Tylko dziś

W świecie, który mierzy wszystko: czas, puls, efektywność, mrugnięcia oka – zastanawiające jest, jak rzadko mierzymy to, co naprawdę istotne: chwilę obecną i nasze rzeczywiste emocje. A przecież chwila obecna (ten właśnie moment!) to jedyna scena, na której możemy przeżyć nasze życie. Przeszłość już była, przyszłości na razie nie ma, jest tylko to, co teraz. A najlepszym miernikiem tej chwili nie jest zegar, lecz uważność; nie ilość, lecz jakość obecności. Oryginalne reiki z Japonii początków XX wieku proponuje coś rewolucyjnie prostego: nie obiecuje cudów, ale uczy cudownego spojrzenia na to, co zwykłe – jest zaproszeniem do odkrycia przestrzeni, którą w sobie nosimy. Nie religią. Nie magią. Nie medycyną. Raczej umiejętnością (drogą) wszystkich niuansów tego co „pomiędzy”. Kyo dake wa. Tylko dzisiaj.

Praktyka Reiki narodziła się w Japonii lat 20. XX wieku – w epoce Taishō, pełnej napięć, gdy tradycyjne formy duchowości zderzały się z zachodnią nowoczesnością, a dawne rytuały milczały wobec nowego świata. Mikao Usui, jej twórca, nie był prorokiem ani mistykiem – był człowiekiem, który szukał prostoty opartej na ciszy, rytmie oddechu i wewnętrznej uczciwości. W duchu bliskim zarówno Markowi Aureliuszowi, jak i Musashiemu, stworzył praktykę, która nie potrzebuje świątyń – wystarczy intencja i chwila skupienia. Usui Reiki Ryōhō to nie tajemna technika uzdrawiania, lecz mapa powrotu do siebie: pięć zasad, gest gasshō i codzienna praktyka obecności. Cuda nie były jej celem (jak czasem chce reimportowana po dekadach wersja hawajsko-kalifornijska), celem było przywrócić ludziom kontakt z tym, co najprostsze i najprawdziwsze – z ciałem, oddechem, własnymi emocjami. Nie chodziło o to, by uleczyć świat, lecz by nauczyć się żyć w nim zdrowo.

W dzisiejszym artykule spojrzymy na reiki w jej oryginalnej, filozoficznej postaci - jako alfabet obecności – system znaków i gestów, które uczą emocjonalnej piśmienności. Rozłożymy na czynniki pierwsze jego nazwę: znak 霊 (rei) – kanji złożone z deszczu z nieba, szeptu niewidzialnego i duchowej nici; oraz 気 (ki) – energii i dynamiki „pomiędzy”. Odszyfrujemy, co wynika z przesłania znaków 霊気 (reiki) . Ale przede wszystkim pochylimy się nad jej sercem: zasadami Gokai – pięcioma prostymi zdaniami, które nie moralizują, lecz zapraszają. Może nie pojmiemy od razu całego wszechświata – ale, jak podpowiadał Musashi Miyamoto (do czego jeszcze dziś wrócimy), nauczymy się obserwować siebie z lekkością a świat z głębią – by przez życie stąpać lekko i z mądrością. Tu i teraz. Kyo dake wa. Właśnie dzisiaj.

霊

Rei

„duchowy”, „nadnaturalny”, „tajemniczy”

Znak deszczu, szeptów i niewidzialnych nici

Na pierwszy rzut oka znak 霊 (rei) może wydawać się jednym z wielu enigmatycznych symboli, jakie spotykamy w języku japońskim (chińskim) – gęsty od kresek, staroświecki w formie, obciążony niejasnym bagażem duchowości. Ale gdy zaczniemy go rozplątywać, niczym misternie związaną w supły nić, objawi się przed nami nie tylko historia jednego ideogramu, lecz fragment japońskiego rozumienia świata – świata, w którym deszcz spływa z niebios jak boskie przesłanie kami, usta są bramą duchowego przekazu, a cieniutka nić symbolizuje najsubtelniejsze zjawiska rzeczywistości.

W górnej części znaku 霊 widnieje 雨 – „deszcz”. Nie jest to tylko znak pogodowy, lecz symbol głębokiej tradycji kulturowej, w której deszcz nie był zjawiskiem meteorologicznym, ale znakiem z góry, darem od nieba. W tradycji chińskiej i japońskiej (nie tylko zresztą) deszcz uważano za błogosławieństwo – wodę życia zsyłaną przez bóstwa, przynoszącą plony, oczyszczenie, przemianę. Umieszczony na samej górze znaku „rei”, deszcz nie pada tylko na ziemię – spływa niżej, przez kolejne warstwy znaczeń, niczym kosmiczne przesłanie przenikające w głąb człowieka.

