Kubełek, karaoke i spektakularne iluminacje

Jakie jest tradycyjnie Boże Narodzenie w Japonii? Oczywiście żadne - tylko 1% Japończyków to chrześcijanie. A jednak, mimo że święta te przywędrowały do Kraju Kwitnącej Wiśni dopiero w drugiej połowie XX wieku – głównie jako komercyjny import z USA – Japończycy, mistrzowie adaptacji, stworzyli z nich coś zupełnie nowego. Jednak, byśmy docenili to, trzeba na chwilę porzucić oczekiwania co do duchowości, czy rodzinności tych świąt. Wyobraź sobie Wigilię w stylu japońskim: kubełek KFC zamiast karpia, romantyczne randki w blasku świątecznych iluminacji, niemieckie jarmarki pełne grzanego wina i kiełbasy oraz zabawa w najśmieszniejszy prezent za 100 yen (3 zł). A to dopiero początek!

Tradycję KFC na święta wymyślił Takeshi Okawara, pierwszy manager KFC w Japonii, który w 1974 roku przekonał Japończyków, że chrupiący kurczak to świetny pomysł na świąteczny obiad. Teraz ponad 3,6 miliona rodzin zamawia „Christmas Bucket”, a sam Pułkownik Sanders ubierany jest w strój Świętego Mikołaja. Do tego dochodzą niemieckie jarmarki bożonarodzeniowe w Tokyo czy Yokohamie, gdzie można zjeść precla i napić się grzanego wina w otoczeniu świątecznych dekoracji. To wszystko na tle spektakularnych iluminacji składających się z setek tysięcy kolorowych lampek oraz z muzyką „Ody do Radości” Beethovena wykonywaną przez 10-tysięczny chór (24 grudzień, Osaka). Brzmi jak mieszanka kulturowych kontrastów? Właśnie na tym polega magia japońskiego synkretyzmu świątecznego.

„Tradycyjną” potrawą tu oprócz kubełka mix KFC jest świąteczne „Christmas cake” – biszkopt z bitą śmietaną i truskawkami – symbol powojennego dobrobytu Japonii. Na ulicach tego dnia znajdziemy automaty z „Chanmerry”, czyli bezalkoholowym szampanem dla dzieci. Świątecznych wieczorów nie spędza się z rodziną, ale śpiewając karaoke lub robiąc zdjęcia w pstrokatym kimono. Boże Narodzenie w Japonii to kalejdoskop zaskoczeń i nietypowych zwyczajów, które warto poznać. Sprawdźmy zatem – co się dzieje 24 grudnia w Japonii?

Jakie są Święta Bożego Narodzenia w Japonii?

Boże Narodzenie w Japonii nie jest świętem narodowym, co dla osób przyzwyczajonych do polskiej tradycji może być dużym zaskoczeniem. W kraju, gdzie tylko około 1% populacji to chrześcijanie, święta te mają charakter bardziej komercyjny niż religijny, a 25 grudnia jest zwykłym dniem roboczym. Wigilijny wieczór, który w Polsce wiąże się z zamkniętymi sklepami, pustymi ulicami i rodzinnymi spotkaniami, w Japonii wygląda zupełnie inaczej. Firmy pracują normalnie, a ulice wypełniają się ludźmi spieszącymi na kolacje czy zakupy. W efekcie świąteczna atmosfera ma tu raczej formę wieczornej zabawy niż rodzinnej celebracji.

Dla Japończyków prawdziwe świętowanie zaczyna się dopiero na przełomie roku. Przygotowania do Nowego Roku, jednego z najważniejszych okresów w japońskim kalendarzu, zaczynają się już w grudniu. To wtedy domy są sprzątane, pojawiają się tradycyjne dekoracje, a rodziny szykują się na wizyty w świątyniach. Nowy Rok jest czasem, kiedy bliscy się spotykają, dzielą posiłki i składają sobie życzenia – zupełnie jak Boże Narodzenie u nas.

Obecne zwyczaje bożonarodzeniowe w Japonii różnią się też w kontekście prezentów. Dzieci mogą liczyć na jeden symboliczny podarunek od „Santa-san”, ale obdarowywanie dorosłych nie jest częścią tej tradycji (nie licząc zabawy w prezent za 100 jen, o czym za chwilę). W zamian za to, w Nowy Rok dzieci otrzymują pieniądze w specjalnych kopertach, znanych jako otoshidama, co dla wielu z nich staje się największym prezentem roku. W tej praktycznej tradycji rodziny odnajdują swoją formę radości z dawania.

