Irezumi: japońska sztuka mistrzów ukiyo-e w tatuażach yakuzy
Ukiyo-e w tatuażu
Tatuaż irezumi jest wizytówką, której nie sposób przeoczyć – to misterny wzór, pełen ukrytych znaczeń i symboliki zaczerpniętej z historii Japonii oraz sztuki ukiyo-e. Każdy, kto choć trochę zna japońską kulturę, kojarzy ten pełen detali, barwny obraz, który często stanowi znak rozpoznawczy członków yakuzy.
Smok wijący się wzdłuż kręgosłupa, olśniewająca peonia na piersi, złowrogi oni strzegący serca – te ozdoby to nie przypadek. Każdy motyw kryje swoją opowieść i przesłanie, pieczołowicie wybierane, by odzwierciedlić część duszy właściciela. Smoki, koi, tygrysy, szczególne twarze i wydarzenia – każdy z tych symboli w kulturze yakuzy niesie głębokie znaczenie, będąc alegorią odwagi, odporności, hartu ducha, gotowości na śmierć i więcej. Jakie zasady towarzyszą ich tatuowaniu? Kiedy nowicjusz sięga po irezumi? Co oznacza każdy z tych obrazów?
Irezumi to sztuka, która wymaga miesięcy, a nawet lat cierpliwości, bólu i osiągnięć. Tradycyjna technika tebori, korzysta z ręcznie wykonanych narzędzi, które krok po kroku wprowadzają barwnik pod skórę. Tworzą głębokie, złożone wzory czerpiące z drzeworytów ukiyo-e. To wyraz osobistej historii i statusu, ale także hołd dla sztuki, której artyści, jak Kuniyoshi czy Hokusai, inspirowali mistrzów tatuażu do tworzenia żywych wyobrażeń, mitów i skrywanych emocji.
Co kryje się za tą mroczną estetyką? Historia irezumi to opowieść o sztuce, która przetrwała wieki zakazów i wykluczenia. To historia, w której świat przestępczy spotyka się ze światem artystycznym - z jednej strony otacza ją fascynacja, a z drugiej strach. W poniższym artykule poznamy historię tatuaży yakuzy, szczegóły związków irezumi i ukiyo-e, poznamy najpopularniejsze w yakuzie motywy tatuażu, ich znaczenie – i głęboką symbolikę tej specyficznej sztuki.
Czym jest irezumi?
(w dzisiejszym artykule poznamy sztukę tatuaży yakuzy. By poznać początki yakuzy, zapraszam Cię do tego artykułu: Początki yakuzy, aby poznać czasy schyłku yakuzy: Schyłek yakuzy, a życie kobiet yakuzy: Kobiety yakuzy).
Słowo irezumi (入れ墨) zapisujemy znakami kanji: 入 (ire), co oznacza „wprowadzać” lub „wkładać,” oraz 墨 (sumi), oznaczającym „tusz” lub „atrament”. Dosłowne tłumaczenie tego wyrażenia to „wprowadzanie tuszu,” co odnosi się do procesu tatuowania, w którym atrament jest umieszczany pod skórą. Alternatywne kanji stosowane dla irezumi, takie jak 刺青 (shisei), dosłownie „nakłuwanie na niebiesko” dodatkowo wskazują na proces ręcznego nakłuwania skóry i efekt niebiesko-zielonego odcienia, charakterystycznego dla tradycyjnego tuszu Nara.
Historia samej nazwy sięga dawnych czasów, kiedy tatuaże były używane do oznaczania przynależności plemiennej lub statusu społecznego. Z biegiem lat słowo irezumi zaczęło również obejmować wzory o głębokim znaczeniu duchowym, inspirowane mitologią, legendami i (od czasów Edo) sztuką ukiyo-e. Początkowo kojarzone z niższymi warstwami społecznymi, jak pracownicy fizyczni i rybacy, irezumi ewoluowało, stając się wizytówką i symbolem odwagi wśród członków yakuzy oraz elementem tradycyjnej sztuki Japonii.
Irezumi to tradycyjny japoński tatuaż, który wyróżnia się ręczną techniką wykonania, zwaną tebori. Ta metoda, stosowana od setek lat, polega na precyzyjnym wprowadzaniu tuszu pod skórę za pomocą specjalnie przygotowanych narzędzi – drewnianych uchwytów z igłami mocowanymi na jedwabnych niciach.