Poniżej deszczu umieszczono coś bardziej zagadkowego: element 巫 – który składa się z dwóch skrzyżowanych „ludzi” i znaku 𠂇, pierwotnie oznaczającego „rękę” lub „gest”. To ideogram oznaczający szamana lub medium. W starożytnych Chinach i Japonii szaman 巫 był kimś, kto łączył niebo i ziemię – człowiekiem pomiędzy światami, który za pomocą rytuałów, tańców, pieśni i transów stawał się naczyniem dla duchowych sił. W tym kontekście „rei” nabiera już innego tonu – nie jako duch sam w sobie, ale jako zjawisko pośrednictwa pomiędzy tym, co widzialne, a tym, co niewidzialne.

Tuż pod 巫 mieści się znak 口 – „usta”. W kontekście szamańskim to nie tylko organ mowy, lecz narzędzie wypowiadania słów mocy. To przez usta duch przemawia, objawia się w szeptach, dźwiękach, zaklęciach. Można powiedzieć, że 口 w tym znaku reprezentuje sam akt komunikacji – niebanalnej, bo przekraczającej granice zwykłego języka.

Jeszcze niżej odnajdujemy 幺 – znak przypominający cienką nitkę. To symbol rzeczy drobnych, subtelnych, ledwie wyczuwalnych. W starożytnym piśmie chińskim znak ten był kojarzony z jedwabiem, ale też z duchowym pierwiastkiem. W kanji 霊 może on być rozumiany jako symbol duchowej nici, delikatnego połączenia między światem materialnym a niematerialnym – nici, która może się zerwać, ale jeśli zostanie uchwycona, poprowadzi nas przez zawiłości istnienia.
 

Uważny Czytelnik zapyta pewnie – jakie, usta, jaka nić – dlaczego nie widać 巫, 口 ani 幺 w znaku 霊? I słusznie. Dzisiejsza forma tego znaku, znana z nowoczesnego stylu pisma kaisho, nie ujawnia tych elementów wprost – nie przypominają one znanych z innych znaków kształtów „szamana”, „ust” czy „nici”. Jednak one tam są nadal, tylko uproszczone przez wieki tradycji. W dawnych wersjach znaku, zwłaszcza w piśmie pieczęciowym (tensho) i wcześniejszych inskrypcjach na kościach wróżebnych, 霊 miało bardziej obrazowy charakter. Wówczas rzeczywiście można było dostrzec ich obecność – nie jako gotowe znaki, lecz jako pierwotne komponenty znaczeniowe. Dzisiejszy zapis to graficzne uproszczenie tego, co niegdyś wyrażało głęboką symbolikę: połączenie niebiańskiego daru (deszczu) z subtelną, duchową nicią łączącą człowieka z niewidzialnym.

Cały znak 霊, zestawiający deszcz z nieba, szamana-pośrednika, usta i nić – to coś więcej niż suma części. To obraz rytuału, objawienia, zjawiska tajemniczego, które spływa z góry przez medium, zostaje wypowiedziane słowem, a następnie wiąże się z człowiekiem jak nić. Dlatego nie sposób przetłumaczyć „rei” jednym słowem. Oznacza „ducha” – ale równie dobrze może znaczyć „tajemniczość”, „świętość”, „cudowność”, „inspirację”. W kontekście religijnym może sugerować duszę zmarłego (reikon 霊魂), ale w filozofii może oznaczać subtelny porządek wszechświata, który czasem można wyczuć, ale rzadko ująć słowami.

Co ciekawe, współczesna Japonia zmaga się z tym znakiem. Dla wielu jest „dziwny”, „staroświecki”, bywa nawet „straszny”. Współczesna popkultura (filmy z gatunku shinrei mono) uczyniła z „rei” znak zjaw i klątw. Ale w pierwotnej formie, w świecie Usui Mikao i duchowych terapii początku XX wieku, 霊 nie był złowieszczy – był cudowny (reimyō 霊妙), subtelny, pełen tajemnicy i potencjału.

W kontekście Reiki 霊 jest nie tym, co nawiedza – lecz tym, co inspiruje. Nie symbolem śmierci, lecz życia – niewidzialnej, lecz obecnej siły, która przepływa przez wszystkie rzeczy. Znak 霊 przypomina nam, że świat nie kończy się na tym, co można zmierzyć, zważyć i nazwać. Są jeszcze deszcze niewidzialne, słowa, których nie wypowiedziano, i nici, które wciąż czekają, by nas poprowadzić.

Podsumowując, w znaku 霊 (rei) spotykają się wszystkie te wątki – deszcz jako dar z niebios, szaman jako pośrednik między światami, usta jako narzędzie przekazu i nić jako symbol duchowego połączenia. To nie tylko kompozycja elementów graficznych, ale poetycka metafora duchowości: coś spływa z góry, zostaje przyjęte przez człowieka, wypowiedziane i przekazane dalej, a jednocześnie splata nas z czymś większym i głębszym. 霊 (rei) to znak, który mówi, że duchowość to nie abstrakcja – to subtelny proces odbioru, transformacji i przekazu tego, co niewidzialne, a jednak realne.