Jednym z ciekawszych aspektów japońskiego świętowania 24 grudnia jest muzyka. O ile w Polsce dominują kolędy, w Japonii okres świąteczny kojarzy się z „Odą do Radości” Beethovena. Ta europejska klasyka stała się japońskim fenomenem, a w Osace organizowany jest nawet koncert z udziałem 10-tysięcznego chóru, wykonującego tę właśnie kompozycję. To niezwykłe połączenie europejskiej tradycji muzycznej i japońskiej organizacji pokazuje, jak kraj ten potrafi zaadaptować zagraniczne wpływy, nadając im swój specyficzny charakter.

KFC – Świąteczny rytuał

Boże Narodzenie w Japonii bez KFC? Dla wielu Japończyków to niemal jak Wigilia w Polsce bez karpia i barszczu. Zaskakująca tradycja świętowania z kubełkiem kurczaka w ręku rozpoczęła się w latach 70. i dziś jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych elementów japońskiego Bożego Narodzenia.

Początek tradycji: „Kentucky for Christmas”

Historia tej nietypowej tradycji zaczęła się od prostego pomysłu. W 1970 roku Takeshi Okawara, pierwszy menedżer KFC w Japonii, zauważył lukę na świątecznym rynku. Podsłuchał rozmowę dwóch zagranicznych turystów, którzy tęsknili za świątecznym indykiem, i wpadł na pomysł, by wprowadzić „Party Barrel” – zestaw obiadowy na Boże Narodzenie. Okawara dostrzegł potencjał w połączeniu zachodniej nostalgii z lokalnym smakiem i postawił na promocję świątecznych kubełków kurczaka.

W 1974 roku KFC Japonia wypuściło ogólnokrajową kampanię marketingową „Kentucky for Christmas!” (jap. „Kurisumasu ni wa Kentakkii!”), która okazała się fenomenalnym sukcesem. Slogany, reklamy telewizyjne i widok pułkownika Sandersa w stroju Świętego Mikołaja szybko zdobyły serca Japończyków. Kampania była na tyle skuteczna, że już kilka lat później kubełki z KFC zaczęły być postrzegane jako „obowiązkowy” element świątecznej kolacji.

Statystyki, które robią wrażenie

Dziś Boże Narodzenie to dla KFC w Japonii najbardziej dochodowy okres w roku. Szacuje się, że około 3,6 miliona rodzin wybiera zestawy z KFC na świąteczną kolację. W czasie świąt dzienne obroty restauracji wzrastają dziesięciokrotnie w porównaniu do zwykłych dni. Aby uniknąć rozczarowania, wielu klientów zamawia swoje kubełki nawet sześć tygodni (!) wcześniej, a w ostatnie dni przed Wigilią pod restauracjami ustawiają się gigantyczne kolejki.

Choć może się to wydawać nieco zabawne, świąteczne kubełki KFC mają dla Japończyków symboliczne znaczenie. To coś więcej niż fast food – to okazja do wspólnego spędzania czasu z bliskimi. Zestawy zazwyczaj zawierają chrupiącego kurczaka, sałatki, a czasem także ciasto. Nie jest to jednak tania tradycja – typowy „Christmas Barrel” kosztuje od 4,000 do 5,000 jenów, co w przeliczeniu wynosi około 150–200 złotych.

Sanders-Santa

Ikoniczny pułkownik Sanders, czyli założyciel i maskotka KFC, także dostosował się do świątecznego klimatu. W grudniu figurki Sandersa przed restauracjami zostają ubrane w czerwone stroje Świętego Mikołaja, a zdjęcia z „Sanders-Santą” są popularnym dodatkiem do świątecznych wspomnień. Co ciekawe, w Japonii figura Sandersa symbolizuje nie tylko markę, ale również ducha wspólnoty i rodzinnego ciepła, które idealnie wpisują się w klimat Bożego Narodzenia.

Ciasto, które mówi „Święta!”

W Polsce Wigilia pachnie makowcem, piernikiem i keksami pełnymi bakalii. A jak smakuje Boże Narodzenie w Japonii? Odpowiedź jest zaskakująco lekka i słodka: biszkopt z bitą śmietaną i truskawkami. Japońskie „Christmas cake” (jap. kurisumasu kēki) to kulinarny symbol świąt, który ma nie tylko uroczy wygląd, ale też interesującą historię, mocno powiązaną z powojennym odrodzeniem Japonii.

