Dać sobie czas...

閑さや 岩にしみ入る 蝉の声

                   - Matsuo Bashō, 1689

Cisza—
odgłosy cykad wnikają
w skalne szczeliny.

W zaganianiu i pstrokaciźnie naszego hałaśliwego świata, powrót do natury może wydawać się romantycznym zboczeniem, na który nie mamy czasu. A jednak, właśnie w lesie – pośród drzew, w cieniu ich rozłożystych gałęzi – możemy odnaleźć to, co najprostsze i najcenniejsze: spokój i autentyczność. Nic dziwnego, że to właśnie mieszkańcy miasta o najkrzykliwszych neonach i najgłośniejszych reklamach – Tokyo - musieli poszukać ukojenia poza jego granicami. W cieniu otaczających lasów zaczęli szukać siły, by móc kontynuować ten szaleńczy maraton przez bazary współczesnego życia.

Shinrin-yoku (森林浴), czyli „kąpiel leśna”, to japońska praktyka, która łączy uważność z naturą, pozwalając nam odetchnąć pełną piersią, usłyszeć szelest liści i poczuć dotyk ziemi pod stopami. Mowa tu jednak nie o zwykłym spacerze po lesie, lecz o szczególnej praktyce medytacji uważności (mindfullness) w otoczeniu natury – tym jest bowiem Shinrin-yoku. Badania pokazują, że regularne zanurzenie w lesie obniża poziom kortyzolu, wzmacnia układ odpornościowy i pomaga w odzyskaniu równowagi psychicznej – a to wszystko dzięki prostej praktyce: głębokiego oddechu i pełnym skupieniu na zmysłach oraz chwili obecnej.

Shinrin-yoku to sposób na „odblokowanie się”, na odszukanie tego, co zgubiliśmy potykając się o innych ludzi w tłoku codzienności. Nie trzeba jechać do Aokigahary w Japonii. W Polsce, nawet w miejskim parku czy niewielkim lasku, można praktykować kąpiele leśne, odnajdując spokój w codziennym zabieganiu. Wyłącz telefon, usiądź na pniu i wsłuchaj się w dźwięki natury – szum wiatru, śpiew ptaków, delikatny strumień pobliskiego potoku. Jeśli jest ciepło, zdejmij buty, by poczuć puls ziemi i pozwól sobie na pełne zanurzenie w chwili obecnej. I wytrwaj. Bo miasto będzie Cię wołać. „20 minut to zbyt długo!” – krzyczeć będzie zniecierpliwiona codzienność. „Życie ucieka, rusz się!” – wrzeszczeć będzie coraz bardziej spanikowana pilność niecierpiąca zwłoki. Posłuchaj wtedy szumu liści. Całkowicie skup się na szumie. Zrozum szum. I nie mierz czasu. Na tym właśnie polega Shinrin-yoku.

Kąpiel leśna to sztuka prostoty, która uczy nas, że aby odnaleźć spokój, wystarczy zwrócić się ku temu, co pierwotne i naturalne oraz ku temu – co tu i teraz. W dzisiejszym artykule odkryjemy historię tej niezwykłej praktyki, jej psychologiczne i zdrowotne korzyści oraz sposoby, w jakie możemy zanurzyć się w lesie – niezależnie od tego, czy są to japońskie cyprysy, czy polskie brzozy. Bo tak naprawdę świata nie obchodzi, co się z nami dzieje. Więc i my znajdźmy chwilę, by zapomnieć o świecie.

Korzenie Shinrin-yoku

Termin Shinrin-yoku (森林浴), czyli „kąpiel leśna” lub „zanurzenie w atmosferze lasu”, został oficjalnie wprowadzony w 1982 roku przez Tomohide Akiyamę, dyrektora ówczesnego Ministerstwa Rolnictwa, Leśnictwa i Rybołówstwa Japonii. Pomysł ten miał na celu promocję leśnictwa jako wartościowego zasobu nie tylko w kontekście przemysłowym, ale także zdrowotnym i turystycznym. W rzeczywistości jednak nie była to nowa praktyka – odwoływała się do setek lat japońskiej tradycji medytacji na łonie natury. W tamtym czasie Japonia zmagała się z gwałtowną urbanizacją i wzrostem stresu w społeczeństwie, co prowadziło do zwiększonej liczby przypadków chorób psychicznych i tzw. karoshi (過労死) – „śmierci z przepracowania”, nie wspominając o skrajnie wysokim wskaźniku samobójstw.