気

Ki

Energia ki (QI)

Znak przepływu energii ki w świecie

Jeśli jest znak, o którym można by więcej nawet napisać niż o霊 (rei), to z całą pewnością jest to: 気 (ki). O Ki pisano zresztą nie tylko całe artykuły (jeden znajdziesz i u nas tu: Znak 気 (ki) - czego możemy się nauczyć z japońskiej idei energii relacji międzyludzkich?), ale też całe traktaty, książki, wręcz biblioteki. Ki 気 należy do tych pojęć, które trudno zamknąć w jednej definicji, dlatego dziś opiszemy go króciutko, a na więcej treści zapraszam do wspomnianego wyżej artykułu.

Choć dzisiaj widzimy 気 (ki) jako kilka prostych kresek, w rzeczywistości jest skróconą formą znaku tradycyjnego: 氣. Jego górna część, 气, oznacza „parę” lub „powietrze” – coś, co jest niewidzialne, ale odczuwalne. Dolna część, dziś zapisana uproszczonymi kreskami, pochodzi od znaku 米 – „ryż”, odwieczny symbol życia, odżywiania i podstawowej ludzkiej siły. Razem tworzą znak, który – dosłownie – ukazuje ciepłą parę unoszącą się znad gotującego się ryżu. To niezwykle trafny obraz: ki jako to, co nieuchwytne, ale zrodzone z czegoś konkretnego; energia, która jednocześnie unosi się ponad światem fizycznym i z niego wypływa.

Ale ki to znacznie więcej niż para i ryż. W języku japońskim słowo to przeniknęło niemal każdy aspekt codzienności i duchowości. Oznacza zarówno nastrój, jak i wolę, zarówno uwagę, jak i siłę życiową. Ki to coś, co czujemy w relacjach – kiedy ktoś „ma dobre ki”, czujemy się przy nim bezpiecznie. Kiedy „nasze ki się nie zgadza”, trudno nam znaleźć wspólny język. To energia, która przepływa między ludźmi, która jest w oddechu, w spojrzeniu, w gestach. To także coś, co można kultywować – poprzez sztuki walki, medytację, odpowiedni styl życia.

Co będzie miało znaczenie w naszej dalszej opowieści o reiki - 気 (ki) to energia „między”. Nie tylko w nas, nie tylko wokół nas – ale w przestrzeni między ciałami, umysłami, emocjami. To coś, co trudno ująć słowami, ale co każdy czuje – gdy wchodzi do pomieszczenia i wie, że „coś wisi w powietrzu”, gdy spojrzenie drugiego człowieka koi albo niepokoi, gdy obecność jednej osoby potrafi odmienić całą atmosferę. W tej nieuchwytności tkwi potęga ki – i właśnie dlatego w filozofii reiki jego rola jest tak kluczowa.

霊気

Reiki

"duchowa energia życia"

Połączmy te znaki – „REIKI”

Kiedy zestawimy oba znaki – 霊 (rei) i 気 (ki) – powstaje połączenie o szczególnym znaczeniu: Reiki, czyli „duchowa energia życia”, „nadnaturalna siła przenikająca wszechświat”, „subtelna energia harmonii”. Nie jest to jednak energia mechaniczna, którą można zmierzyć w dżulach. To raczej coś, co Japończycy odczuwają instynktownie – jak delikatne poruszenie powietrza, jak nastrój w pokoju, jak nieuchwytna nić łącząca ciała, emocje i dusze (ki).

Znak 霊 (rei) wprowadza wymiar duchowy – odnosi się do czegoś, co pochodzi „z góry”: tajemniczego, niematerialnego, często niewidzialnego, ale silnie odczuwalnego. To jakość, która inspiruje, oczyszcza, prowadzi – niemal sakralna obecność, którą można przyjąć i przekazać. Z kolei 気 (ki) to energia życia, tchnienie, ruch i relacja. To, co krąży w ciele, w przyrodzie i między ludźmi. Połączenie tych dwóch idei – duchowości i życiowej siły – daje wyraz temu, co w japońskim myśleniu o świecie jest esencją istnienia: Reiki to siła, która jednocześnie pochodzi z głębi wszechświata i porusza najdrobniejsze cząstki w nas.

