Człowiek przegrał

Nad opuszczonym basenem samotny pingwin stoi smętnie i nieruchomo, otoczony ruinami dawnej świetności. To obraz japońskiego malarza Naoya Inose, który odsłania paradoksy ludzkiej kondycji. Pingwin, uwięziony w przestrzeni, która kiedyś miała symbolizować luksus i kontrolę nad naturą, staje się alegorią naszej ery – epoki nadmiaru, który prowadzi do pustki. Czystość basenu to iluzja, sterylna maska przykrywająca głębszy rozkład. A to samotne zwierzę? – czy jego perfekcyjne przystosowanie do pływania w oceanach zrealizuje się w nienaturalnych liniach prostych tego betonowego zbiornika? Czy to my jesteśmy tym pingwinem, zamkniętym w przestrzeni, którą sami stworzyliśmy, ale która jest nam w rzeczywistości obca?

Sztuka Inose nie jest ani łatwa, ani pocieszająca. To malarstwo, które atakuje zmysły precyzją i chłodną estetyką, by później drążyć naszą świadomość niewygodnymi pytaniami. Inspirowany romantycznym realizmem, ale też skomplikowanymi realiami współczesnego świata, Inose kreuje krajobrazy, w których natura i człowiek prowadzili cichy konflikt.

I człowiek przegrał. A naturze wszystko jedno.

Obrazy te popełnił człowiek żyjący pomiędzy dwoma kulturami - Naoya Inose, artysta nomada, tworzący w Tokyo i Londynie, mierzy się z mrokiem współczesności, by wydobyć z niego fragmenty prawdy. Jego obrazy nie sprzedają nam marzeń – one odsłaniają to, co wygodne iluzje próbują ukryć. Sprawdźmy zatem – czego możemy się nauczyć ze szczególnego spojrzenia na współczesność Inose.

Twórczość Naoya Inose

Technika

Sztuka Naoya Inose to kunsztowne połączenie tradycyjnej estetyki i egzystencjalnej niepewności. Z jednej strony czerpie z tradycji romantycznego pejzażu europejskiego – inspirowana dramatycznym światłem i melancholią prac Turnera czy subtelnością Constable’a. Z drugiej strony widać w niej wpływy współczesnej abstrakcji, zwłaszcza wyrazistej kolorystyki Rothko czy surowej geometrycznej intensywności Newmana. Jednak to nie prosty eklektyzm – Inose przetwarza te inspiracje w coś na wskroś oryginalnego, przekształcając klasyczną technikę w narzędzie współczesnej refleksji.

Dzieła Inose przypominają kino science fiction – ale to nie powierzchowna fascynacja. W jego obrazach czuje się echo twórczości H.R. Gigera, jednak nie w postaci biomechanicznego horroru, lecz subtelnego, apokaliptycznego piękna. Technika malarska, którą stosuje, łączy precyzyjne, ręcznie wykonane detale z harmonijną strukturą kompozycji. Inose używa tradycyjnych japońskich pędzli – precyzyjnych, niemal chirurgicznych narzędzi – w połączeniu z europejskimi pigmentami, co nadaje jego pracom wyjątkową teksturę i głębię.

Treść

Prace Inose są dialogiem między naturą a urbanizacją – dwoma siłami, które nieustannie próbują zdominować krajobraz. W jego obrazach betonowe ruiny i sterylne baseny kontrastują z dziką, niemal niewzruszoną naturą. Ta relacja nie jest jednak czarno-biała – Inose nie zawsze daje komentarz, który jednoznacznie wartościowałby to, co widzimy na obrazie. Jego dzieła zdają się pytać: czy natura naprawdę zwycięża, czy tylko adaptuje się do ludzkiego chaosu?

Czas, w pracach Inose często realnie bierze udział w scenie lub nawet więcej – jest głównym bohaterem. Jest jednocześnie uczestnikiem dramatu, jak i sprawcą nieszczęścia – w tej drugiej roli to zarówno cykl, z którego nie możemy się wyrwać, jak i powolne przemijanie, które nas pochłania. Motyw cykliczności, symbolizowany przez diabelskie koła czy zamknięte przestrzenie, często w pracach Inose powraca.

