Kroczył ścieżką spokoju i herbaty, miecza i krwi

Japonia okresu Sengoku (XV~XVI w.) to zatopiony we krwi kraj rozrywany na strzępy przez wielopokoleniową wojnę między władcami prefektur - daimyo, gdzie kolejne generacje samurajów znały jedynie język miecza i ognia, fizycznie trenując by zabijać z perfekcją oraz duchowo – by być gotowym na śmierć w każdej chwili. W tych czasach przyszło żyć człowiekowi, którego nie będzie nam łatwo zaszufladkować - wojownik o duszy artysty, bezlitosny strateg i subtelny mistrz herbaty, który z równą wprawą zadawał śmierć, co kontemplował estetykę chwili. Furuta Oribe – patrząc z perspektywy naszych czasów i kultury – człowiek paradoksu. Ale, co dla nas jest paradoksem, nie musiało być nim w średniowiecznej Japonii.

Oribe to samuraj, który przeżył najbardziej brutalne kampanie okresu Sengoku i jednocześnie wrażliwy artysta, który projektował oryginalną ceramikę, przypominającą sen, sztukę kabuki lub groteskową wizję na granicy niebios i pola walki. Bliski współpracownik dwóch zjednoczycieli Japonii – Ody Nobunagi i Toyotomi Hideyoshiego – był też uczniem wielkiego Sen no Rikyū, świadkiem jego tragicznego upadku i narodzin nowego porządku pod władzą Tokugawy. W jego życiu nie ma nic przewidywalnego – ani w ścieżkach wojennych, ani w ścieżce herbaty. Przechodził przez pałace, pola bitew i herbaciane pawilony z tą samą uważnością, szukając nie harmonii, lecz prawdy – często brzydkiej, dziwnej, nieregularnej.

Bo jak pogodzić jedno z drugim? Jak w jednym człowieku może żyć brutalny zabójca, który budzi się rano i zasypia wieczorem czując zapach krwi i słuchając jęku rannych, i równocześnie mistrz ceremonii parzenia herbaty, który przez godzinę kontempluje linię szkliwa spływającą nierównym brzegiem czarki herbaty? Oribe łamał zasady nie tylko na polu bitwy – łamał też dogmaty dotychczasowej estetyki japońskiej, tworząc własną, prowokacyjną filozofię „Oribe no bi” – piękna asymetrii, groteski, niespodziewanego. To jemu zawdzięczamy wyraziste, zielone naczynia Oribe-yaki, pełne nieregularnych form i odważnych zdobień, a także śmiałe zmiany w samej przestrzeni ceremonii – od układów pomieszczeń po zachowania gości.

Ale taka wolność twórcza ma swoją cenę. Era wojen Sengoku dobiegła końca, a w świecie shōgunatu Tokugawa, który dążył do harmonii, kontroli i sztywnej hierarchii – nie było miejsca na twórczy bunt. Mimo że Oribe był nauczycielem ceremonii herbaty drugiego shōguna rodu Tokugawa, mimo że był jednym z najwybitniejszych artystów swojej epoki – Furuta Oribe został ostatecznie zmuszony do popełnienia seppuku. Umarł w ciszy, jak wielu przed nim – ale to, co po sobie zostawił, do dziś wybrzmiewa w pawilonach herbacianych. Poznajmy dziś jego życie!

Dziecko epoki chaosu – narodziny Furuty Shigenariego

Zapach stali i błota, smak pyłu i krwi – Japonia epoki Sengoku

Japonia połowy XVI wieku sceną – krwawą, rozdartą, nieprzewidywalną – na której rozgrywała się niekończąca się tragedia ludzi uwięzionych między lojalnością a przetrwaniem. Zamiast jednej korony – setki panów. Zamiast jednego cesarstwa – archipelag królestw. Tak zwana epoka Sengoku, „czas wojen królestw”, była okresem, gdy shogunat upadł w praktyce, a każdy daimyō – lokalny władca – walczył o władzę nad prowincjami własnymi i sąsiednimi. Granice były płynne, a życie – krótkie.