Shinrin-yoku zostało zaproponowane jako sposób na przeciwdziałanie tym problemom poprzez świadome przebywanie w lasach. Nie chodziło jednak o zwykłe spacery, lecz o szczególną formę uważnego zanurzenia w naturze, skoncentrowanego na zmysłach i regeneracji.

Cisza tradycji

Korzenie Shinrin-yoku sięgają tradycyjnej japońskiej filozofii, która od wieków podkreślała głęboki związek między człowiekiem a naturą. Las w kulturze shintoistycznej był miejscem zamieszkiwanym przez kami (神), duchy opiekuńcze przyrody. Również buddyzm zen propagował medytację w otoczeniu natury jako drogę do osiągnięcia oświecenia. Ascetyczni mnisi górscy (yamabushi, 山伏), praktykujący od VIII wieku, wierzyli, że najwyższa prawda i siła duchowa znajdują się w naturze. Ich rytuały obejmowały fizyczne i duchowe zanurzenie w lasach, górach i rzekach.

Również praktyki takie jak ikebana (japońska sztuka układania kwiatów) czy estetyka wabi-sabi (uznająca piękno w niedoskonałości i przemijaniu) promowały kontemplację natury jako środek harmonizacji życia wewnętrznego, a także jako najlepszy wzór dla sztuki.

Shinrin-yoku jest więc współczesnym rozwinięciem tych dawnych tradycji, łączącym elementy duchowości z nowoczesnym podejściem do zdrowia psychicznego i fizycznego.

Szum lat 80.

W latach 80. Japonia rozpoczęła pierwsze systematyczne badania nad wpływem przebywania w lasach na zdrowie. Jednym z pionierów w tej dziedzinie był profesor Yoshifumi Miyazaki z Chiba University, który badał fizjologiczne efekty przebywania w leśnym otoczeniu. Później, dr Qing Li z Nippon Medical School przeprowadził przełomowe badania nad wpływem Shinrin-yoku na układ odpornościowy. W 2007 roku jego zespół opublikował wyniki w czasopiśmie International Journal of Immunopathology and Pharmacology, pokazując, że przebywanie w lasach zwiększa aktywność komórek NK (naturalnych zabójców), które pomagają w walce z nowotworami.

Badania wykazały także, że regularne zanurzenie w naturze:

▫ Obniża poziom kortyzolu (hormonu stresu),

▫ Stabilizuje ciśnienie krwi i tętno,

▫ Zwiększa produkcję endorfin,

▫ Poprawia jakość snu i nastrój.

Wiatr na Zachód

Aby ułatwić praktykę Shinrin-yoku, Japonia zaczęła wyznaczać specjalne trasy w lasach. Pierwszym takim miejscem był Akasawa National Recreation Forest w prefekturze Nagano, znany także jako „Samurai Trail”, z uwagi na historyczne znaczenie tej okolicy. W 2006 roku Akasawa został oficjalnie uznany za bazę terapii leśnej z ośmioma różnorodnymi szlakami dostosowanymi do różnych potrzeb i poziomów aktywności.

Do dziś Japonia posiada 65 certyfikowanych centrów terapii leśnej, które oferują wyznaczone trasy, przewodników i specjalistyczne programy terapeutyczne. Każde centrum ma za zadanie wspierać zdrowie psychiczne i fizyczne poprzez bliskość natury.

Współczesne zainteresowanie Shinrin-yoku wybiega daleko poza Japonię. W 2012 roku założono American Association of Nature and Forest Therapy Guides and Programs, a w Wielkiej Brytanii powstał The Forest Bathing Institute.

W Stanach Zjednoczonych i Kanadzie praktyki te zyskały popularność w parkach narodowych i ogrodach botanicznych, takich jak Portland Japanese Garden, gdzie  prowadzone są zajęcia medytacyjne w lesie. W Wielkiej Brytanii Forestry England we współpracy z Forest Bathing Institute organizuje regularne kąpiele leśne dla lokalnych społeczności.

Dla głowy i serca

W świecie przepełnionym bodźcami, gdzie każdy dzień chce być wyścigiem z czasem, Shinrin-yoku oferuje coś niezwykle innego – chwilę oddechu. Zanurzenie w atmosferze lasu nie jest jedynie zwykłym odpoczynkiem; to praktyka, która wpływa na nasze zdrowie psychiczne i emocjonalne w sposób głęboki i wielowymiarowy.