Tatuaże irezumi obejmują często motywy nawiązujące do japońskiej mitologii i kultury: od majestatycznych smoków i przerażających demonów oni, przez symbole odwagi jak tygrysy, aż po delikatne kwiaty sakury i peonie, symbolizujące piękno życia i jego przemijalność. To również postaci z legend i mitów oraz elementy związane z żywiołami, takie jak fale i chmury, które dodają kompozycji dynamiki i głębi. Każdy z tych elementów nie tylko zdobi ciało, ale niesie za sobą konkretne znaczenie, stając się swoistą opowieścią o właścicielu. Dalej w artykule poznamy znaczenia najpopularniejszych z motywów tatuaży w yakuzie.
Technika tebori sprawia, że irezumi nie jest tylko sztuką zdobienia ciała – to również rytuał. Tatuażysta ręcznie nakłuwa skórę specjalnymi igłami, zanurzając je w tuszu Nara-sumi, który nadaje wzorom charakterystyczny, niebiesko-zielony odcień. Proces jest niezwykle precyzyjny – tatuażysta wykonuje setki, a nawet tysiące pojedynczych nakłuć, tworząc każdy detal powoli i pieczołowicie. Sesje te często trwają wiele godzin, rozciągają się na tygodnie, a nawet lata, co wzmacnia rytualny aspekt irezumi. Taka długotrwała i wymagająca praca sprawia, że tatuaż staje się dowodem determinacji i siły charakteru noszącej go osoby. Jest to szczególnie widoczne wśród członków yakuzy, dla których irezumi stanowi wyraz lojalności i odwagi.
Historia irezumi
Historia irezumi sięga czasów prehistorycznych, kiedy tatuaże były stosowane jako oznaczenia przynależności plemiennej oraz pełniły funkcje rytualne. Wczesne tatuaże służyły nie tylko jako identyfikacja, lecz także jako ochrona przed złymi duchami lub sposób wyrażania siły i odwagi. W okresie Yayoi (300 p.n.e. - 300 n.e.) niektóre społeczności wykorzystywały tatuaże jako formę symbolicznego wyrazu. W kolejnych stuleciach, wraz z wpływami z Chin i wprowadzeniem konfucjanizmu, zmienił się sposób postrzegania tatuaży – zaczęły one być postrzegane jako coś barbarzyńskiego.
W okresie Edo (1603-1868) tatuaż zyskał jednak zupełnie nowe znaczenie. Władze zaczęły stosować irezumi jako formę kary – tak zwane irezumi kei – stosowane w celu oznaczenia przestępców. Zamiast odcinania uszu czy nosa, które było powszechne w innych kulturach, przestępcy byli znakowani tatuażami, które miały przypominać im o ich winach i ostrzegać społeczeństwo. Tatuaż taki mógł obejmować symbole, jak pierścienie na przedramieniu, albo proste wzory na czole. Taka osoba, nawet po odbyciu kary, nie mogła liczyć na przyjazne przyjęcie przez społeczeństwo.
W epoce Meiji (1868-1912) nastąpiła zmiana podejścia do tatuaży – nowe władze, starając się uczynić z Japonii nowoczesne państwo, które byłoby respektowane na Zachodzie, zakazały tatuowania, traktując je jako relikt prymitywnej przeszłości. Pomimo tych restrykcji, tradycja irezumi przetrwała, zwłaszcza wśród wykluczonych grup społecznych, takich jak grupy przestępcze. Tatuaże te nabrały teraz nowego charakteru, stając się symbolem buntu wobec władzy i społeczeństwa i lojalności wobec własnej grupy.
Okres powojenny przyniósł częściową zmianę – w czasie okupacji Japonii zakaz został zniesiony przez siły amerykańskie, co umożliwiło ponowny rozwój irezumi. Choć społeczne piętno pozostało, a tatuaże nadal kojarzone są z przestępczością, tradycyjni mistrzowie tebori kontynuują tę starożytną sztukę, tym razem głównie na zlecenie członków yakuzy.
Zwyczaje yakuzy związane z irezumi
W świecie yakuzy tatuaże mają głęboką symbolikę, która sięga daleko poza estetykę. Każdy motyw, linia i kolor jest starannie dobrany, by odzwierciedlać cechy, wartości i lojalność danej osoby. Tatuaż w yakuzie to znak przynależności i gotowości do życia w zgodzie z surowymi zasadami tej organizacji. Tatuaże nie są wykonywane spontanicznie – ich znaczenie i układ ustala się na podstawie osiągnięć, charakteru oraz lojalności członka yakuzy. Pierwszy tatuaż często pojawia się, gdy adept dowiedzie swojej oddania organizacji i potwierdzi gotowość do dalszego rozwoju w jej strukturach.
