglas w swojej teorii granic i czystości. Leżący hamburger, produkt kultury zachodniej, symbolizuje zarówno dosłowną, fizyczną obecność amerykańskiego fast foodu na japońskiej ziemi, jak i metaforyczną ingerencję w tradycyjne wartości. Kobiety w kimonach zdają się być całkowicie nieświadome zagrożenia, jakie niesie za sobą ten intruz – ich kroki mogą doprowadzić do potencjalnej katastrofy, gdyby któraś z nich potknęła się o porzucone jedzenie. Ten element obrazu pokazuje, jak łatwo można nie dostrzegać zmian i zanieczyszczeń, które wkradają się do kultury, przynosząc chaos.

Teraoka, będący „liminalnym artystą” funkcjonującym pomiędzy Japonią a Ameryką, wykorzystuje ten obraz, by zarócić uwagę na delikatną równowagę między tradycją a modernizacją. „Tokyo Ginza Shuffle” to metafora świata, który balansuje na granicy porządku i nieporządku, harmonii i chaosu, przypominając widzom o kruchości kulturowej tożsamości w obliczu globalizacji.

Burger i szczotka bambusowa

Burger and Bamboo Broom

- Masami Teraoka, 1980

Na obrazie „Burger and Bamboo Broom” Masami Teraoka przedstawia pozornie prostą scenę, w której hamburger i frytki leżą na ziemi, a obok nich stoi tradycyjna japońska miotła bambusowa. Elementy te są rozmieszczone na tle przypominającym neutralne, płaskie przestrzenie charakterystyczne dla ukiyo-e. Miotła, naturalna i wykonana ręcznie, kontrastuje z masowo produkowanym hamburgerem, którego barwy – przytłumione i nieco „brudne” – oddają jego wizualną i symboliczną nieatrakcyjność. Frytki, rozrzucone wokół, przypominają chaotyczne odpadki pozostawione w publicznej przestrzeni.

Obraz łączy estetykę ukiyo-e z elementami współczesnej kultury konsumpcyjnej. Miotła bambusowa reprezentuje tradycyjne japońskie wartości – naturalność, rękodzieło i trwałość – podczas gdy hamburger symbolizuje przemysłową standaryzację, nietrwałość i jednorazowość. Rozmieszczenie elementów na obrazie tworzy napięcie między porządkiem a chaosem: miotła stoi gotowa, by „usunąć” zachodnie zanieczyszczenia, a jednocześnie oba elementy wydają się być przedstawione w podobnej estetyce, co podkreśla ich nieuchronne współistnienie.

„Burger and Bamboo Broom” wydaje się odnosić do kocepcji „oczyszczenia” – zarówno w sensie dosłownym, jak i metaforycznym. Miotła staje się symbolem tradycyjnej Japonii próbującej zachować swoją tożsamość i „wymieść” obce wpływy, takie jak zachodnia kultura fast foodów. Jednakże obecność obu elementów na jednym obrazie sugeruje, że całkowite usunięcie zachodnich wpływów jest niemożliwe – hamburger pozostaje częścią narracji, tak jak globalizacja pozostaje częścią współczesnej Japonii. Teraoka zmusza widza do zastanowienia się, czy tradycja i nowoczesność mogą współistnieć, czy też jedno musi ostatecznie zdominować drugie. W kontekście jego twórczości, obraz ten można odczytać jako refleksję nad delikatną równowagą między ochroną tożsamości kulturowej a akceptacją zmian, które przynosi globalizacja.

Chochin-me
提灯目

- Masami Teraoka, 1982

Na obrazie „Chochin-me” widzimy jedną postać, której nogi i część dolnej sylwetki są ukazane w stylu inspirowanym ukiyo-e. Postać ubrana w eleganckie, tradycyjne i bogato zdobione kimono, widoczna od kolan w dół, stoi na tradycyjnych drewnianych sandałach geta. U jej stóp leżą porzucony hamburger, nieco wyżej widać chocin (papierowy, tradycyjny lampion), który przedstawiona osoba niesie. Lampion - symbol kultury japońskiej, reprezentuje duchowość i powrót do korzeni w trakcie obrzędów takich jak Obon, podczas gdy hamburger symbolizuje zachodnią kulturę konsumpcjonizmu i jednorazowości. Scena wydaje się skupiona na subtelnym napięciu między tymi dwoma obiektami, które metaforycznie przedstawiają zderzenie dwóch światów.

