

Wśród wielu legendarnych rikishi, którzy zapisał się złotymi literami w historii sumo, szczególne miejsce zajmuje Raiden Tameemon. Kim był? Zwykły chłopak z małej rybackiej miejscowości, syn ubogiego rolnika, który nagle znalazł się w centrum uwagi jednego z najbardziej prestiżowych sportów Japonii. Przeprowadzka do Edo, metropolii pełnej życia i możliwości, musiała być dla młodego Tarōkichi'ego olbrzymim szokiem kulturowym.

Błyskawica szedł, jak burza. To była najbardziej spktakularna kariera sumo w historii Japonii. Raiden wygrywał walki jedna za drugą osiągając serię 44 kolejnych zwycięstw pod rząd, długi czas był mistrzem każdego turnieju. Jednak jego pochodzenie, a może nieodpowiednie znajomości sprawiły, że u szczytu kariery spotkała go wielka niesprawiedliwość.
Zatem – poznajmy zasady, znaczenie i historię sumo na przykładzie inspirującego życia Raidena, które możemy poznać w szczegółach dzięki prowadzonemu przez wiele lat pamiętnikowi, który po sobie pozostawił.

Termin "sumo" (相撲) składa się z dwóch kanji: 相 (sō), oznaczającego "wzajemnie" lub "wzajemność", oraz 撲 (boku), oznaczającego "uderzenie" lub "walka". Razem tworzą one wyrażenie "wzajemna walka" (tak, to nie błąd, w języku japońskim często znaki czytane są inaczej w złożeniach, niż oddzielnie, dlatego „sō” + „boku” może dać nam „sumo”.
Inne terminy związane z sumo
► Rikishi (力士): Zawodnik sumo, dosłownie oznaczający "silny człowiek". Rikishi to osoby, które poświęciły swoje życie treningowi i rywalizacji w sumo.
► Dohyo (土俵): Ring, na którym odbywają się walki sumo. Jest to okrągły obszar o średnicy 4,55 metra, zbudowany z gliny i piasku, otoczony słomianymi belkami.
► Basho (場所): Turniej sumo. Obecnie odbywa się sześć oficjalnych turniejów basho rocznie, każdy trwający 15 dni. Każdy zawodnik walczy raz dziennie podczas turnieju.
Sumo to zawody głęboko osadzone w systemie wartości religii shintoistycznej, która, można powiedzieć chyba, jest duchowym rdzeniem Japonii. W starożytności walki sumo były integralną częścią rytuałów shinto, mających na celu uproszenie bóstw o dobre zbiory i ochronę przed klęskami żywiołowymi. Do dziś wiele rytuałów shintoistycznych jest częścią ceremonii sumo. Przed każdą walką rikishi wykonują rytuały oczyszczania, takie jak rzucanie solą na dohyo, co ma na celu odstraszenie złych duchów. Zawodnicy noszą mawashi (tradycyjne pasy) i występują z gołą klatką piersiową, co również nawiązuje do dawnych rytuałów.

W okresie Edo (1603-1868) sumo przeszło kolejną transformację, stając się bardziej zorganizowanym i popularnym sportem. Powstały pierwsze profesjonalne stajnie sumo (heya: 部屋 – „kwatery”), gdzie zawodnicy trenowali i przygotowywali się do zawodów. W tym okresie żył Raiden Tameemon, jeden z najbardziej znanych i cenionych rikishi w historii.
Sumo w okresie Edo było również ściśle związane z hierarchią społeczną i polityczną. Daimyo, feudalni panowie, często sponsorowali rikishi i organizowali turnieje. Sumo stało się wówczas symbolem siły, honoru i tradycji, co pozostało do dziś.