W dosłownym ujęciu można przetłumaczyć „Reiki” jako „wspaniała energia”, „natchniona siła”, może nawet lepiej: „boskie tchnienie”. Ale w praktyce duchowej – to coś jeszcze bardziej złożonego. To otwartość na to, co niewidzialne. Gotowość, by przyjąć subtelną obecność, która – niczym deszcz z nieba – może odżywić duszę, uspokoić umysł i przywrócić równowagę w ciele. Reiki nie jest religią ani dogmatem. To przestrzeń między – między słowem a ciszą, między dotykiem a intencją, między tym, co fizyczne, a tym, co duchowe. Przyjrzyjmy się bliżej…

Najpierw ustalmy fakty

Zanim wejdziemy głębiej w świat reiki – jego symbolikę, filozofię i praktykę – warto ustalić kilka faktów. Bez tego łatwo wpaść w pułapkę nieporozumień, które narosły wokół tej praktyki, zwłaszcza w jej zachodnich interpretacjach. Reiki nie jest ani religią, ani czarami, ani „magicznie działającą” alternatywą dla medycyny. To subtelna, ale głęboka praktyka duchowej uważności, osadzona w konkretnej historii i kulturze Japonii początku XX wieku. To ważne – takie są fakty. Warto o tym pamiętać, bo jak wpiszesz „reiki” w google to wyskoczy cały zwierzyniec różności – od filozoficznych esejów, po guru paramedycyny i sprzedawców artefaktów homeopatii. Wieloma z tych rzeczy reiki wcale nie jest.

Jej twórcą był Mikao Usui (1865–1926) – człowiek, którego życie przypadło na czas burzliwych przemian w Japonii: modernizacji po okresie izolacji, fascynacji Zachodem, ale i intensywnego poszukiwania duchowego głosu w chaosie nowoczesności. To właśnie w latach 20. XX wieku, w epoce Taishō, Usui wypracował metodę, którą nazwał „Usui Reiki Ryōhō” – czyli „terapią Reiki służącą poprawie ciała i umysłu” (shinshin kaizen). Praktyka ta wyrastała z szerszego japońskiego zjawiska, znanego jako seishin ryōhō (psychoduchowe terapie) oraz reijutsu (techniki duchowe) – popularnych wówczas podejść do zdrowia, które łączyły medytację, autosugestię, dotyk, energię i duchowe poszukiwania.

Po śmierci Usui Reiki rozwijało się w Japonii jedynie przez krótki czas, głównie w ramach stowarzyszenia Usui Reiki Ryōhō Gakkai. Później – w cieniu wojny oraz rosnącej nieufności wobec sił nie dających się łatwo zmierzyć – praktyka ta niemal całkowicie zniknęła z japońskiej przestrzeni publicznej. I wtedy stało się coś paradoksalnego: Reiki przetrwało i zaczęło się rozwijać… poza Japonią. Przekazane na Hawajach przez Hawayo Takatę, amerykańską uczennicę japońskiego mistrza Hayashi, rozwinęło się w Stanach Zjednoczonych i Europie jako forma alternatywnego uzdrawiania, aż w latach 80. i 90. XX wieku wróciło do Japonii w zjawisku określanym mianem „reverse importation” – reimportu kulturowego.

Ten kontekst jest ważny, by odróżnić Reiki od wielu nieporozumień. Reiki nie jest religią – nie wymaga wiary w określone bóstwa, nie nakłada dogmatów, nie ma świątyń. Choć korzysta z duchowego słownictwa, nie przynależy do żadnego kultu. Nie jest też formą magii – nie obiecuje cudów, nie działa na zasadzie „siły woli” czy „zaklęć”. I wreszcie, Reiki nie jest medycyną – nie zastępuje lekarza ani nie leczy chorób w sensie klinicznym. To raczej praktyka duchowej obecności, która – poprzez dotyk, intencję i uważność – pozwala człowiekowi doświadczyć głębszej harmonii z samym sobą i światem. Jej sednem nie jest „leczenie”, lecz połączenie – z własnym ciałem, emocjami, i być może czymś większym, czego nie da się nazwać, ale można poczuć.

Filozofia reiki

Choć w zachodnim świecie Reiki bywa często przedstawiane jako technika uzdrawiania lub „przekazywania energii”, jego pierwotny sens był zupełnie inny – i znacznie głębszy. Dla Mikao Usui, twórcy tej praktyki, Reiki nie było metodą na „naprawianie ciał” innych ludzi, lecz ścieżką, którą każdy może podjąć, by zbliżyć się do prawdy o sobie i otaczającym świecie. W jego zapiskach i pismach nieustannie powraca pojęcie shinshin kaizen – „ulepszania ciała i ducha”. Uzdrawianie miało być skutkiem ubocznym, a nie celem. Celem było samopoznanie, wewnętrzna cisza, harmonia – i współodczuwanie z życiem w jego najbardziej subtelnych przejawach.

W japońskiej filozofii – a także w estetyce i duchowości – niezwykle istotne jest to, co niewidzialne, nienazwane, pomiędzy. Tę właśnie przestrzeń symbolizuje reiki. To nie energia jak w fizyce, ale energia relacji: między ciałem i umysłem, człowiekiem i naturą, tym co przyziemne i tym, co transcendentne. Praktykując reiki, człowiek nie „leczy” – lecz uczy się być obecnym. To sztuka zatrzymania się w świecie, który nieustannie pędzi; sztuka słuchania tego, co ciche, i czucia tego, co niewidzialne.