Proces tatuowania irezumi jest naznaczony rytuałem i wymaga od osoby pełnej cierpliwości oraz odporności na ból. Każda sesja to swoisty test siły charakteru, a cierpienie, które towarzyszy technice tebori, jest ceną, jaką płaci się za przynależność. Przed przystąpieniem do każdej nowej części tatuażu decyzja jest często konsultowana z wyższymi członkami organizacji. Każdy krok, każdy dodatkowy element wymaga aprobaty, a jego wykonanie to swoisty rytuał wprowadzający kolejne etapy życia i służby w organizacji.
Kompletny body-suit, czyli tatuaż pokrywający całe ciało, jest najwyższą formą oddania. Jednak nawet on jest wykonywany z symbolicznymi przerwami, które znajdują się w centralnej części torsu, tak zwanym munewari. Munewari (胸割り) oznacza „przerwę na torsie” i ma głębokie znaczenie – symbolizuje otwartość i jest praktycznym rozwiązaniem umożliwiającym zakrycie tatuażu pod formalnym ubraniem. Cały proces tatuowania może zająć wiele lat, podczas których tatuaż staje się nie tylko ozdobą, ale i świadectwem drogi, jaką przeszła osoba nosząca irezumi.
Irezumi i ukiyo-e
Irezumi i ukiyo-e są ze sobą nierozerwalnie związane, ponieważ to właśnie sztuka ukiyo-e nadała tatuażom japońskim ich charakterystyczną estetykę oraz ikonografię. Artystyczne i kulturowe fundamenty tatuażu irezumi są głęboko osadzone w obrazach ukiyo-e, które dominowały w epoce Edo. Jednym z największych inspiratorów i prekursorów tego nurtu był Utagawa Kuniyoshi, który swoimi pracami, takimi jak seria „108 Bohaterów Suikoden”, wprowadził motywy, które do dziś pozostają niezwykle popularne w tatuażach yakuzy. W przedstawieniach tych bohaterów z chińskiego klasyka Shui Hu Zhuan (水滸傳), Kuniyoshi ukazał postaci ozdobione pełnymi symboliki tatuażami – smokami, tygrysami i falami, które miały symbolizować siłę, odwagę i determinację.
Kuniyoshi nie był jedynym artystą, którego prace przeniknęły do świata tatuażu. Hokusai, mistrz słynnego dzieła „Wielka fala w Kanagawie”, również wywarł ogromny wpływ na estetykę i techniki irezumi. Motyw fal, szczególnie inspirowanych „36 widokami na górę Fuji”, stał się klasycznym wzorem w tatuażach, dodającym dynamiki i żywiołowego charakteru. Inne popularne elementy, jak smok i karp koi, zainspirowane obrazami Hokusaia i jego kontynuatorów, stały się alegorią wytrwałości i duchowej siły, które dziś są podstawą symboliki irezumi.
Współpraca między artystami ukiyo-e a tatuatorami była tak głęboka, że wielu mistrzów tatuażu zaczynało od pracy nad drzeworytami. Technikę tebori – ręcznego nakłuwania skóry – uważano za podobną do techniki drzeworytniczej. Obie wymagały ogromnej precyzji i cierpliwości, a narzędzia używane przez tatuażystów były niejednokrotnie inspirowane tymi stosowanymi przez twórców ukiyo-e. Rytm pracy, jak również umiejętność stopniowego budowania detali, przeniknęły z warsztatu ukiyo-e do studia tatuażu. Symbolika wykorzystywana w ukiyo-e – od demonów oni, przez wizerunki bogów, po kwiaty sakury – zaczęła odgrywać kluczową rolę w ikonografii irezumi, wnosząc głębokie znaczenie do każdej kompozycji.
Suikoden, ukiyo-e i yakuza
Suikoden, znane również jako Shui Hu Zhuan (水滸傳), czyli „Opowieść znad brzegów rzeki”, wywarło głęboki wpływ na japońską kulturę, sztukę ukiyo-e, a także na samą tradycję irezumi. Ta klasyczna chińska powieść, przetłumaczona na język japoński w 1757 roku przez Okajimę Kanzaniona, opowiada historię 108 buntowników i bohaterów, którzy stanęli przeciwko niesprawiedliwości i tyranii. Bohaterowie Suikoden – nieustraszeni, honorowi, lojalni wobec siebie i idei walki o sprawiedliwość – odzwierciedlali ideały, które wpisały się w kulturę yakuzy, szczególnie w okresie Edo (1603–1868), kiedy organizacja ta zaczynała formować swoje wartości i zasady działania.