Wioski płonęły, zamki powstawały i znikały w popiele, a dzieci samurajów dorastały, nie znając niczego poza treningiem ciała by zabijać oraz treningiem umysłu, by przyjąć śmierć. Zimowe poranki przerywały nie ptasie trele, lecz krzyki rannych i dźwięk stalowego kirigane. Cała kultura była przesiąknięta wojną: estetyka miecza rządziła modą, architekturą, kuchnią, językiem. Honor mierzono krwią, a najważniejszym dobrem nie była ziemia ani złoto, lecz lojalność – zmienna jak wiatr w dolinach Gifu.

A jednak – paradoksalnie – to właśnie w tym wirze krwi i chaosu narodziły się najwrażliwsze przejawy japońskiej kultury: chanoyu, ogrody zen, kaligrafia i ceramika. Bo tam, gdzie śmierć jest blisko, sztuka wyostrza zmysły na kruchość chwili. W takiej właśnie Japonii, na skrzyżowaniu miecza i czarki herbaty, urodził się Furuta Shigenari (古田 重然), znany później jako Furuta Oribe.

Narodziny Furuty Shigenariego

Był rok 1543 – czas, gdy portugalscy kupcy po raz pierwszy przywieźli na japońskie wybrzeże broń palną, a Oda Nobunaga dopiero marzył o marszu ku potędze. W prowincji Mino, położonej na skrzyżowaniu kluczowych szlaków handlowych i wojennych, w rodzinie samurajskiej średniego szczebla urodził się chłopiec, który miał przejść do historii nie jako zarówno wojownik u boku Zjednoczycieli Japonii, jak również, jako esteta. Nadano mu imię Shigenari, a jego ród Furuta – choć nie należał do najpotężniejszych – cieszył się szacunkiem lokalnych włodarzy i miał silne powiązania z dworem Ody.

Już sama ziemia Mino była osobliwą kolebką dla przyszłego innowatora. To tu leżała słynna wioska Seto, serce japońskiej ceramiki, gdzie od wieków wypalano naczynia do herbaty, kadzideł i sake. Dym unoszący się znad pieców mieszał się z zapachem błota, popiołu i igliwia – i być może właśnie ten zapach był jednym z pierwszych, jakie zapamiętał mały Shigenari. W cieniu czarnego dymu rosła jego wrażliwość na fakturę ziemi, barwę gliny, dźwięk wypalanej czarki.

Jako syn samuraja, od najmłodszych lat był szkolony w sztuce miecza. Ćwiczył kata z drewnianym bokkenem, uczył się zasad kodeksu honorowego, recytował wersety Heike monogatari, gdzie estetyka śmierci mieszała się z dramatem historii. Ale równolegle – w domowych salach ciepło oświetlanych matową lampą – obserwował ojca rozkładającego utensylia herbaciane z niemal religijną czcią. Widok czarki stawianej na bambusowej macie z większą powagą niż katana na stojaku nie mógł nie wpłynąć na jego młodą wyobraźnię.

Jego ojciec, jak wielu samurajów średniego szczebla, pielęgnował zamiłowanie do herbaty – nie tylko jako rytuału, ale jako wyrazu wrażliwości, duchowej dyscypliny, momentu ciszy wśród zgiełku. W domowym pawilonie herbacianym gościli mistrzowie ceramiki z Seto, wędrowni mnisi zen, artyści tuszu i słowa.

Pomiędzy porannymi treningami kenjutsu a wieczornymi ceremoniami z ojcem, dorastał rozdarty – ale też wzbogacony – między światem brutalnej rzeczywistości a światem cichego piękna. Nauczył się, że w Japonii nic nie jest jednoznaczne: brzydota może być pięknem, deformacja może być prawdą, a czarka herbaty może być polem bitwy.