Badania przeprowadzone w Japonii pokazują, że przebywanie w lesie obniża poziom kortyzolu – hormonu stresu – nawet o 16% już po kilkunastu minutach. W eksperymencie dr Qing Li z Nippon Medical School, osoby spacerujące w lesie wykazywały znacznie niższe tętno i ciśnienie krwi w porównaniu do tych, którzy spacerowali w środowisku miejskim. W naturalnym otoczeniu ciało i umysł wchodzą w stan głębokiego relaksu. Drzewa, szczególnie iglaste, wydzielają fitoncydy – olejki eteryczne, które nie tylko chronią rośliny przed szkodnikami, ale także wzmacniają nasz układ odpornościowy, zwiększając aktywność komórek NK odpowiedzialnych za walkę z infekcjami i nowotworami.

Jednym z mniej oczywistych, ale równie ważnych efektów Shinrin-yoku jest też zwiększenie poczucia autentyczności. W samotności w lesie, z dala od innych ludzi, nie ma oczekiwań ani presji. Nikt nie ocenia, nie wymaga, nie narzuca ról. To przestrzeń, w której można po prostu być – wsłuchać się w siebie i swoje emocje. Badania opublikowane w Journal of Personality and Social Psychology wykazały, że osoby spędzające czas w naturze częściej podejmują decyzje zgodne ze swoimi wartościami i odczuwają większe poczucie sensu w życiu. W lesie można odnaleźć siebie na nowo, otworzyć się na swoje emocje i potrzeby, odzyskać kontrolę nad codziennym życiem.

Shinrin-yoku to również forma praktyki uważności. W lesie łatwiej jest zatrzymać się na chwilę, wyciszyć i skupić na chwili obecnej. Szelest liści, śpiew ptaków, zapach ziemi – to wszystko pozwala zestroić nasze zmysły z otoczeniem. W praktyce Shinrin-yoku kluczowe jest skupienie na drobnych detalach: dotyk chropowatej kory drzewa, gra światła między liśćmi, dźwięk strumyka. Te proste ćwiczenia mindfulness pomagają zredukować natłok myśli, który często dominuje w naszym życiu, i pozwalają zanurzyć się w chwili obecnej.

Kontakt z naturą wzbudza w nas pozytywne emocje, takie jak spokój, radość czy wdzięczność. Wrodzona więź człowieka z naturą, znana jako „biophilia” tkwi w nas głęboko, w naszej „biologii”. Jak pokazują badania, przebywanie w lesie aktywuje te same obszary mózgu, które odpowiadają za poczucie bezpieczeństwa i satysfakcji. Dźwięki lasu i widok zieleni wpływają na nasz układ limbiczny, odpowiedzialny za emocje, i pomagają obniżyć poziom negatywnych odczuć, takich jak lęk czy złość.

W latach 80. i 90. przeprowadzono liczne badania, które potwierdziły korzyści zdrowotne Shinrin-yoku. Eksperymenty prowadzone w Japonii wykazały, że dwudniowy pobyt w lesie zwiększa aktywność komórek NK nawet o 50% – a efekt ten utrzymuje się przez miesiąc! Dodatkowo, osoby regularnie praktykujące kąpiele leśne mają lepszą jakość snu, co pozytywnie wpływa na regenerację organizmu i funkcje poznawcze. Nawet krótkie spacery w lesie pomagają zredukować objawy depresji i poprawiają zdolność koncentracji, co potwierdziły badania na King’s College London (prof. Andrea Mechelli, dr Andreeę Caldis – Bioscience 2019).

Jak praktykować Shinrin-yoku?

Shinrin-yoku, czyli „kąpiel leśna”, to nie tylko forma relaksu, ale też głęboka praktyka wyciszenia i uważności. Wywodząca się z japońskiej tradycji, uczy nas, jak ponownie połączyć się z naturą – z lasem, jego zapachami, dźwiękami i rytmem, który tak różni się od naszego codziennego pędu. Jak więc w pełni zanurzyć się w tej niezwykłej praktyce, by czerpać z niej korzyści? Kluczem jest nie tylko las, ale również nasze nastawienie.