Japońskie świąteczne ciasto ma korzenie, które sięgają powojennych lat 50. Po klęsce II wojny światowej Japonia była zrujnowana ekonomicznie, a niedobory żywności sprawiały, że słodycze były luksusem. Podczas amerykańskiej okupacji japońskie dzieci miały okazję spróbować batonów czekoladowych i ciastek, co wzbudziło w nich marzenia o słodkościach, które wcześniej były dostępne tylko dla najbogatszych.

Wraz z szybkim wzrostem gospodarczym w latach 60. i 70., składniki takie jak masło, mleko czy cukier stały się bardziej dostępne. Proste, estetyczne ciasto udekorowane śmietaną i truskawkami zaczęło być postrzegane jako symbol prosperity i nowoczesności. W pewnym sensie było to kulinarne odzwierciedlenie sukcesu Japonii: czyste, schludne, harmonijne, a jednocześnie dostępne dla klasy średniej.

Ciasto świąteczne w Japonii to prawdziwa uczta dla oczu – biały krem, czerwone truskawki i puszysty jasny biszkopt tworzą kombinację kolorystyczną, która kojarzy się tam z okresem  Bożego Narodzenia. Co więcej, truskawki, dostępne zimą dzięki nowoczesnym metodom uprawy, były kiedyś uznawane za rarytas. Dlatego dekorowanie ciasta tymi owocami nadawało mu odświętny charakter.

W przeciwieństwie do polskiego keksu czy makowca, które bywają ciężkie i sycące, japońskie świąteczne ciasto jest lekkie, delikatne i krojone na bardzo małe kawałki. W Japonii nie ma przesady w ilości – ważniejsza jest krótka chwila smaku, ilość jest wręcz symboliczna.

Japońskie „Christmas cake” stało się tak popularne, że można je znaleźć na każdym rogu – od luksusowych cukierni w tokijskich domach towarowych po proste wersje sprzedawane w konbini (małych sklepach osiedlowych), takich jak Lawson czy 7-Eleven. Co ciekawe, te ciasta często mają urocze dekoracje: miniaturowe Mikołaje, plastikowe choinki, a czasem nawet małe napisy „Merry Christmas” w stylu kawaii.

Jednak dla bardziej wymagających smakoszy, ciasta można zamówić w wysokiej klasy cukierniach, takich jak Pierre Hermé w Tokyo, gdzie tradycyjny design łączy się z nowoczesnymi technikami cukierniczymi. Wiele osób składa zamówienia z wyprzedzeniem, aby mieć pewność, że ich świąteczny deser będzie gotowy na czas.

Święta zakochanych

Boże Narodzenie w Japonii to czas miłości. Podczas gdy w Polsce Wigilia to święto przede wszystkim rodzinne, w Japonii ma ono charakter zupełnie inny – bardziej przypomina Walentynki niż spotkanie przy stole z bliskimi. Świąteczne dekoracje, iluminacje i romantyczna atmosfera sprawiają, że 24 grudnia to komercyjnie najbardziej romantyczny dzień w roku, a młode pary tłumnie ruszają na kolacje i spacery.

Japońskie pary traktują Boże Narodzenie, a zwłaszcza Wigilię, jako idealną okazję do romantycznych randek. W planie często znajduje się kolacja w ekskluzywnej restauracji – najlepiej takiej z widokiem na rozświetlone miasto lub w otoczeniu zimowych iluminacji. Jednak rezerwacja stolika nie jest łatwa. Na kilka tygodni przed 24 grudnia w wielu miejscach brakuje już wolnych miejsc, a spontaniczne decyzje w dzień Wigilii to niemal gwarancja rozczarowania.

Co więcej, restauracje przygotowują specjalne świąteczne menu, które – podobnie jak tradycja – jest miksem zachodnich inspiracji i japońskiej estetyki. Ostrygi, sushi, deser w formie mini „Christmas cake” czy kieliszek szampana – wszystko to dodaje świątecznemu wieczorowi odrobiny luksusu. A cena? Niektóre romantyczne kolacje kosztują tyle, co w Polsce cała Wigilia z 12 potrawami.

Po kolacji japońskie pary często wybierają się na spacer wśród imponujących świątecznych dekoracji świetlnych. Iluminacje, znane jako "winter illuminations", to coś więcej niż kilka kolorowych lampek na drzewach – to spektakularne pokazy świetlne, często w towarzystwie muzyki. Popularne miejsca, takie jak Roppongi Hills w Tokyo czy Kobe Luminaire, zamieniają się w prawdziwe świąteczne cuda, które przyciągają tysiące zakochanych.