Młodość i pierwsze polityczne manewry

Zanim jednak wejdziemy na drogę herbaty Furuty Shigenariego, należy zatrzymać się na chwilę przy sylwetce człowieka, który odcisnął potężne piętno na losach młodego samuraja (i całego kraju) – Ody Nobunagi (織田 信長). Nobunaga, pierwszy z trzech Zjednoczycieli Japonii, był jak burza przeszywająca kraj pogrążony w wojennym chaosie. Urodzony w 1534 roku, zyskał sławę nie tylko jako bezwzględny strateg, ale i jako wizjoner, który pragnął zjednoczyć rozdrobnioną Japonię pod jedną władzą. Był niczym smok o żelaznych skrzydłach – brutalny i bezlitosny wobec wrogów, a jednocześnie nowoczesny w myśleniu: pierwszy wykorzystał w sposób znaczący taktycznie broń palną, zerwał z arystokratyczną etykietą, otaczał się zdolnymi ludźmi bez względu na ich urodzenie. W jego cieniu wzrastali przyszli wielcy wodzowie i artyści – również młody Shigenari.

Gdy Furuta Shigenari wszedł w wiek męski, świat był już rozpędzoną machiną wojenną. Nastał czas stali, zdrad i wielkich ambicji. Wraz z innymi samurajami z prowincji Mino złożył przysięgę lojalności Oda Nobunadze – człowiekowi, którego imię budziło zarówno przerażenie, jak i podziw. Dla młodego wojownika był to chrzest bojowy w najczystszej formie. Udział w kampaniach przeciwko klanom Saitō i Asakura, wyprawy pełne krwi, potu i błota, nauczyły go nie tylko, jak trzymać miecz, ale i jak czytać intencje przeciwnika. Walczył, lecz nie był tylko wojownikiem – był obserwatorem. Wśród bitewnego zgiełku chłonął szczegóły: kształt zbroi, ciszę przed atakiem, wyraz twarzy umierającego dowódcy.

Nie tylko pole walki było areną jego dojrzewania. Jako szanowany wasal, Shigenari ożenił się z kobietą z potężnego rodu – siostrą daimyō z sąsiedniej prowincji. Było to małżeństwo, jakich wiele w epoce Sengoku: taktyczne, umocowane politycznie, mające zacieśnić sojusze i przeciąć potencjalne zdrady. Ale w tych chłodnych, dyplomatycznych ramach ukrywało się także coś delikatnego – dostęp do światów subtelniejszych niż wojna. W domostwach arystokracji, gdzie prowadził rozmowy przy sake, zaczął słyszeć o chanoyu – „drodze herbaty”. Najpierw mimochodem. Potem z ciekawością. Wreszcie – z cichym, rosnącym zachwytem.

Na pozór był wciąż tylko wojownikiem – mężczyzną, który zna wartość ciosu i cenę sojuszu. Ale we wnętrzu jego duszy budziła się inna odwaga: odwaga do zatrzymania się, do kontemplacji, do odnalezienia harmonii w czarce herbaty – co tak bardzo przypominało mu czasy dzieciństwa. Nie był jeszcze mistrzem ceremonii parzenia herbaty. Był jednak człowiekiem, który zrozumiał, że prawdziwa siła nie rodzi się tylko w ogniu bitwy, lecz także w ciszy chwili, w cieniu tatami, w pęknięciu ceramiki, które staje się pięknem. Tak rodziła się jego ukryta pasja, która przyniosła dzieła i koncepcje, które do dziś, w XXI wieku, podziwiamy i doceniamy.