Jednym z najważniejszych artystów ukiyo-e, który przeniósł bohaterów Suikoden do japońskiego kręgu kulturowego, był Utagawa Kuniyoshi (1797–1861). Jego seria drzeworytów „108 Bohaterów Suikoden” z 1827 roku przedstawiała postacie z chińskiej opowieści jako pełnych siły, odważnych wojowników, ozdobionych skomplikowanymi i pełnymi symboliki tatuażami. Kuniyoshi nadał im japońskie cechy oraz wyraziście nasycił ich wizerunki smokami, tygrysami, demonami oni i innymi wzorami, które później stały się typowymi motywami irezumi. Każdy bohater nosił tatuaż odzwierciedlający jego osobowość, siłę oraz charakter – cechy, które yakuza przejęła i uczyniła fundamentami swojej tożsamości.
Jednym z ikonicznych bohaterów Suikoden, którego postać jest, można powiedzieć, duchowym patronem yakuzy, był Li Kui, znany w Japonii jako Rikiya Kosho (力也). Przedstawiony z tatuażem tygrysa, symbolizującym brutalną siłę i nieustraszoność, Li Kui był bohaterem o nieokiełznanej naturze, lojalnym do końca i zawsze gotowym do walki. Wizerunki Rikiya Kosho, jakie stworzył Kuniyoshi, szybko znalazły swoje odbicie w irezumi – tatuaże z tygrysem zaczęły symbolizować nie tylko siłę fizyczną, ale także nieustraszoną odwagę i determinację, które były fundamentem postawy yakuzy.
Innym z kluczowych bohaterów Suikoden, który znalazł swoje miejsce w ikonografii irezumi, był Lin Chong, mistrz sztuk walki i dowódca z wielkim poczuciem sprawiedliwości. Kuniyoshi ukazał go w otoczeniu wodnych motywów oraz smoków – symboli siły i wytrwałości. Dla yakuzy smoki, które nosił Lin Chong, stały się alegorią wewnętrznej siły i mocy, pozwalających przetrwać trudy i niebezpieczeństwa życia na marginesie społeczeństwa. Wybór smoka jako tatuażu oznaczał dla członka yakuzy nie tylko chęć bycia potężnym, ale także szacunek dla symboliki siły, która była kontrolowana i używana tylko wtedy, kiedy było to konieczne.
Innym ważnym aspektem ikonografii Suikoden w tatuażach yakuzy była lojalność wobec grupy oraz przysięga wierności. Postaci, takie jak Song Jiang, dowódca 108 bohaterów, odzwierciedlały głęboką wartość lojalności i braterstwa. Yakuza, zwłaszcza w okresie Meiji (1868–1912), zaczęła podkreślać podobne wartości, szczególnie w kontekście grupowych tatuaży. Przed przystąpieniem do organizacji młodzi członkowie często przechodzili rytuały, które miały ich przygotować. Tatuaże inspirowane Suikoden, wykonane zgodnie z zaleceniami starszych członków, stawały się symbolem tej przysięgi – nosili je jako znak, że są gotowi poświęcić wszystko, by bronić honoru organizacji.
Równie istotny był wpływ Suikoden na japońską sztukę wizualną oraz rolę, jaką odegrała współpraca artystów ukiyo-e i tatuatorów. Na przykładzie dzieł Kuniyoshiego możemy zobaczyć, jak motywy i techniki ukiyo-e zostały przetransformowane do tatuażu. Wiele wzorów z Suikoden, takich jak kwiaty peonii, fale, czy chmury, które zdobiły sceny bitewne, stało się nieodłącznym elementem kompozycji irezumi, nadając tatuażom dynamizmu i głębi. Kunszt, z jakim Kuniyoshi przedstawiał postacie, oraz szczegółowe ornamenty dodawały tatuażom nie tylko estetycznego piękna, ale również ukrytego przekazu.
Tak więc, Suikoden, poprzez sztukę ukiyo-e i prace Kuniyoshiego, wprowadził wartości, które z czasem stały się rdzeniem kultury yakuzy – siłę, lojalność, odwagę i gotowość do walki z tyranią. Tatuaż inspirowany Suikoden, noszony przez członków yakuzy, nie był jedynie ozdobą – był to symbol, przypominający noszącemu o jego przysiędze i wybranej drodze.