W tym sensie reiki wpisuje się w japońskie rozumienie duchowej drogi (czym jest „droga”? – zobacz tu: Znak kanji „droga” (道, dō) – w drodze do mistrzostwa przesłanie jest jedno: cierpliwość) – zbliżone do praktyk zen, ale także do takich pojęć jak shugyō (duchowy trening) czy kokoro (umysł-serce). Usui mawiał, że prawdziwym sensem jego nauczania jest działanie z dobrocią wobec innych i wdzięczność wobec życia – cnoty, które trudno osiągnąć bez uważności i wewnętrznej pracy. W jego podejściu rezonują echa myśli takich jak Nitobe Inazō czy Nishida Kitarō, którzy również próbowali pogodzić duchowość Wschodu z nowoczesnością, bez utraty jej głębi.

Niezwykle ważną rolę w filozofii reiki odgrywa też kotodama – wiara, że słowa mają własną duchową energię. Wypowiedziane w skupieniu, słowa mogą poruszyć coś głębokiego, zarówno w człowieku, jak i w świecie. Dlatego w reiki tak wielkie znaczenie mają afirmacje, symboliczne znaki i zasady. To nie tylko techniki – to narzędzia do przemiany wnętrza. Jak pisał Usui (parafrazując): „Jeśli twój umysł jest spokojny i serce czyste, energia popłynie naturalnie. Nie musisz niczego robić – poza tym, by być obecnym”.

Reiki to zatem droga. Nie system. Nie zbiór narzędzi. Droga uważnego życia. Droga czułości wobec siebie i świata. Droga powrotu do prostych rzeczy: oddechu, dłoni, wdzięczności, życzliwości. W świecie pełnym bezosobowego zgiełku, reiki mówi o tym, że czasem wystarczy być – naprawdę być – by wszystko zaczęło się zmieniać.

Być może opis taki nie mówi zbyt wiele jeszcze o reiki, ale rzeczywiście dośćnieuchwytną ma ono naturę. Być może łatwiej będzie pracować na konkretach – mianowicie na podstawowych pięciu zasadach reiki, zwanych:

靈氣五戒

(reiki gokai)

Pięć zasad Reiki

Czym są zasady reiki gokai?

Pięć Zasad Reiki, znanych jako Gokai (五戒), zostały sformułowane przez Mikao Usui jako wskazówki do codziennej praktyki duchowej. To pięć prostych zdań – krótkich, lecz niezwykle pojemnych – które miały być powtarzane rano i wieczorem, z rękami złożonymi w geście gasshō, jako forma medytacji, uważności i wewnętrznej przemiany.

Gokai wyrastają z kilku głębokich nurtów japońskiej kultury duchowej. Ich język i forma przypominają kodeks etyczny samurajów (bushidō) – oparty na samodyscyplinie i cnocie. Z drugiej strony są zakorzenione w buddyjskiej praktyce medytacyjnej, w której powściąganie emocji i uważność stanowią ścieżkę do przebudzenia. Wreszcie, słychać w nich echa konfucjańskiego ideału harmonii społecznej – wdzięczności, pracowitości, szacunku dla innych.

Ale Gokai istnieje nie tylko na poziomie intelektualnym, racjonalnym, w logos – to także kotodama, czyli „dusze słów”. W japońskiej tradycji każde słowo niesie w sobie energię. Powtarzane codziennie, nie jako mechaniczna formuła, ale jako uważna afirmacja, słowa Gokai mają działać jak subtelne zaklęcia – energetycznie przekształcać świadomość, oczyszczać umysł i kształtować serce. W tej praktyce nie chodzi o zewnętrzne rytuały, ale o codzienną alchemię wnętrza, która zaczyna się od języka.

Zasady gokai są rozbrajająco prostymi zdaniami i – niestety – niezmiernie łatwo je przeinaczyć, nie zrozumieć mimo dobrych chęci, szczególnie jeśli próbujemy je interpretować mając w głowach wartości pochodzące z innych (np. zachodniej) kultur.

0. 今日だけは

Kyo dake wa
Właśnie dzisiaj

Ta fraza to brama do wszystkich kolejnych zasad. "Właśnie dzisiaj" nie jest prośbą o tymczasowe zachowanie. To punkt skupienia – wskazanie, że życie dzieje się tylko teraz. W duchu zen i japońskiej estetyki, która celebruje ulotność (mono no aware), przeszłość już nie istnieje, a przyszłość jeszcze się nie narodziła. Wszystko, co realne, wydarza się w tej jednej chwili. Przeszłość już był, na jakichś zasadach może istnieje w naszej pamięci, ale już przeminęła, nie ma jej. Przyszłość z kolei może nadejdzie, ale w tej chwili jej nie ma, nie istnieje. Zostaje nam tylko teraźniejszość. Ten jeden, obecny ułamek sekundy, w którym przebywamy. I – to jest jedyne, co mamy przez całe życie – chwila obecna. Jeśli nie przeżywamy chwili obecnej, ledwie ją zauważamy – to co nam zostaje?