Ave Maria

アヴェ・マリア

- Naoya Inose, prace postapokaliptyczne, wystawa w Londynie

W obrazie Ave Maria diabelskie koło spoczywa w milczeniu w sercu monumentalnej jaskini, w cieniu której światło i cień przepięknie ze sobą współgrają. Koło to – niegdyś symbol ludzkiego, uporządkowanego świata skoncentrowanego wokół człowieka i jego rozrywki – jest tutaj niczym relikt, świadectwo epoki, która przeminęła. Bez ruchu, bez celu, koło to przypomina ostateczny kres ludzkich ambicji. W kontekście sztuki post-antropocentrycznej, którą dzieła Inose reprezentują, koło staje się alegorią nie tyle cyklu życia i śmierci, ile pułapki, w której człowiek sam siebie zamknął. I zniknął. A teraz nie odgrywa głównej roli, ba, nie odgrywa żadnej roli. Jego wytwór – diabelskie koło, jest tylko częścią, pozbawioną znaczenia i sensu, większego, bardziej monumentalnego pejzażu – pejzażu, którym rządzi natura.

Obraz ten prowokuje do refleksji nad naturą ludzkiej egzystencji i jej relacji z czasem. Koło, które w tradycyjnym kontekście symbolizuje ruch i powtarzalność, tutaj wydaje się złamane, zredukowane do martwego obiektu, czekającego na nieuchronne wchłonięcie przez naturę. W tej wizji cisza staje się apokaliptyczna – to nie spokój, ale pustka, która ujawnia kruchość naszej cywilizacji. Czy ludzkość, w swoim ciągłym dążeniu do dominacji nad światem, ostatecznie sama nie stała się więźniem własnych konstrukcji?

W jaskini, która zdaje się być zarówno schronieniem, jak i grobem, natura powoli odzyskuje swoje miejsce. To akt cierpliwości – proces, w którym to, co stworzone przez człowieka, zostaje wchłonięte przez większy porządek. Inose nie oferuje łatwego ukojenia – w jego wizji nie ma ani triumfu natury, ani ocalenia dla człowieka. Jest tylko wyczekiwanie, powolna integracja, w której diabelskie koło, niczym memento mori, staje się częścią wieczności, ale już nie człowieka.

Autor nadał tytuł swemu dziełu „Ave Maria” – czemu? Modlitwa Ave Maria - do opiekunki, ale też symbolu duchowej czystości – w kontekście dzieła Inose nabiera ironicznego. Czy opuszczone diabelskie koło, zanurzone w ciszy monumentalnej jaskini, jest modlitwą? Może to swoisty hymn pożegnalny – nie dla człowieka, ale dla śladów, które po nim pozostały. Bo i one coraz bardziej nikną, pochłaniane przez obojętną naturę.

Można również odczytać ten tytuł jako wezwanie do natury jako nowej, milczącej matki. Nie ma tu jednak radosnego uwielbienia; jest raczej pokorne uznanie jej siły i cierpliwości, które w końcu triumfują nad ludzką ambicją. Ave Maria w tej odsłonie nie celebruje człowieka.

Polylith into the Blue

ポリリス・イントゥ・ザ・ブルー

- Naoya Inose, 2018, Blue

Na pierwszy rzut oka Polylith into the Blue hipnotyzuje swoją niemal nierealną precyzją. To krajobraz, który balansuje na granicy – jest skrajnie realistyczny, ale jednocześnie od początku czuć, że „coś jest nie tak”. Proste konstrukcje betonowe porzucone na pustkowiu, otoczone intensywnie błękitnym tłem nieba. Jednak w tym z pozoru prostym obrazie kryje się opowieść o destrukcji i odrodzeniu – opowieść, która stawia człowieka w obliczu własnej przemijalności i pychy. Tytułowe "polylith" to fragmenty większej całości, rozbitej i pozbawionej pierwotnego sensu, niczym cywilizacja, która zbyt długo ignorowała granice własnego wpływu na świat. Betonowe ściany są potężne, owszem, stoją twarde w ziemi, ale – pozbawione swojej funkcji. Cokolwiek nią kiedyś było, teraz już nie ma znaczenia – ściany stoją tu bez sensu, jak nieśmieszny żart, trwają bezcelowo.