Tytuł „Chochin-me” można przetłumaczyć jako „Oko lampionu” lub „Lampionowe spojrzenie”. Słowo „chochin” odnosi się do papierowych lampionów, które tradycyjnie używane są w Japonii podczas ceremonii i festiwali, symbolizując światło, przewodnictwo i duchową obecność. Drugi człon, „me” (目), oznacza „oko” lub „spojrzenie,” co może sugerować spojrzenie na kontrast tradycji i nowoczesności. Lampion wydaje się patrzeć na hamburgera – obcego intruza – w sposób symboliczny, jakby oceniając jego miejsce w japońskiej kulturze.

Teraoka w tym dziele ponownie łączy tradycyjną estetykę ukiyo-e z krytyką współczesności. Lampion, z jego delikatną strukturą i jasnym światłem, kontrastuje z bylejakością hamburgera. Wybór przedstawienia jedynie dolnej części postaci jest celowy – pozwala skupić się na szczegółach, takich jak wzory na kimonie czy faktura sandałów geta, które przypominają widzowi o bogactwie japońskiego rzemiosła. Jednocześnie porzucony hamburger i jego opakowanie wprowadzają element chaosu i zanieczyszczenia, zaburzając harmonię kompozycji.

„Chochin-me” to refleksja nad wpływem globalizacji na duchowość i codzienność w Japonii. Lampion symbolizuje nie tylko tradycję, ale także światło przewodnie dla przeszłości, które zderza się z „ciemnym” aspektem konsumpcyjnej nowoczesności, reprezentowanym przez hamburger. Porzucony fast food wskazuje na przejściowy charakter importowanej kultury jednorazowości, podczas gdy lampion przypomina o trwałości i głębokich korzeniach tradycji. Teraoka prowokuje pytanie: czy zachodnie wpływy mogą być w pełni wchłonięte przez Japonię, czy zawsze będą traktowane jako obce? W tym obrazie dostrzegamy subtelne napięcie między próbą adaptacji a potrzebą zachowania autentyczności.

Auto-portret

Self-Portrait

- Masami Teraoka, 1974

Na obrazie „Self-Portrait” Masami Teraoka przedstawia siebie w dynamicznej scenie, pełnej wyrazu i symboliki. Postać artysty, ubrana w tradycyjny japoński płaszcz haori, znajduje się w centrum kompozycji w stylizowanym na dawne ukiyo-e samurajów, czy aktorów kabuki geście ruchu dłonią. Wyrzuca hamburgera, który w powietrzu rozdziera się na kawałki. Hamburger w powietrzu rozpada się na swoje części składowe - sałatę, bułke, kotlet i pomidor, frytki – wszystko to, co symbolizuje zachodnią kulturę konsumpcji, rozpada się w chaosie. Wyraz twarzy artysty jest pełen determinacji, a jego gest – energiczny i pełen emocji – stanowi jednoznaczną manifestację odrzucenia.

„Self-Portrait” jest pełen symboli i wizualnych odniesień do tradycyjnej japońskiej sztuki ukiyo-e. Haori, które nosi Teraoka, jest ozdobione subtelnymi wzorami nawiązującymi do japońskiego rzemiosła. Jednocześnie dynamiczna scena i wykorzystanie jasnych kolorów oraz wyrazistych konturów odwołują się do estetyki pop-artu, która inspirowała Teraokę podczas jego kariery w Stanach Zjednoczonych. Hamburger – centralny element chaosu – jest przedstawiony z przesadną dokładnością. Całość przypomina starcie między porządkiem a nieporządkiem, kulturą a konsumpcjonizmem.

„Self-Portrait” to dzieło o wymiarze autobiograficznym. Teraoka przedstawia siebie jako artystę „na rozdrożu” – pomiędzy Japonią a Zachodem, tradycją a nowoczesnością. Hamburger, jako symbol zachodniej kultury, dosłownie „atakuje” go, co może być interpretowane jako próba asymilacji obcej kultury, która jest jednocześnie kusząca i odpychająca. Jego gest uniku wyraża nie tylko fizyczne obrzydzenie, ale także metaforyczne odrzucenie homogenizacji i utraty tożsamości kulturowej.

W tym obrazie Teraoka również odnosi się do swojej pozycji jako artysty funkcjonującego w stanie „in-betweenness” – pomiędzy dwiema kulturami. „Self-Portrait” stawia pytanie o to, czy można zachować własną tożsamość w świecie globalizacji, czy też jesteśmy skazani na nieustanne starcia z nowoczesnymi intruzami, które próbują zdominować naszą tradycję.