„Kyo dake wa” nie mówi więc: „spróbuj być lepszy tylko dzisiaj”, ale raczej: „nie uciekaj od życia”. Jeśli chcesz się zmienić – możesz to zrobić tylko teraz. Jeśli chcesz kochać, wybaczyć, odpuścić, uzdrowić – możesz to zrobić tylko w tej chwili. To zasada radykalnej obecności, która uczy, że każdy dzień jest nowym początkiem, niezależnie od tego, co działo się wcześniej.

W świecie przepełnionym „rozpraszaczami”, natłokiem informacji i projekcjami przyszłości, zasada „Kyo dake wa” jest aktem duchowego oporu wobec iluzji czasu. To zaproszenie do powrotu do źródła – do „teraz”, w którym bije puls życia. Tylko dziś – nie oznacza ograniczenia. Oznacza wolność: nie muszę być idealny na zawsze. Wystarczy, że jestem świadomy dzisiaj.

1. 怒るな
Ikaru na

Nie gniewaj się

Gniew – 怒 (ikari) – w japońskim piśmie pisze się jako 奴 (niewolnik) oraz 心 (serce). Zatem być w gniewie – znaczy być niewolnikiem własnych emocji, być zdominowanym, nie kontrolować się. Taki właśnie jest gniew: najpierw tli się pod powierzchnią, a potem wybucha, raniąc nie tylko tych, których obejmie, ale też tego, kto go nosi – najczęściej zupełnie niezgodnie z planem i wolą osoby gniewającej się, wręcz – przeciw niej.

Ale zasada ta nie mówi: „Nie czuj gniewu”. To byłoby nierealne i nieludzkie. Mówi: „Nie pozwól, by gniew tobą rządził”. W duchu zen – nie tłum emocji, ale zobacz je, uznaj, pozwól im odejść. Gniew może być znakiem krzywdy, bólu, granicy – warto go usłyszeć. Ale trzymanie się go, pielęgnowanie go – to jak picie trucizny w nadziei, że zaszkodzi komuś innemu. Zen uczy (zupełnie podobnie, jak w innych czasach i innym miejscu Marek Aureliusz) – że często wystarczy racjonalnie zaobserwować wystąpienie emocji – nie zwalczać jej, nie tłumić, nie zagłuszać – tylko sucho stwierdzić, że wystąpiła i przyjrzeć się jej z boku – i wtedy emocja ta traci nad nami kontrolę.

W tradycji buddyjskiej – także tej, z której czerpał Usui – jedną z największych przeszkód na ścieżce duchowej jest dōshin (動心) – poruszone serce. A gniew to jedno z najpotężniejszych poruszeń. Antidotum? Współczucie. Jihi – łagodność wobec siebie, zrozumienie wobec innych. Zupełnie innymi słowy i pod innym kątem – ale jednak pozwalając zrozumieć tę właśnie prawdę wyraził Miyamoto Musashi w Dokkodō: „O sobie myśl lekko, o świecie głęboko”. To wcale nie jest proste zaproszenie do bycia po prostu pokornym, szczególnie w sensie europejskich wartości chrześcijańskich. Daleko od tego. Bardzo zaś blisko spokrewnione jest z „Ikaru na” reiki gokai.

„Nie gniewaj się” to nie zakaz tylko zaproszenie: byśmy nie karmili w sobie ognia, ale stali się wodą. Nie po to, by stać się biernym wobec krzywdy – ale by móc działać zdecydowanie bez nienawiści, mówić prawdę bez przemocy i iść przez życie bez ciężaru, który spala serce od środka. Bo traktować siebie lekko, to właśnie obserwować własne emocje – akceptując je, ale poprzez siłę obserwacji odbierając im moc kontroli naszych zachowań.

2. 心配すな
Shinpai suna

Nie martw się

Martwienie się – shinpai – to cień, który pada z przyszłości na teraźniejszość. W języku japońskim znak 心 (kokoro – serce, umysł) spleciony z 配 (haeru – rozdzielać, dystrybuować) tworzy obraz serca rozrzuconego na wszystkie strony, serca zajętego wszystkim naraz – tylko nie tym, co tu i teraz. Shinpai to nie troska – to ciągłe obracanie w umyśle tego, czego nie wiemy, na co nie mamy wpływu, i co być może nigdy się nie wydarzy.

Usui pisał swoje zasady w czasach, gdy Japonia przeżywała wielką niepewność: trzęsienia ziemi, przemiany społeczne, upadki dawnych wartości. A jednak wśród tych zawirowań wzywał do spokoju. Bo shinpai suna to nie wezwanie do obojętności – lecz do silnej ufności. Ufności w siebie, w świat, w to, że nawet jeśli przyszłość jest nieznana, to możemy przeżyć ją z otwartym sercem, nie zaciśniętą pięścią.