Kolor błękitu, kluczowy dla serii Blue, staje się tutaj postacią samą w sobie – symbolem zarówno melancholii, jak i transcendencji. W interpretacji samego Inose błękit nie jest tylko barwą; to przestrzeń psychologiczna, miejsce, w którym człowiek konfrontuje się z pustką, ale też z potencjalnym oczyszczeniem. Intensywność tego koloru działa jak katharsis, zmuszając widza do zmierzenia się z własnymi lękami i pytaniami o to, co pozostanie po nas w świecie, który wcale nie potrzebuje gatunku ludzkiego do niczego.

Polylith into the Blue można również odczytywać jako krytykę sterylności współczesnych społeczeństw. Betonowe fragmenty to nie tylko ruiny, ale także świadectwo nieustannej potrzeby kontrolowania i ujednolicania przestrzeni. Jednak Inose sugeruje, że w końcu wszystko, co stworzymy, stanie się częścią chaosu przyrody, którym próbowaliśmy zarządzać. Ostatecznie błękit otaczający te pozostałości zdaje się oferować przestrzeń na refleksję: czy to przestrzeń śmierci? Zapomnienia? Czekania na coś nowego? W tym zawieszeniu „pomiędzy”, Polylith into the Blue stawia jedno z kluczowych pytań naszej epoki: czy jesteśmy gotowi przyznać się do własnej niemocy? Do ograniczeń, których nigdy, jako ludzie nie pokonamy?

Vacation on the Blue

ブルーでの休暇

-  Naoya Inose, 2021, Blue

Vacation on the Blue to obraz, który jest równocześnie introspekcją i uniwersalnym komentarzem na temat ludzkiej kondycji. Na tle dominującego błękitu – symbolu melancholii, spokoju, ale także głębokiej emocjonalnej izolacji – natura i pozostałości ludzkiej działalności wchodzą w subtelny, lecz pełen napięcia dialog. To nie jest obraz łatwego współistnienia; to pejzaż, w którym piękno natury zdaje się niemal obojętne wobec destrukcji spowodowanej przez człowieka. Przenośnie, ale i dosłownie na obrazie natura buduje piękno i spokojną swobodę na gruzach ambicji dawnych władców planety – człowieka. Błogo nieświadoma i całkowicie obojętna.

Inose, który w swojej twórczości często przemyca osobiste emocje i refleksje, zdaje się w Vacation on the Blue wyrażać własne uczucia ambiwalencji, o czym wspomina w komentarzu do tego obrazu. Wakacje – z definicji czas odpoczynku i odsunięcia się od codzienności – w tej wizji stają się czasem kontemplacji straty. Czy to utrata związku z naturą? A może refleksja nad własną niemożnością odnalezienia harmonii w świecie, który sam stworzył? Obraz stawia te pytania, pozostawiając je otwartymi, ale jednocześnie zmuszając widza do introspekcji.

Kontrast między pięknem natury a destrukcyjnymi śladami działalności człowieka nie jest tutaj przypadkowy. To symboliczna reprezentacja naszych czasów, w których człowiek z jednej strony podziwia naturę, a z drugiej nieustannie ją przekształca i niszczy. W Vacation on the Blue błękit staje się nie tylko tłem, ale także granicą – cienką linią oddzielającą świat natury od świata człowieka. Ta granica, choć wizualnie subtelna, w rzeczywistości jest dramatycznym podziałem, który Inose eksploruje.

Vacation on the Blue to, być może cierpki, komentarz na temat tego – co by się stało, gdyby ludzkość zginęła? Obraz zdaje się dość dobitnie odpowiadać na to pytanie.

Almost Home

オールモスト・ホーム

-  Naoya Inose, 2018, Prace z motywem basenów

W obrazie Almost Home samotny pingwin stoi na brzegu pustego basenu – przestrzeni sterylnej, z pozoru uporządkowanej, ale w rzeczywistości odciętej od naturalnego świata. Pingwin, zwierzę przystosowane do życia w ekstremalnych warunkach, w tej scenerii staje się metaforą ludzkich ograniczeń. Jego obecność w nienaturalnym, sztucznym środowisku – basenie, który miał być kontrolowaną imitacją naturalnego świata – podkreśla dysonans między tym, co stworzyliśmy, a tym, do czego jesteśmy zdolni się dostosować.