U boku Hideyoshiego – sztuka staje się strategią

Po śmierci Nobunagi, w czasie gdy Japonia chwiała się na granicy anarchii, Furuta Shigenari nie wycofał się z pola gry. Zdecydował się na śmiały ruch – opowiedział się po stronie Toyotomi Hideyoshiego, błyskotliwego wodza o niskim pochodzeniu, ale potężnej ambicji (którego zresztą wywyższył sam Nobunaga – choć nazywał go „małpą” i jednocześnie gardził nim). To u jego boku Shigenari – już nie tylko samuraj, lecz gracz polityczny – ruszył w nowe kampanie, a pola bitew splatały się teraz z korytarzami zamków, w których obok oręża liczyły się kaligrafia, poezja i mistrzostwo w ceremonii herbacianej. W cieniu bujnych pawilonów, wśród woni kadzideł i szczęku czarek, Shigenari poznał inny świat – świat, w którym sztuka była strategią, a milczenie potrafiło zdziałać więcej niż rozkaz.

To właśnie wtedy jego droga przecięła się z drogą Sen no Rikyū – największego reformatora chanoyu (japońskiej ceremonii parzenia herbaty), mistrza surowej prostoty i duchowej głębi. Rikyū był jak mnich w świecie generałów – jego herbaty były ascetyczne, niemal bezbarwne, a zarazem pełne ukrytego światła. Shigenari, z początku tylko słuchacz i obserwator, szybko stał się jednym z najbliższych uczniów mistrza. I choć chłonął każde słowo z czystym podziwem, to już w jego wnętrzu coś się buntowało. Bo gdzie w tym wszystkim miejsce na jego temperament? Na deformację, prowokację, dramat?

Pod okiem Rikyū uczył się, że chanoyu to nie tylko ceremonia, lecz filozofia obecności – wyrażona w każdym geście, w ciszy, w doborze czarki, w drobnym ukłonie, w sposobie, w jaki paruje woda w czajniku. Ale też – że to teatr. Że gość i gospodarz grają role. I może właśnie to rozbudziło w nim żar innego podejścia. Zamiast surowej szarości – zielone szkliwa. Zamiast równowagi – przechylenie. Zamiast przewidywalności – asymetria, dynamika i deformacja, która porusza. Tak narodziło się to, co później nazwano Oribe no bi – estetyka Furuty Oribe. Piękno skrzywione, ale szczere. Czarki o zniekształconych kształtach, które wyglądały, jakby przeszły przez burzę – i wyszły z niej – piękniejsze.

A jednak w jego duszy zderzały się dwa żywioły. Z jednej strony – wojownik. Człowiek, który znał ciężar miecza i potrafił wydać rozkaz, który kończył czyjeś życie. Z drugiej – artysta. Gospodarz ceremonii, który potrafił rozłożyć pinezki w ogrodzie, by w środku zimy przypominały o zieleni wiosny. Czy można być jednocześnie tym, który zabija, i tym, który kontempluje parującą czarkę? Czy chanoyu może być ucieczką – czy raczej nowym polem walki, tyle że wewnętrznej?

Shigenari – który powoli stawał się Oribe – wiedział, że nie można porzucić jednej ze stron. Jego sztuka rodziła się nie mimo tego konfliktu, lecz dzięki niemu. W napięciu między stalą a ceramiką, między krwią a kadzidłem, między krzykami agonii a ciszą ogrodu – kuł swoją drogę. Nie był już tylko uczniem Rikyū. Był kimś, kto przejął od mistrza ogień – i wrzucił go w piec własnej, wykrzywionej wizji piękna.

Po śmierci mistrza – narodziny artysty Oribe

Rok 1591. Na rozkaz Toyotomiego Hideyoshiego Sen no Rikyū, największy mistrz herbaty epoki, zostaje zmuszony do popełnienia seppuku (czym jest samurajskie samobójstwo znajdziesz tu: Samurajskie Seppuku: rytualne samobójstwo w imię honoru, czy krwawe cięcie brzucha i godziny agonii?). Cisza po jego śmierci była jak pęknięcie w aksamicie – coś wyjątkowego zniknęło z pejzażu japońskiej kultury. Dla Furuty Shigenariego – już wtedy noszącego tytuł Oribe – był to cios głęboko osobisty. Był nie tylko uczniem Rikyū, ale jednym z nielicznych, którzy odważyli się odwiedzić mistrza w jego ostatnich dniach odosobnienia, ryzykując wszystko. Teraz został sam. A jednak – jakby z tej pustki, z bólu po utracie nauczyciela – zaczęło kiełkować coś nowego. Gdy ogień Rikyū zgasł, Oribe chwycił pochodnię i poszedł własną ścieżką. Nie w cieniu, lecz pod wiatr.