Prezenty na Boże Narodzenie są skromniejsze niż w Polsce, a wymieniają się nimi głównie pary. W grę wchodzą romantyczne drobiazgi – biżuteria, perfumy czy świąteczne słodycze. Rodziny rzadko obdarowują się podarunkami na Boże Narodzenie. Dzieci wprawdzie dostają prezenty od „Santa-san”, ale reszta rodziny czeka na tradycyjne podarunki dopiero na Nowy Rok.

Co ciekawe, dla Japończyków spędzenie Wigilii z rodziną może być uznane za… dziwne. O ile Nowy Rok to czas rodzinnych spotkań i tradycyjnych obrzędów, Boże Narodzenie pozostaje świętem zakochanych. Młode pary rezerwują stoliki, spacerują wzdłuż wystaw świetlnych i wymieniają podarki, a starsze pokolenia – w większości – obchodzą ten dzień jak każdy inny.

Niemieckie jarmarki

Bożonarodzeniowe jarmarki w Japonii? Tak, to nie pomyłka – i to jeszcze niemieckie. W okresie świątecznym Japonia wprowadza do swoich miast odrobinę europejskiego klimatu w postaci niemieckich jarmarków bożonarodzeniowych. Zamiast pierogów i bigosu, znajdziemy tam niemiecką kiełbasę, precle i grzane wino – ale japońska wersja tych tradycji potrafi zaskoczyć nawet najbardziej zaprawionych fanów świątecznych targowisk.

Niemieckie jarmarki często są częścią większego widowiska świetlnego, jakim jest japoński sezon iluminacji. W całym kraju od listopada do lutego miasta rozświetlają się milionami lampek, tworząc zapierające dech w piersiach pokazy. Najbardziej znane to Kobe Luminaire, które jest także hołdem dla ofiar trzęsienia ziemi z 1995 roku, oraz Kingdom of Light w Nagasaki, z ponad 13 milionami świateł, wodospadem LED i spektakularnymi pokazami muzyczno-świetlnymi.

Jarmarki świąteczne wpisują się w tę atmosferę i dodają całości europejskiego uroku, co dla Japończyków stanowi nie tylko atrakcję, ale i pewną egzotykę.

Najbardziej znane niemieckie jarmarki w Japonii znajdują się w Tokyo i Yokohamie. Na przykład Tokyo Christmas Market w Hibiya Park jest wspierany przez Niemieckie Stowarzyszenie Turystyki i niemiecką ambasadę, co poniekąd ma gwarantować autentyczność atmosfery. Znajdziemy tam klasyczne jarmarczne specjały: grzane wino (Glühwein), niemiecką kiełbasę, a nawet tradycyjne ozdoby świąteczne z Europy.

Innym popularnym miejscem jest Yokohama Red Brick Warehouse, gdzie w otoczeniu historycznych budynków i iluminacji stoi ogromna choinka. Tutaj również można spróbować niemieckich specjałów.

Dla Polaków jarmarki bożonarodzeniowe mają bardziej swojski charakter – zapach grzanego wina miesza się z piernikami, oscypkami i zapiekankami, a drewniane budki tętnią życiem. Japońskie wersje niemieckich jarmarków są nieco bardziej uporządkowane, z naciskiem na estetykę. Każda budka jest starannie udekorowana, a kolejki ustawiają się w idealnym porządku – zupełne przeciwieństwo spontanicznej atmosfery polskich targowisk.

Co ciekawe, japońskie podejście do niemieckich jarmarków to nie tylko kopiowanie tradycji, ale i jej reinterpretacja. W tle często słychać świąteczne utwory w stylu J-popu, a na stoiskach znajdziemy również japońskie wariacje na temat niemieckich dań, np. z dodatkiem lokalnych składników.

Disneyland, kolędowe karaoke i inne atrakcje

Boże Narodzenie w Japonii to nie tylko kurczak z KFC czy spacer wśród iluminacji – to także czas na nietypowe atrakcje, które dla wielu Japończyków stały się stałym elementem świątecznego kalendarza. Disneyland, karaoke czy zakupy w sklepach 100 jenów – to wszystko element tych kilku wieczorów randkowania w roku.

Jeśli ktoś chce poczuć świąteczny klimat w wersji „na bogato”, Disneyland w Tokyo i Universal Studios w Osace są najlepszym wyborem. Parki zamieniają się w prawdziwe krainy Bożego Narodzenia – gigantyczne choinki, migoczące iluminacje, świąteczne parady i muzyka od rana do nocy to tylko część atrakcji. W Tokyo Disneyland możesz zobaczyć „Christmas Fantasy”, czyli specjalny program świąteczny z tematycznymi pokazami i dekoracjami.