Nie w pośpiechu

Praktykowanie Shinrin-yoku zaczyna się od prostego gestu: wyłączenia smartfona. Nie dzielimy w lesie rzeczywistości pół na pół między drzewa a ekran – to nie zadziała. Gdy pozostawimy za sobą technologię, zaczynamy zauważać to, co do tej pory nam umykało – szum liści poruszanych przez wiatr, subtelne łamanie gałązek pod nogami, odległy śpiew ptaków. Las nie ocenia i nie wymaga, pozwalając nam po prostu być. My też na chwilę przestańmy oceniać i wymagać. Po prostu bądźmy.

Nie ma tu miejsca na pośpiech. Shinrin-yoku to nie wyścig ani trening wytrzymałości. Spaceruj powoli, zatrzymuj się, gdy coś przyciągnie twoją uwagę – kropla rosy na liściu, skomplikowana pajęczyna lśniąca w porannym świetle, kora drzewa, która opowiada historię dziesięcioleci. To właśnie uważność, czyli pełne zaangażowanie wszystkich zmysłów, stanowi istotę kąpieli leśnych. Nie martw się, wcale nie musisz się zachwycać drzewami, czy pajęczynami jeśli tego nie czujesz (większość z nas, żyjących na planecie ekranów wcale się już nie zachwyca naturą, bo wygląda ona dla nas, jak z innego wymiaru – ale to nie szkodzi). Po prostu zauważaj je. Jak najwięcej szczegółów – zapach, dźwięk, fakturę, kształt, ruch.

Oddech – klucz do wyciszenia

Oddychanie to coś, co robimy bezwiednie każdego dnia, ale podczas praktyk mindfulness staje się ono osią naszej koncentracji Głębokie, powolne wdechy pozwalają wprowadzić ciało w stan relaksu, a jednocześnie wchłonąć fitoncydy – lotne substancje wydzielane przez drzewa, które wzmacniają nasz układ odpornościowy i obniżają poziom stresu. Wyobraź sobie, że każdy wdech wypełnia cię świeżością, a każdy wydech usuwa napięcie i chaos dnia codziennego. Wdychasz jasne, czyste światło – wydychasz je razem z zanieczyszczeniami, które osiadły wewnątrz ciała podczas życia w świecie bylejakości i „jazdy na maksa”.

Usiądź na pniu, zamknij oczy i poczuj, jak twoje ciało powoli dostraja się do rytmu lasu. Bo dostroi się. Poczekaj chwilę, a poczujesz to. Posłuchaj dźwięków wokół: szumu wiatru, trzasku gałęzi, cichego świergotu. Każdy dźwięk może stać się punktem zaczepienia dla twojej uwagi, prowadząc do wewnętrznego spokoju.

Mindfulness w naturze

Jak przenieść mindfulness do spaceru po lesie? Spróbuj obserwować las tak, jakbyś widział go po raz pierwszy. Jakie kolory dominują? Jakie zapachy unosi wiatr? Dotknij kory drzewa – czy jest szorstka, czy gładka? To właśnie te drobne momenty, kiedy w pełni angażujemy zmysły, pozwalają nam oderwać się od problemów i skupić na chwili obecnej.

Przykładem takiej praktyki, choć może nie dla każdego i nie wszędzie, jest chodzenie boso po miękkim mchu czy ziemi. Kontakt stóp z naturalnym podłożem nie tylko przynosi fizyczne ukojenie, ale też pomaga poczuć się częścią większej całości – ekosystemu, który istnieje poza ograniczeniami naszego krótkiego czasu i naszymi małymi troskami.

Nie tylko lasy – praktyka w mieście

Choć tradycyjnie Shinrin-yoku odbywa się w gęstych lasach, takich jak Akasawa w Japonii, praktykę tę można dostosować do miejskich realiów. Wystarczy park, ogród botaniczny, a nawet przydomowy ogródek. Ważne jest, by znaleźć miejsce, gdzie natura może przemówić do nas swoim rytmem. Nawet w Warszawie, Krakowie, Olsztynie, czy Ciechanowie można doświadczyć uroków kąpieli leśnych, wsłuchując się w dźwięki ptaków i obserwując grę świateł na liściach – często takie miejsca można znaleźć wręcz przy samym centrum.

Możemy oczywiście iść dalej - polskie lasy, takie jak Bory Tucholskie, Puszcza Kampinoska czy Białowieski Park Narodowy, oferują doskonałe warunki do praktykowania Shinrin-yoku nie w minutach, a w godzinach i dniach. Nawet zima, choć chłodna, przynosi swoją magię – szelest śniegu pod stopami (cieszmy się nim, póki go aktualnie mamy, długo z nami pewnie nie będzie!), mroźne powietrze i cisza, która zdaje się sięgać głębiej w zimie niż w inne pory roku.