To był moment, w którym zrodził się artysta. I to artysta radykalny. Oribe nie tyle kontynuował wabi-sabi, ile rzucił mu wyzwanie. Jego ceramika – Oribe-yaki – była jak krzyk pośród ciszy: zdeformowane kształty, asymetria, gwałtowne linie, szkliwa w soczystej zieleni miedzi, głębokiej czerni i bieli przecinanej groteskowymi wzorami. Gdzie Rikyū szukał ciszy, Oribe dawał głos hałasowi duszy, która wychowana była w krwawym chaosie wojny. Czarki jego projektu nie były naczyniami – były osobowościami. Nosiły w sobie echa teatru kabuki, opowieści z pogranicza snu i jawy, cielesność i ekstrawagancję. Nie przypadkiem nazywano je „dziwacznymi” – a przecież dokładnie tego Oribe chciał. W sztuce widział nie tylko kontemplację, lecz też prowokację. Nie chodziło o piękno dla piękna – chodziło o prawdę, a ta nigdy nie jest gładka.

Z czasem Oribe nadał ceremonii herbaty nowy kierunek – bukechadō, „Drogę herbaty dla wojowników”. Była bardziej monumentalna, bardziej hierarchiczna, bardziej przestrzenna. Gdzie chata herbaciana Rikyū była skromną celą eremity, u Oribe pojawiały się przesuwne ściany, szerokie okna i symboliczne granice między goścmi. Światło wpadało do wnętrza, tworząc teatralne napięcie. Cień i blask – jak dwie strony duszy wojownika. W tej nowej wersji chanoyu nie zaniedbywano duchowości, ale łączono ją z prestiżem i polityką. Ceremonia stawała się też sceną dyplomacji – mistrz herbaty nie tylko zaparzał matchę, ale kierował narracją, taktyką i gestem.

W sercu tej rewolucji dojrzewała filozofia samego Oribe: „deformacja prowadzi do prawdy”. Tylko to, co niedoskonałe, ma siłę wywołać reakcję. Tylko asymetria pobudza wyobraźnię. Piękno było dla niego czymś, co trzeba wywalczyć – jak wielkie idee, które ymagają przejścia przez pole bitwy – poprzez trupy. Bo czyż nie taka była jego Japonia? Rozszarpana przez wojny, ale wciąż zdolna do tworzenia rzeczy najczystszych. W jego czarkach nie było ucieczki od świata – była jego esencja. I to właśnie czyniło Oribe największym po Rikyū. Nie dlatego, że poszedł tą samą drogą – lecz dlatego, że miał odwagę skręcić w bok.

W kręgu przyszłego shoguna Tokugawy – zdrada i śmierć

Na początku XVII wieku Furuta Oribe znajdował się u szczytu swojej chwały. Po śmierci Hideyoshiego i po zwycięstwie Ieyasu pod Sekigaharą, Japonia przeszła pod władzę nowego reżimu – shogunatu Tokugawa. Władza się ustabilizowała, chaos się uspokoił, a wojownicy zaczęli odwieszać swoje miecze na ściany pawilonów. Furuta – teraz już oficjalny go-no chajin, mistrz herbaty dworu Tokugawy Hidetady, drugiego shōguna – miał wszystko: prestiż, wpływy, uczniów, reputację estetycznego innowatora. Ale to nie była już epoka Nobunagi. Ani Hideyoshiego. To była nowa Japonia: chłodna, racjonalna, regulowana – i nieufna wobec tych, którzy zbyt głośno myślą.