W buddyzmie zen istnieje pojęcie mushin – „brak umysłu” – stan, w którym nie przywiązujemy się do myśli, lęków, oczekiwań. W takim stanie nie jesteśmy sparaliżowani przyszłością, ale wolni, by działać zgodnie z tym, co przynosi chwila. A to właśnie shinpai suna – nie zamartwiaj się, nie karm w sobie lęku, który jeszcze się nie spełnił.

I jeszcze coś: nie martwić się to znaczy ufać. Nie ślepo – lecz mądrze. Że życie jest większe niż nasze plany. Że czasem, kiedy czegoś nie da się kontrolować – należy przestać próbować to… kontrolować. Akceptacja niepewności nie jest poddaniem się – to krok ku wolności. Ku temu, by przestać rozdzielać serce (shinpai) na milion scenariuszy, a po prostu być. Tu. Teraz. W pełni.

3. 感謝して
Kansha shite

Bądź wdzięczny

Wdzięczność w japońskiej myśli nie jest czymś, co wypływa z grzeczności czy kulturowego obowiązku. W kontekście reiki i filozofii Usui, „kansha” to głęboka praktyka – sposób patrzenia na świat z otwartym sercem, nawet wtedy, gdy życie nie daje nam powodów do uśmiechu. „Kansha shite” nie oznacza „musisz być wdzięczny”, ale raczej: „ćwicz wdzięczność, byś mógł nauczyć się widzieć więcej, niż tylko powody do narzekania”. To akt, który nie tyle zmienia świat, co zmienia nasz sposób patrzenia na świat, własne życie.

Dzięki wdzięczności zaczynamy dostrzegać to, co na co dzień pomijamy: światło poranka, ciepło herbaty, czyjeś spojrzenie. Nawet rzeczy trudne, które wcześniej wydawały się jedynie cierpieniem, zaczynają ukazywać swój sens – jak kamienie na ścieżce, które choć ranią stopy, prowadzą nas dalej. Wdzięczność nie neguje bólu – ale pozwala zobaczyć, że życie ma więcej barw niż tylko biel i czerń. I że często to, co najcenniejsze, przychodzi cicho, niepozornie – jak wdech, którego nie zauważamy, dopóki go nie zabraknie.

Być może czując wdzięczność za ulotną chwilę, której doświadczamy poczujemy melancholię mono no aware? Wdzięczność nas nauczy doceniać moment tym bardziej, im bardziej chwilowy i przemijający jest. A to – sprawi, że nauczymy się, żyć „Tylko dzisiaj” (Kyo dake wa) – zasady reiki gokai, jak widzimy współdziałają – są różnymi aspektami tej samej filozofii.

4. 業をはげめ
Gyō o hageme

Wykonuj swoją pracę rzetelnie

W języku japońskim słowo „gyō” (業) nie odnosi się wyłącznie do pracy w sensie zawodowym. To pojęcie głębsze – może oznaczać zarówno czyn, jak i praktykę duchową. W buddyzmie gyō to codzienne działanie będące sposobem na oczyszczenie umysłu, kształtowanie charakteru, dojrzewanie duchowe. Praca – ta zwykła, codzienna – nie jest tylko środkiem zarobku. Może być ścieżką, która prowadzi do harmonii wewnętrznej, jeśli wykonuje się ją z uważnością, zaangażowaniem i sercem.

Usui nie mówi: „osiągaj sukcesy” – mówi: „wykonuj swoją pracę rzetelnie”. Bez względu na to, czy jesteś rzemieślnikiem, nauczycielem czy opiekunem – liczy się jakość uwagi, jaką wkładasz w to, co robisz. W świecie rozproszenia i pośpiechu, sumienność staje się formą medytacji. W świecie oczekiwań – skromna konsekwencja staje się cnotą. To zasada, która uczy nie tylko działania, ale bycia obecnym w działaniu.

5. 人に親切に
Hito ni shinsetsu ni

Bądź życzliwy dla innych

Ostatnia z zasad Gokai brzmi prosto – ale jej siła leży właśnie w tej prostocie. Shinsetsu to nie tylko grzeczność – to empatia, wyrozumiałość, troska. W świecie Reiki, to zasada najbliższa sercu, bo dotyczy naszych relacji z innymi – a więc tego, jak przepływa między nami ki.

Być życzliwym nie wtedy, gdy ktoś nas obserwuje, ale wtedy, gdy nikt nie widzi. Nie wobec tych, którzy są dla nas mili – ale wobec tych, którzy cierpią, są nieprzyjemni, zagubieni. Taka życzliwość nie jest słabością – jest siłą, która łagodzi napięcia, leczy rany, tworzy więzi. Jak mawiał Usui: „Prawdziwa dobroć nie polega na wielkich czynach, ale na tym, jak traktujemy tych, których łatwo zignorować”.