Wracając do Japonii…

Szczególne szlaki

Przenosząc się do Japonii, ojczyzny Shinrin-yoku, odkrywamy, że ta praktyka wyciszenia i połączenia z naturą została rozwinięta nie tylko jako filozofia mindfulness, ale również jako starannie zorganizowany system, wspierany przez rząd i specjalistów. W Japonii Shinrin-yoku to coś więcej niż samotny spacer w lesie – to często zorganizowana i prowadzona przez przewodników forma terapii, oferowana w certyfikowanych bazach.

Pierwsza baza Shinrin-yoku powstała w 2006 roku w lesie Akasawa w prefekturze Nagano, który nazywany jest również „Samurajskim Szlakiem” („Samuria Trail”). Akasawa National Recreation Forest to miejsce wyjątkowe – las, którego drzewa, głównie cyprysy japońskie (桧, hinoki), od setek lat są symbolem spokoju i długowieczności. Obszar ten, dziś jeden z najważniejszych w programie terapeutycznym, oferuje różnorodne szlaki Shinrin-yoku, dostosowane do potrzeb uczestników, od krótkich 1,5-kilometrowych tras po dłuższe wędrówki.

Obecnie Japonia posiada ponad 65 certyfikowanych baz Shinrin-yoku, rozmieszczonych w całym kraju – od gór Hokkaido po subtropikalne lasy Okinawy. Każda z nich została wybrana na podstawie rygorystycznych kryteriów, takich jak jakość powietrza, bogactwo flory i fauny oraz dostępność terapeutycznych ścieżek. Bazy te oferują nie tylko piękno natury, ale również wsparcie wykwalifikowanych przewodników, którzy pomagają uczestnikom w pełnym doświadczeniu kąpieli leśnych.

Przewodnicy Shinrin-yoku

Przewodnicy Shinrin-yoku to specjaliści przeszkoleni w zakresie terapii leśnej i mindfulness. Ich rola polega na kierowaniu uczestników ku głębszemu zrozumieniu lasu i własnego wnętrza. Przewodnik nie prowadzi grupy jedynie po wyznaczonej trasie – jego zadaniem jest wprowadzenie uczestników w stan uważności, pomoc w skupieniu na zmysłach oraz wskazanie, jak czerpać maksymalne korzyści z kontaktu z naturą.

Szkolenie na przewodnika Shinrin-yoku odbywa się zarówno w Japonii, jak i za granicą. W Japonii za organizację programów edukacyjnych odpowiada między innymi 森林セラピー学会 (Forest Therapy Society), które powstało w 2008 roku, aby promować badania i certyfikację w tej dziedzinie. Proces uzyskania certyfikatu przewodnika obejmuje naukę technik mindfulness, wiedzę na temat fitoncydów, fizjologii człowieka oraz praktyczne zajęcia w lasach.

Przewodnicy często włączają do swoich sesji elementy typowe dla japońskiej kultury, takie jak opowieści o duchach lasu (yōkai), ceremonie picia herbaty w lesie czy medytacje inspirowane tradycją zen. Ich obecność pomaga uczestnikom wyciszyć się i głębiej zanurzyć w otaczającym świecie.

Jak wygląda sesja Shinrin-yoku w Japonii?

Typowa sesja Shinrin-yoku w certyfikowanej bazie trwa od dwóch do czterech godzin. Rozpoczyna się krótkim wprowadzeniem, podczas którego przewodnik wyjaśnia zasady praktyki i zachęca do pozostawienia urządzeń elektronicznych w bazie. Następnie grupa wyrusza na powolny spacer po lesie, zatrzymując się na obserwację roślinności, słuchanie dźwięków i praktykę głębokiego oddychania.

Wiele baz oferuje również dodatkowe aktywności, takie jak warsztaty tworzenia z naturalnych materiałów, medytacje przy strumieniach czy relaksacyjne kąpiele stóp w źródłach termalnych. Na zakończenie sesji uczestnicy dzielą się swoimi wrażeniami przy filiżance zielonej herbaty, co pozwala zamknąć doświadczenie w atmosferze spokoju i wdzięczności.

Po co przewodnik?