A Oribe myślał. I tworzył. Ale jego twórczość nie pasowała do nowej estetyki dworu. Tokugawowie kochali porządek, harmonię, precyzję – a jego czarki były dziwaczne, dzikie, prowokacyjne. Gdzie u Rikyū panowała skromność, u Oribe pulsowała zmysłowość formy. Gdzie na dworze Tokugawy dominowała monochromatyczna elegancja, Oribe wprowadzał żywiołowy kolor, przypadek, asymetrię i wyzwanie. Jego estetyka była jak ostatni okrzyk wolności w kraju, który właśnie zaczął budować mury wokół siebie. I być może właśnie to, co czyniło go wielkim, uczyniło go również niebezpiecznym.

Atmosfera zaczęła gęstnieć. Rok 1615 – oblężenie zamku Osaka, ostatni akt walki rodu Toyotomi przeciw shogunatowi. Wśród spisków, donosów i niepewnych lojalności pojawia się nazwisko Oribe. Podejrzenia. Szepty. Miał sympatyzować z Toyotomi Hideyorim, miał kontaktować się z kimś, kto kontaktował się z kimś… nie było twardych dowodów, ale w epoce, gdy słowo było bronią, to wystarczało. Ktoś mógł go wrobić. Ktoś chciał się go pozbyć. A może naprawdę, w głębi serca, nie potrafił pogodzić się z upadkiem świata, którego był częścią?

Pogłoski o zdradzie doszły do shoguna. Furuta Oribe otrzymał rozkaz popełnienia seppuku. I wykonał go. Bez protestu. Bez słowa. Bez manifestu pisanego kaligrafią, jak czyniło wielu samurajów. Jego śmierć była jak jego czarka – zdeformowana, ale prawdziwa. Cisza, którą pozostawił po sobie, była najgłębszym z jego dzieł. Czy był winny zdrady shogunatu? Historia nie daje jednoznacznej odpowiedzi. Ale jego śmierć była końcem epoki – końcem artysty, który nie wpasował się w gładką ramę nowego porządku.

Tak odszedł Furuta Oribe – mistrz estetyki niepokornej, samuraj, który odważył się tworzyć brzydotę piękniejszą niż piękno. I być może właśnie za to musiał zamilknąć. Ale jego milczenie do dziś rezonuje w czarkach, które przypominają, że sztuka ma prawo „wydziwiać” nawet wtedy, gdy świat domaga się porządku.

Nowatorska estetyka Oribe

Choć historia Furuty Oribe kończy się milczeniem w cieniu zamkowych murów Edo, jego sztuka do dziś jest uznawana. Nie tylko dlatego, że był twórcą estetyki odważnej i oryginalnej (Oribe no bi) – ale dlatego, że nadał japońskiej ceramice zupełnie nowy język. W czasach, gdy glina służyła głównie pokorze, on uczynił z niej medium dla niepokoju, przekory i nieoczywistego piękna. Jego najważniejszym dziedzictwem są naczynia, które do dziś noszą jego imię: Oribe-yaki (織部焼) – ceramika Oribe.

To, co czyni te naczynia wyjątkowymi, to nie tylko słynna zielona glazura na bazie tlenku miedzi, choć to ona najbardziej zapadła w pamięć potomnych. To także kontrast z bielą lekko przygaszonego szkliwa, grafitowe rysunki przedstawiające krajobrazy, płoty, wzory geometryczne, ptaki, pawilony, czasem nawet sylwetki ludzi – jakby czarka była małym zwojem malarskim, który ogląda się w dłoniach. Oribe był pionierem łączenia malowanych wzorów z przestrzenną deformacją – jego naczynia często celowo przechylały się, były nieregularne, jakby powstały przez przypadek, choć każdy ich detal był przemyślany. Odejście od symetrii nie było przypadkiem – było programem. Wiele czarek Oribe przypomina krajobrazy malowane gliną – góry i doliny formy, szorstkość, chropowatość, wypiętrzenia i załamania, które przywodzą na myśl nieoswojoną naturę Japonii.