Pingwin symbolizuje tutaj kontrast między edukacją a adaptacją. To stworzenie, które opanowało przetrwanie w najtrudniejszych warunkach, ale którego skrzydła są bezużyteczne w locie. Podobnie jak pingwin, człowiek może być świetnie wyedukowany – znać teorię, struktury i zasady – ale nie potrafi w pełni funkcjonować poza kontrolowanym środowiskiem, które sam stworzył. W tym kontekście obraz Inose stawia pytanie: czy nasze cywilizacyjne osiągnięcia, zamiast czynić nas wolnymi, nie ograniczają nas jeszcze bardziej?

Basen w Almost Home to nie tylko przestrzeń fizyczna, ale i symbol. Jego sterylność odzwierciedla obsesję Japonii na punkcie kontroli, porządku i czystości – cechy, które są jednocześnie jej dumą i ciężarem. Woda, która powinna tętnić życiem, została usunięta, a pozostała przestrzeń jest pusta, jałowa, pozbawiona jakiejkolwiek organicznej obecności. To przestrzeń kontrolowana do tego stopnia, że zatraciła swoją pierwotną funkcję, stając się jedynie atrapą, pustką.

W tym obrazie Inose subtelnie, lecz bezlitośnie, ukazuje sprzeczności współczesnego świata. Z jednej strony pragnienie doskonałości i porządku, z drugiej zaś niemożność stworzenia czegoś, co rzeczywiście odpowiada na głębsze potrzeby istnienia. Pingwin, samotny i zagubiony, zdaje się być odbiciem nas samych – istot, które stworzyły przestrzenie dla życia, w których jednak same nie potrafią znaleźć miejsca.

Jak rozumieć twórczość Inose?

Wpływ kina i popkultury na twórczość artysty

Naoya Inose, zanim stał się malarzem, marzył o karierze projektanta filmowego. Jego ojciec pracował jako operator filmowy dzięki czemu od najmłodszych lat miał ciągłą styczność z twórczością wizualną. Szczególny wpływ na jego wyobraźnię miały filmy science fiction, a zwłaszcza „Gwiezdne wojny”, które zainspirowały go nie tylko do eksploracji technologii i krajobrazów, ale także do zrozumienia, jak sztuka może budować świat pełen napięć i kontrastów. Zaskoczeniem dla młodego Inose była świadomość, że wiele z zapierających dech w piersiach scen to w rzeczywistości ręcznie malowane matowe obrazy. To doświadczenie skierowało go w stronę malarstwa, które najwyraźniej posiadało zdolność oddawania podobnej głębi i monumentalności.

Równocześnie jego twórczość czerpie z malarstwa romantycznego, zwłaszcza dzieł szkoły Hudson River – ruchu artystycznego, który celebrował naturę jako przestrzeń transcendencji, ale także jako siłę nieposkromioną, nieustannie konfrontującą człowieka z jego małością. W obrazie takim jak Polylith into the Blue, echo tej estetyki jest widoczne w niemal mistycznym ujęciu przestrzeni i detalach, które z precyzją oddają każdy fragment betonu czy źdźbło trawy. Inose przełamuje jednak romantyczną celebrację natury, nadając jej bardziej niepokojący wymiar, w którym człowiek i jego konstrukcje stają się nie tyle częścią harmonii, co reliktami oderwanymi od większego porządku.

Filozofia artysty

Filozofia Inose oscyluje wokół idei powtarzalności i bezcelowości ludzkiej egzystencji, którą sam artysta porównuje do „biegu w kółko”, inspirowanego motywem bezsensownej gonitwy z „Alicji w krainie czarów” („Caucus race”). W jego rozumieniu współczesne życie to nieustanny pęd, w którym zatracamy sens i cel. Biegniemy, nie wiedząc dlaczego, powtarzając te same schematy, podczas gdy prawdziwa rzeczywistość pozostaje poza naszym zasięgiem. Ta filozofia znajduje odzwierciedlenie w takich dziełach jak Caucus Race, gdzie cykliczność i zamknięty układ wizualnie nawiązują do tej idei.

Jego obrazy przypominają, że życie, jakkolwiek zdyscyplinowane i uporządkowane, jest skazane na powtarzalność, a człowiek jest więźniem czasu i własnych ambicji. To egzystencjalne napięcie nie prowadzi jednak do prostych wniosków. Inose nie oferuje ucieczki ani rozwiązania – jego prace są bardziej pytaniem niż odpowiedzią, refleksją nad kondycją współczesnego świata, w którym postęp techniczny i społeczny często kryją za sobą poczucie pustki.