Najpopularniejsze obrazy na irezumi wśród yakuzy
Irezumi, jako tradycyjny tatuaż japoński, stał się unikatowym językiem, za pomocą którego yakuza wyraża swoje wartości, pozycję oraz osobistą filozofię. Najczęściej wybierane motywy czerpią z bogactwa japońskiej mitologii, sztuki oraz symboliki – to obrazy pełne siły, odwagi i lojalności. Smoki i tygrysy symbolizują niezłomną wolę i władzę nad własnym losem, podczas gdy karpie koi, z ich mityczną podróżą ku smoczej bramie, wyrażają wytrwałość i zdolność do pokonywania przeciwności. Również bogini Benzaiten, personifikacja wiedzy i szczęścia, oraz złowrogie demony oni przynoszący zagładę, stanowią popularne wzory wśród członków yakuzy, pomagając im w odzwierciedleniu siły i determinacji, jakiej wymaga ich styl życia.
Inspiracje do tych tatuaży sięgają głęboko do dawnej historii Japonii. W szczególności zaś czerpią z estetyki oraz bezpośrednio z konkretnych dzieł ukiyo-e, które przeniknęły do kultury irezumi. Sceny z „108 Bohaterów Suikoden” i dramatyczne przedstawienia fal Hokusaia nie tylko nadają tatuażom szczególną dynamikę, ale także wzbogacają je o wartości etyczne związane z odwagą i gotowością do poświęceń. Każdy tatuaż staje się dzięki temu unikalną narracją, której poszczególne elementy opowiadają o dążeniu do ideału odwagi, sprytu czy wytrwałości. W ten sposób yakuza, podobnie jak dawni samuraje, czerpią inspirację z ikon i bohaterów ukiyo-e, aby symbolicznie umacniać swoją pozycję i wyrażać swoje wewnętrzne wartości. Do najczęściej wykorzystywanych obrazów należą:
▫ „108 Bohaterów Suikoden” (百八星図 / Hyakuhachiseizu, Utagawa Kuniyoshi, 1827) – pełne mocy postaci wojowników, które inspirują odwagą i lojalnością, często kopiowane lub interpretowane w tatuażach yakuzy.
▫ „Wielka fala w Kanagawie” (神奈川沖浪裏 / Kanagawa oki nami ura, Katsushika Hokusai, 1831) – symbol nieustającej walki z przeciwnościami, dynamizmu i siły żywiołów.
▫ „Shuten Dōji” (酒呑童子 / Shuten Dōji, Utagawa Yoshitsuya, 1851) – mityczny demon, którego pokonanie symbolizuje triumf nad złem i nieustraszoność.
▫ „Kintaro walczący z karpiem” (金太郎鯉退治 / Kintarō koi taiji, Tsukioka Yoshitoshi, 1881) – młody bohater symbolizujący wytrwałość i siłę, często stosowany w tatuażach jako przypomnienie o mocy.
▫ „Benzaiten i smok” (弁才天と龍 / Benzaiten to ryū, Katsushika Hokusai, 1840) – przedstawienie bogini wiedzy i potęgi, uznawanej za patronkę sukcesu i ochrony.
▫ „Raijin i Fujin” (雷神と風神 / Raijin to Fūjin, Utagawa Kuniyoshi, 1832) – bogowie burzy i wiatru, symbole nieokiełznanej mocy i szacunku wobec natury.
▫ „Oni na polu bitwy” (戦場の鬼 / Senjō no Oni, Kawanabe Kyōsai, 1872) – demony walczące w ferworze bitwy, wyraz chaosu i niebezpieczeństw życia przestępczego.
▫ „Wizerunek Hannya” (般若 / Hannya, autor nieznany, XV wiek) – popularny wizerunek demona zazdrości i gniewu, który oddaje wewnętrzne konflikty i skomplikowane emocje.
▫ „Kraby Heikegani” (平家蟹 / Heikegani, Utagawa Hiroshige, 1836) – samurajowie odrodzeni jako kraby, symbolizujące honor po śmierci i upór w dążeniu do sprawiedliwości (piszemy o nich tu: Dziwne yokai)
▫ „Karajishi (Lwy Fu) w kwiecie peonii” (唐獅子牡丹 / Karajishi botan, Utagawa Kuniyoshi, 1848) – ochronne lwy i peonie, które symbolizują siłę połączoną z elegancją i szczęściem.