Universal Studios z kolei przyciąga największą na świecie choinką z lampkami LED, a od 2025 roku dodatkową atrakcją stanie się tematyczna strefa Donkey Konga – co prawda niezbyt świąteczna, ale tłumy i tak ciągną w to miejsce.

Dla tych, którzy wolą coś bardziej swobodnego, karaoke to japoński sposób na nietypowe, ale zabawne święta. W świąteczny wieczór grupy przyjaciół wynajmują pokoje karaoke, zamawiają przekąski i śpiewają – od klasycznych świątecznych piosenek po największe hity J-popu (jeśli jesteś ciekaw, jak wyglądają japońskie karaoke – piszemy o tym tutaj: Świat japońskich knajp karaoke – od intymnych boxów po służbowe telekonferencje).

Niektóre karaoke boxy oferują nawet tematyczne dekoracje, a w menu można znaleźć świąteczne drinki i przekąski. To doskonała opcja dla tych, którzy zamiast formalnych kolacji wolą spędzić czas na luzie, śpiewając z najbliższymi.

Japończycy mają też swoje nietypowe rodzinne tradycje, które mogą wydawać się obce dla przybyszów z Polski. Prezenty ze sklepów za 100 jenów (taki odpowiednik naszych „Wszystko za 5 zł”) – tanie i urocze gadżety z popularnych sieci jak Daiso czy Seria to okazja na wręczenie sobie śmiesznych prezentów. Trochę to przypomina może nasze andrzejki. Rodziny lub grupy przyjaciół organizują zabawne wyzwania, np. kto znajdzie najbardziej dziwaczny prezent za równowartość kilku złotych.

Zakończenie

Japonia jest mistrzem adaptacji i reinterpretacji zachodnich zwyczajów. Od świecących iluminacji po choinki w centrach handlowych, świąteczna atmosfera jest widoczna wszędzie, ale z japońskim twistem. Tradycje, które zaczęły się jako elementy importowane z Zachodu, zostały przekształcone w coś nowego, czasem ekscentrycznego, ale zawsze interesującego. Boże Narodzenie w Japonii to przykład na to, jak globalne święto może zyskać zupełnie inną, lokalną duszę.

Dla Polaka wizyta w Japonii podczas świąt to szansa na spojrzenie na Boże Narodzenie z zupełnie nowej perspektywy. Romantyczne kolacje, kubełek KFC, spacer w blasku iluminacji czy świąteczne karaoke – to wszystko pokazuje, że magia świąt może mieć różne oblicza. Japonia przypomina, że święta to nie tylko tradycja, ale także sposób na radość i celebrację w stylu, który najlepiej pasuje do danej kultury.

Sprawdź podobne artykuły:

Demon Namahage: mroczna obecność na Nowy Rok

Świat japońskich knajp karaoke – od intymnych boxów po służbowe telekonferencje

Nō, Kyōgen i Kabuki w nowej odsłonie: Tradycyjny teatr japoński we współczesnym anime

10 zdrowych rzeczy, których możemy się nauczyć od Japończyków i wprowadzić do własnego życia

Ile japońskości naprawdę zniesiesz? Przetestuj swoje zdrowie psychiczne na Nico Nico Douga

    未開    ソビエライ

  Mike Soray

   (Michał Sobieraj)

未開    ソビエライ

 Pasjonat kultury azjatyckiej z głębokim uznaniem dla różnorodnych filozofii świata. Z wykształcenia psycholog i filolog - koreanista. W sercu programista (gł. na Androida) i gorący entuzjasta technologii, a także praktyk zen i mono no aware. W chwilach spokoju hołduje zdyscyplinowanemu stylowi życia, głęboko wierząc, że wytrwałość, nieustający rozwój osobisty i oddanie się swoim pasjom to mądra droga życia. Autor książki "Silne kobiety Japonii" (>>zobacz)

Osobiste motto:

"Najpotężniejszą siłą we wszechświecie jest procent składany." - Albert Einstein (prawdopodobnie)

Mike Soray

(aka Michał Sobieraj)

Napisz do nas...

Ciechanów, Polska

dr.imyon@gmail.com

___________________

inari.smart

Chcesz się podzielić swoimi przemyśleniami czy uwagami o stronie lub apce? Zostaw nam wiadomość, odpowiemy szybko. Zależy nam na poznaniu Twojej perspektywy!