Najważniejszym ośrodkiem produkcji stał się Mino (dzisiejsza prefektura Gifu) – właśnie tam powstawały słynne piece kaflowe, przy których Oribe współpracował z garncarzami, eksperymentując z formą i wypałem. To w Mino narodziła się także mniej znana, ale zachwycająca odmiana: Kuro-Oribe – ceramika czarna, pokryta grubą warstwą szkliwa, z abstrakcyjnymi, niby- kaligraficznymi malunkami. Była też Ao-Oribe – z przewagą błękitów i zieleni – oraz Narumi-Oribe, łącząca barwy i wzory w złożone, rytmiczne układy.

Oribe był też tym, który wprowadził nowe formy naczyń do chanoyu – jego czarki były wyższe, bardziej pochyłe, dzbanki miały spiczaste dziobki, a miski na kadzidło przypominały rzeźby. Nawet wazony na kwiaty (hanaire) w jego stylu zdają się mieć charakter – są jak twarze starców, pełne zmarszczek, nieregularności i melancholii. Estetyka Oribe wpłynęła także na architekturę pawilonów herbacianych – eksperymentował z asymetrycznym układem tatami, nietypowym rozmieszczeniem tokonoma czy nieregularnymi kształtami drzwi i okien.

To wszystko tworzy wizję sztuki, która nie uspokaja – ale pobudza. Która nie upodabnia świata do ideału – lecz uczy, jak w świecie dostrzegać nieoczywiste piękno. W tym sensie Oribe był rewolucjonistą: nie tyle przeciw systemowi politycznemu, ile przeciw estetycznemu dogmatowi. Gdzie inni chcieli harmonii – on wybierał napięcie. Gdzie inni mówili „tak” tradycji – on pytał „dlaczego?”. Dlatego jego czarka jest bardziej stanem ducha, a jego styl jest do dziś bardzo łatwo rozpoznawalny.

"Silne kobiety Japonii" - zobacz książkę autora strony

Sprawdź podobne artykuły:

Japoński ogród Karesansui jest lustrem, w którym zobaczysz siebie

Kokedama – mała planetka mchu, która przyniesie las do naszych betonowych domów

Iemoto – japoński system mistrz-uczeń, który z czasów shogunatu przetrwał do dziś

Iwasaki kontra Golden: walka o honor tradycji japońskich gejsz

Ród shōgunów Tokugawa po upadku Japonii Samurajów – jak przetrwali XX wiek i co robią dziś?

    未開    ソビエライ

  Mike Soray

   (Michał Sobieraj)

未開    ソビエライ

 Pasjonat kultury azjatyckiej z głębokim uznaniem dla różnorodnych filozofii świata. Z wykształcenia psycholog i filolog - koreanista. W sercu programista (gł. na Androida) i gorący entuzjasta technologii, a także praktyk zen i mono no aware. W chwilach spokoju hołduje zdyscyplinowanemu stylowi życia, głęboko wierząc, że wytrwałość, nieustający rozwój osobisty i oddanie się swoim pasjom to mądra droga życia. Autor książki "Silne kobiety Japonii" (>>zobacz)

Osobiste motto:

"Najpotężniejszą siłą we wszechświecie jest procent składany." - Albert Einstein (prawdopodobnie)

Mike Soray

(aka Michał Sobieraj)

Napisz do nas...

Ciechanów, Polska

dr.imyon@gmail.com

___________________

inari.smart

Chcesz się podzielić swoimi przemyśleniami czy uwagami o stronie lub apce? Zostaw nam wiadomość, odpowiemy szybko. Zależy nam na poznaniu Twojej perspektywy!