To także rewolucja – cicha, skromna, ale głęboka. W świecie pełnym lęku, gniewu i samotności, życzliwość może być najczystszą formą duchowej praktyki.

Zasada zerowa?

Pewnie się zastanawiasz – miało być pięć zasad, a przecież wydaje się, że jest sześć. Skąd ta dodatkowa linijka: 今日だけは (Kyo dake wa – „właśnie dzisiaj”), zasada numer zero? Czy to osobna zasada? Czy może wstęp? Odpowiedź brzmi: jedno i drugie. W tradycji przekazu Reiki, „Kyo dake wa” nie jest liczona jako szósta zasada – lecz jako brama do pozostałych. To nie tyle nakaz, co klucz otwierający drzwi. Teraz przed każdą z następnych zasad umieść „właśnie dziś”.

Pięć zasad Gokai to pięć sposobów bycia – ale wszystkie mają sens tylko, jeśli odnosimy je do chwili obecnej. „Właśnie dziś nie gniewaj się. Właśnie dziś nie martw się. Właśnie dziś bądź wdzięczny…” – bez tej frazy każda z zasad mogłaby się rozmyć w odległym „kiedyś”. Tymczasem Usui przypomina: duchowość nie dzieje się wczoraj ani jutro – tylko tu i teraz. Dziś to jedyne, co naprawdę mamy. Dziś to jedyna scena, na której możemy przeżyć nasze życie.

Zakończenie

Dlaczego warto praktykować Reiki? Może właśnie dlatego, że nie jest to coś, co trzeba „wierzyć” – lecz coś, co można poczuć. Reiki nie obiecuje cudów, ale uczy cudownego spojrzenia na to, co zwykłe. To nie droga ucieczki od życia, lecz powrót do niego – powrót do siebie, do swojego ciała, oddechu, emocji. W świecie pełnym hałasu, natrętnych komunikatów i rozpędzonych ambicji, Reiki proponuje coś rewolucyjnie prostego: zatrzymaj się, połóż dłonie na sercu i zapytaj – co teraz czuję? Co we mnie woła o uzdrowienie?

Reiki to sztuka łagodności – wobec siebie, innych i rzeczywistości. To ćwiczenie obecności, które nie wymaga kadzideł ani rytuałów, choć ich nie wyklucza. Wystarczy intencja. Wystarczy gest. Wystarczy chwila ciszy. Kiedy Mikao Usui tworzył swoją metodę, nie budował religii – tworzył mapę powrotu do źródła.

I tu koło się zamyka: 霊 – rei – duchowy deszcz spływający z nieba, subtelna nić, która łączy nas z tym, co niewidzialne. 気 – ki – energia oddechu, tchnienie życia, które krąży między nami i przez nas. Połączone, tworzą Reiki – drogę codziennego powrotu do harmonii, drogę, którą każdy może przejść po swojemu.

Nie musisz wierzyć. Nie musisz rozumieć. Wystarczy, że zaczniesz właśnie dzisiaj.

Tu nie trzeba perfekcji. Wystarczy być obecnym.

"Silne kobiety Japonii" - zobacz książkę autora strony

Sprawdź podobne artykuły:

Kanji szczęścia – jak odczytać starożytne wskazówki w znaku 幸 („kō”)

Najważniejsza lekcja Musashiego: "W żadnej kwestii nie przywiązuj się do swoich upodobań" (Dokkōdō)

Twój czas to Twoja przestrzeń, a nie nerwowa gonitwa – 5 japońskich lekcji o zarządzaniu własnym czasem

Być panem własnych pragnień: samotna droga Musashiego i Aureliusza

Jak nie walczyć z sobą samym na każdym kroku? Wabi Sabi to nie wystrój wnętrz tylko wystrój życia.

    未開    ソビエライ

  Mike Soray

   (Michał Sobieraj)

未開    ソビエライ

 Pasjonat kultury azjatyckiej z głębokim uznaniem dla różnorodnych filozofii świata. Z wykształcenia psycholog i filolog - koreanista. W sercu programista (gł. na Androida) i gorący entuzjasta technologii, a także praktyk zen i mono no aware. W chwilach spokoju hołduje zdyscyplinowanemu stylowi życia, głęboko wierząc, że wytrwałość, nieustający rozwój osobisty i oddanie się swoim pasjom to mądra droga życia. Autor książki "Silne kobiety Japonii" (>>zobacz)

Osobiste motto:

"Najpotężniejszą siłą we wszechświecie jest procent składany." - Albert Einstein (prawdopodobnie)

Mike Soray

(aka Michał Sobieraj)

Napisz do nas...

Ciechanów, Polska

dr.imyon@gmail.com

___________________

inari.smart

Chcesz się podzielić swoimi przemyśleniami czy uwagami o stronie lub apce? Zostaw nam wiadomość, odpowiemy szybko. Zależy nam na poznaniu Twojej perspektywy!