Badania prowadzone przez japońskich naukowców, takich jak dr Yoshifumi Miyazaki z Uniwersytetu Chiba, wykazały, że obecność przewodnika zwiększa skuteczność kąpieli leśnych. Przewodnicy pomagają uczestnikom skoncentrować się na pozytywnych aspektach otoczenia, takich jak dźwięki natury czy zapachy lasu, co przyspiesza redukcję poziomu kortyzolu i poprawia nastrój.

Przewodnicy pełnią również rolę edukatorów, wyjaśniając, jakie rośliny i drzewa wydzielają najwięcej fitoncydów oraz jak wpływają one na nasze zdrowie. Dzięki ich wsparciu uczestnicy nie tylko relaksują się, ale również zdobywają wiedzę, którą mogą wykorzystać w codziennym życiu.

Sposób na czerpanie siły do życia

Badania przeprowadzone w Japonii wykazały, że nawet 20 minut spędzone w lesie może obniżyć poziom kortyzolu aż o 15%. Wystarczy kilka kroków w głąb lasu – gdzie zapach drzew miesza się z wilgocią ziemi, a śpiew ptaków wplata się w melodię szumu liści – aby poczuć, jak codzienny stres ustępuje miejsca naturalnej harmonii. A wszystko to bez skomplikowanych technologii, bez kosztownych terapii – trzeba tylko wygospodarować trochę czasu.

Shinrin-yoku to jednak coś więcej niż metoda relaksacji – to nawiązanie do głębszej filozofii życia, która od wieków w kulturze Japonii (i nie tylko) uczy nas prostoty i uważności. Las nie wymaga od nas niczego poza obecnością; nie ocenia, nie spieszy się, nie narzuca. Możemy praktykować tę harmonię wszędzie – w cieniu brzozy nad polskim strumieniem, w miejskim parku o poranku, a nawet w ogródku domowym, słuchając kojącego dźwięku deszczu. Wystarczy wyłączyć telefon, zanurzyć się w chwili i pozwolić sobie na bycie. Bo być może właśnie w tej prostocie kryje się odpowiedź na pytanie, jak odnaleźć prawdziwego siebie w świecie, który nieustannie próbuje nam wmówić, jakie to „siebie” powinno być.

"Silne kobiety Japonii" - zobacz książkę autora strony

Sprawdź podobne artykuły:

Japoński ogród Karesansui jest lustrem, w którym zobaczysz siebie

Duchowe pejzaże w japońskiej sztuce sumi-e

Najważniejsza lekcja Musashiego: "W żadnej kwestii nie przywiązuj się do swoich upodobań" (Dokkōdō)

Grzmiąca cisza wodospadu: Hiroshi Senju i sztuka na krańcu poznania

Cisza bezkresnej bieli – zimowe haiku lustrem duszy

    未開    ソビエライ

 Pasjonat kultury azjatyckiej z głębokim uznaniem dla różnorodnych filozofii świata. Z wykształcenia psycholog i filolog - koreanista. W sercu programista (gł. na Androida) i gorący entuzjasta technologii, a także praktyk zen i mono no aware. W chwilach spokoju hołduje zdyscyplinowanemu stylowi życia, głęboko wierząc, że wytrwałość, nieustający rozwój osobisty i oddanie się swoim pasjom to mądra droga życia.  Autor książki "Silne kobiety Japonii" (>>zobacz)

Osobiste motto:

"Najpotężniejszą siłą we wszechświecie jest procent składany." - Albert Einstein (prawdopodobnie)

  Mike Soray

   (aka Michał Sobieraj)

未開    ソビエライ

 Pasjonat kultury azjatyckiej z głębokim uznaniem dla różnorodnych filozofii świata. Z wykształcenia psycholog i filolog - koreanista. W sercu programista (gł. na Androida) i gorący entuzjasta technologii, a także praktyk zen i mono no aware. W chwilach spokoju hołduje zdyscyplinowanemu stylowi życia, głęboko wierząc, że wytrwałość, nieustający rozwój osobisty i oddanie się swoim pasjom to mądra droga życia. Autor książki "Silne kobiety Japonii" (>>zobacz)

Osobiste motto:

"Najpotężniejszą siłą we wszechświecie jest procent składany." - Albert Einstein (prawdopodobnie)

Mike Soray

(aka Michał Sobieraj)

Napisz do nas...

Ciechanów, Polska

dr.imyon@gmail.com

___________________

inari.smart

Chcesz się podzielić swoimi przemyśleniami czy uwagami o stronie lub apce? Zostaw nam wiadomość, odpowiemy szybko. Zależy nam na poznaniu Twojej perspektywy!