Inne popularne motywy i ich znaczenie:
· Ryu (Smok) – symbol mądrości i siły.
· Koi (Karp) – odwaga, wytrwałość i przemiana.
· Fujin (Bóg wiatru) – ochrona i kontrola żywiołów.
· Raijin (Bóg piorunów) – groźna siła i walka.
· Kirin – pomyślność i oznaka mądrego przywództwa.
· Baku (Pożeracz snów) – ochrona przed koszmarami.
· Karajishi (Lwy Strażnicze) – odwaga i opieka.
· Hou-ou (Feniks) – odrodzenie i triumf.
· Oni (Demon) – mroczna siła, ale także ochrona.
· Kitsune (Lis) – inteligencja, magia i metamorfoza.
· Hebi (Wąż) – odnowienie i opieka nad majątkiem.
· Fudo Myoo – duchowa ochrona i walka z przeszkodami.
· Sakura (Kwiat Wiśni) – ulotność życia i piękno przemijania.
· Hannya – zazdrość, cierpienie i ludzka natura.
· Peonia (Botan) – bogactwo i odwaga.
· Chryzantema (Kiku) – długowieczność i radość.
· Tengu – symbol duchowego nauczyciela i wojownika.
· Namakubi – symbol odwagi i akceptacji losu.
· Torii – przejście do świata duchowego.
· Tanuki – spryt, radość i duch psotnika.
Na zakończenie
Choć dla członków yakuzy i osób podzielających ich wartości tatuaże te są wyrazem odwagi, lojalności i przynależności, dla społeczeństwa japońskiego mają one głównie negatywne konotacje. Irezumi kojarzy się z przestępczością, co z kolei sprawia, że osoby z takimi tatuażami nierzadko spotykają się z ostracyzmem. Obecność tatuaży, szczególnie tych o wyraźnej estetyce irezumi, może być powodem zakazu wstępu do onsenów (łaźni), siłowni, a nawet niektórych restauracji – miejsc, gdzie tradycyjnie ceni się harmonię i brak elementów budzących kontrowersje.
Pomimo tego, że irezumi to forma sztuki z głęboką historią i niepowtarzalnym stylem, wpływ tego typu tatuaży na społeczeństwo japońskie jest wyraźny. Symbolika związana z motywami, jak smoki, oni czy postaci z ukiyo-e, wzbudza respekt, ale też niepokój. Wiele osób, zwłaszcza młodszego pokolenia, podejmuje się noszenia tatuaży inspirowanych irezumi, jednak z bardziej subtelnymi motywami i mniejszymi formatami, próbując przełamać tabu wokół tatuaży. Mimo to tradycyjne społeczeństwo japońskie często widzi w tatuażach wyraz buntu przeciwko normom społecznym, a nie wyłącznie formę sztuki czy estetyki.
Zarazem rosnąca globalizacja i popularność tatuażu na Zachodzie przynoszą zmiany w postrzeganiu irezumi w samej Japonii. Choć pełne body-suity nadal są rzadszym widokiem poza szeregami yakuzy, wielu artystów czerpie inspirację z estetyki japońskiego tatuażu, a młode pokolenie zaczyna dostrzegać jego wartość artystyczną. Irezumi jednak jest nadal bardzo odległe od bycia akceptowalnym w Japonii.
未開 ソビエライ
Mike Soray
(Michał Sobieraj)
未開 ソビエライ
Pasjonat kultury azjatyckiej z głębokim uznaniem dla różnorodnych filozofii świata. Z wykształcenia psycholog i filolog - koreanista. W sercu programista (gł. na Androida) i gorący entuzjasta technologii, a także praktyk zen i mono no aware. W chwilach spokoju hołduje zdyscyplinowanemu stylowi życia, głęboko wierząc, że wytrwałość, nieustający rozwój osobisty i oddanie się swoim pasjom to mądra droga życia. Autor książki "Silne kobiety Japonii" (>>zobacz)
Osobiste motto:
"Najpotężniejszą siłą we wszechświecie jest procent składany." - Albert Einstein (prawdopodobnie)
Mike Soray
(aka Michał Sobieraj)
Napisz do nas...
Ciechanów, Polska
dr.imyon@gmail.com
___________________
inari.smart
Chcesz się podzielić swoimi przemyśleniami czy uwagami o stronie lub apce? Zostaw nam wiadomość, odpowiemy szybko. Zależy nam na poznaniu Twojej perspektywy!