Znaczenie serii

Masami Teraoka w serii „McDonald’s Hamburgers Invading Japan” zabiera nas w podróż po świecie, gdzie tradycja spotyka się z przemiałem kulturowym. Jego obrazy to nie tylko zaskakujące zestawienia, ale także komentarz na temat homogenizacji – zjawiska, które artysta odczuł na własnej skórze, widząc, jak złote łuki McDonald's pojawiają się w tak odległej im kulturowo Japonii. W wywiadach Teraoka wspominał o swojej rozpaczy, gdy pierwszy raz ujrzał hamburgera w Tokyo: symbol ubogiego jedzenia masowego na tle kultury, która szczyci się finezją kulinarną i dbałością o estetykę. Czy to możliwe, by świat tak złożony, jak Japonia, dał się sprowadzić do jednorazowego opakowania po frytkach?

Inspiracje Teraoki to fascynujący miks: z jednej strony głęboko osadzony w tradycji ukiyo-e, z drugiej zaś – czerpiący garściami z pop-artu. Andy Warhol i Claes Oldenburg – dwaj giganci amerykańskiej sceny artystycznej – wpływali na jego spojrzenie na świat konsumpcji. Warhol celebruje nadmiar, powielając obrazy puszek Campbell’s czy Coca-Coli - Teraoka używa tego języka, by krzyczeć o utracie różnorodności. Jego hamburger nie jest miękką, absurdalną rzeźbą w stylu Oldenburga – to narzędzie chaosu, zagrożenie, które rozbija porządek świata jak intruz w tradycyjnym japońskim domu. Pop-art dla Teraoki to nie wzór do naśladowania, lecz broń przeciw konsumpcyjnej apokalipsie.

Przez pryzmat jego dzieł korporacje stają się niczym potężni shoguni globalizacji – ich sztandary to billboardy, ich zbroje to plastikowe opakowania, a ich oręż to marketing. Teraoka w swoich obrazach podważa mit niewinności hamburgera – prostego dania z ulicy – ukazując go jako symbol niszczenia lokalnych kultur. W jego świecie hamburger to więcej niż kanapka; to akt dominacji, kolonizacji talerza i umysłu. Kultura fast foodu wprowadza pośpiech, bylejakość i obojętność tam, gdzie kiedyś królowała harmonia. W rezultacie widzimy zderzenie dwóch światów: jednego, który celebruje przemijanie, i drugiego, który nie uznaje upływu czasu – plastikowego, wiecznego w swoim odpadowym trwaniu.

Filozoficzne przesłanie serii jest gorzkie, ale i prowokacyjne: czy globalizacja musi oznaczać stratę? Czy w tym nowym świecie znajdzie się jeszcze miejsce na refleksję, piękno i głębszą tożsamość? Teraoka maluje te pytania na swoich płótnach – nie dając prostych odpowiedzi, ale zmuszając nas do spojrzenia w lustro, w którym widzimy zarówno światłość lampionu, jak i cienie papierowej torby po fast foodzie.

Sprawdź podobne artykuły:

Czerwone łzy i czarna krew: nowoczesne haiku Ban’ya Natsuishi

Kobiece ciało jako pole walki – mroczne eroguro i tradycyjne nihonga w obrazach Fuyuko Matsui

Grzmiąca cisza wodospadu: Hiroshi Senju i sztuka na krańcu poznania

Goshin „Obrońca ducha” – bonsai jako las w donicy opowiadający o życiu, rodzinie i naturze

Genialna dziwność Itō Jakuchū – poznajmy jednego z malarskich ekscentryków Japonii Edo

    未開    ソビエライ

  Mike Soray

   (Michał Sobieraj)

未開    ソビエライ

 Pasjonat kultury azjatyckiej z głębokim uznaniem dla różnorodnych filozofii świata. Z wykształcenia psycholog i filolog - koreanista. W sercu programista (gł. na Androida) i gorący entuzjasta technologii, a także praktyk zen i mono no aware. W chwilach spokoju hołduje zdyscyplinowanemu stylowi życia, głęboko wierząc, że wytrwałość, nieustający rozwój osobisty i oddanie się swoim pasjom to mądra droga życia. Autor książki "Silne kobiety Japonii" (>>zobacz)

Osobiste motto:

"Najpotężniejszą siłą we wszechświecie jest procent składany." - Albert Einstein (prawdopodobnie)

Mike Soray

(aka Michał Sobieraj)

Napisz do nas...

Ciechanów, Polska

dr.imyon@gmail.com

___________________

inari.smart

Chcesz się podzielić swoimi przemyśleniami czy uwagami o stronie lub apce? Zostaw nam wiadomość, odpowiemy szybko. Zależy nam na poznaniu Twojej perspektywy!