Naoya Inose jako głos swojego pokolenia

Twórczość Inose rezonuje szczególnie mocno z jego pokoleniem –ludźmi, którzy dojrzewali w cieniu katastrof takich jak trzęsienie ziemi i tsunami z 2011 roku w Tōhoku czy awaria elektrowni w Fukushimie. W jego dziełach czuć melancholię i subtelną, lecz głęboką depresję, która odzwierciedla kondycję generacji, którą artysta sam określa jako „zaginioną”. Wspomina, że choć jego pokolenie żyje w pozornym komforcie i dostatku, brakuje w nim czegoś fundamentalnego – duchowej równowagi, poczucia celu.

W obrazach takich jak Almost Home2 pingwin staje się symbolem tej „zaginionej generacji” – stworzenia doskonale przystosowanego, ale uwięzionego w sterylnej przestrzeni, która nie jest jego naturalnym środowiskiem. To nie tylko osobista introspekcja, ale także uniwersalny komentarz na temat współczesnego społeczeństwa, które, choć dysponuje technologią i zdobyczami cywilizacji, wydaje się zagubione w swojej własnej, sztucznej konstrukcji.

Zakończenie

Naoya Inose tworzy obrazy, które nie tylko zachwycają wizualną precyzją, ale przede wszystkim zmuszają widza skonfrontowania się z tym, co niewygodne. Jego sztuka unika jednoznacznych ocen, oferując zamiast tego przestrzeń do refleksji nad kondycją człowieka w epoce, w której technologia i cywilizacja zdają się zarówno triumfem, jak i klęską ludzkości. Inose, czerpiąc z tradycji romantyzmu i posthumanistycznych idei, kreśli wizję świata, w którym granica między naturą a człowiekiem jest dotkliwie wyraźna.

Jego dzieła przypominają, że sztuka może być czymś więcej niż estetycznym przeżyciem – może stać się narzędziem zadawania fundamentalnych pytań. Czy w sterylnych, kontrolowanych przestrzeniach, które sami stworzyliśmy, znajdziemy miejsce na autentyczne istnienie? Inose nie daje odpowiedzi, lecz zostawia widza z głębokim poczuciem niepokoju, jednocześnie podziwu i trwogi wobec świata, który tak precyzyjnie przedstawia. Czy ten świat perfekcyjnych linii prostych nam wystarcza? Czy nasz potencjał ma się w takim świecie realizować?

Sprawdź podobne artykuły:

Wadliwy człowiek w kartonie: Mechaniczny koszmar obrazów Tetsui Ishidy

Kobiece ciało jako pole walki – mroczne eroguro i tradycyjne nihonga w obrazach Fuyuko Matsui

Czerwone łzy i czarna krew: nowoczesne haiku Ban’ya Natsuishi

Genialna dziwność Itō Jakuchū – poznajmy jednego z malarskich ekscentryków Japonii Edo

Goshin „Obrońca ducha” – bonsai jako las w donicy opowiadający o życiu, rodzinie i naturze

    未開    ソビエライ

  Mike Soray

   (Michał Sobieraj)

未開    ソビエライ

 Pasjonat kultury azjatyckiej z głębokim uznaniem dla różnorodnych filozofii świata. Z wykształcenia psycholog i filolog - koreanista. W sercu programista (gł. na Androida) i gorący entuzjasta technologii, a także praktyk zen i mono no aware. W chwilach spokoju hołduje zdyscyplinowanemu stylowi życia, głęboko wierząc, że wytrwałość, nieustający rozwój osobisty i oddanie się swoim pasjom to mądra droga życia. Autor książki "Silne kobiety Japonii" (>>zobacz)

Osobiste motto:

"Najpotężniejszą siłą we wszechświecie jest procent składany." - Albert Einstein (prawdopodobnie)

Mike Soray

(aka Michał Sobieraj)

Napisz do nas...

Ciechanów, Polska

dr.imyon@gmail.com

___________________

inari.smart

Chcesz się podzielić swoimi przemyśleniami czy uwagami o stronie lub apce? Zostaw nam wiadomość, odpowiemy szybko. Zależy nam na poznaniu Twojej perspektywy!