Struktura turniejów sumo, zwanych basho, obejmuje sześć głównych turniejów rocznie, każdy trwający 15 dni. Zawodnicy walczą raz dziennie, a ich wyniki są rejestrowane, co wpływa na ich awanse lub spadki w rankingu. Najwyższą rangą w sumo jest yokozuna, a kolejne to ozeki, sekiwake, komusubi i maegashira.
Sumo to specyficzny rodzaj zapasów, bardziej niż jego odpowiedniki w innych krajach jest powiązana z życiem duchowym, religią (shinto) i dawnymi rytuałami. Wielu ceremonii związanych z sumo ma na celu oczyszczenie i ochronę przed złymi duchami, ale także celebrację niezłomności i siły ducha zawodników.
Rytuały przed walką (oczyszczanie ringu solą)
Przed każdą walką rikishi wykonują szereg rytuałów. Najbardziej znanym jest oczyszczanie ringu poprzez rzucanie solą, co ma na celu odstraszenie złych zjaw i zapewnienie czystości duchowej. Zawodnicy wykonują również ceremonię shikiri (仕切り), czyli "ustawianie się na linii", która polega na przygotowaniach przed walką, w czasie których zawodnicy patrzą sobie intensywnie w oczy (niramiai: 睨み合い, „intensywne wzajemne wpatrywanie się”), wielokrotnie kucają i wstają, wykonują rytualne rzucanie soli (kiyome-jio: 清め塩, „oczyszczenie solą”) oraz inne taktyki mające na celu uzyskanie przewagi psychologicznej.
Stroje rikishi również mają głębokie znaczenie symboliczne. Mawashi, czyli pas, który noszą zawodnicy, jest wykonany z jedwabiu dla zawodników wyższych rang i bawełny dla niższych. Kolor i styl mawashi mogą różnić się w zależności od rangi i stajni, do której należy rikishi. Yokozuna noszą dodatkowo shimenawa, czyli linę owiniętą wokół talii, która symbolizuje ich status i czystość duchową.






Sumo wymaga od zawodnika dużo poświęcenia. Utrzymanie specyficznej sylwetki i diety sprawia, że zawodnicy, szczególnie po zakończeniu swojej kariery borykają się z problemami zdrowotnymi, takimi jak trudność w powrocie do naturalnej wagi, problemy z sercem, cukrzyca, bóle stawów.
Zycie Raidena Tameemona
Narodziny i wczesne lata życia
Raiden Tameemon, urodzony jako Seki Tarōkichi (関 太郎吉) w styczniu 1767 roku, pochodził z wioski w prowincji Shinano, obecnie znajdującej się w prefekturze Nagano. Był synem Hanemona Seki, który był rolnikiem. Rodzina Seki była zwykłą rodziną rolniczą, jednak młody Tarōkichi wyróżniał się od najmłodszych lat swoją nadzwyczajną siłą fizyczną i dużym wzrostem.
Legenda głosi, że młody Raiden potrafił podnieść kamień o wadze ponad 90 kg i przenieść go na dużą odległości, co świadczyło o jego niezwykłej fizycznej mocy. Jego ojciec, będący miłośnikiem sumo, pozwolił Tarōkichiemu uczęszczać na zajęcia sumo w sąsiedniej wiosce Nagaze, kiedy miał 14 lat. Już wtedy było jasne, że Tarōkichi ma predyspozycje do stania się wybitnym rikishi.

Zatrzymajmy się tu na chwilę i spróbujmy sobie uzmysłowić, co się właściwie stało. Zwykły chłopak z małej rybackiej miejscowości, syn ubogiego rolnika, nagle znalazł się w centrum uwagi jednego z najbardziej prestiżowych sportów Japonii. Przeprowadzka do Edo, metropolii pełnej życia i możliwości, musiała być dla młodego Tarōkichi'ego olbrzymim szokiem kulturowym. Jego codzienna rzeczywistość zmieniła się diametralnie – z pracy na polu do intensywnych treningów w profesjonalnej stajni sumo. To oznaczało nie tylko nowe wyzwania fizyczne, ale także konieczność dostosowania się do surowej dyscypliny i życia według rygorystycznych zasad sumo.


Kolejnym problemem były pieniądze. Raiden Tameemon, mimo swoich sukcesów na dohyo, często borykał się z problemami finansowymi. W tamtych czasach zawodnicy sumo nie zarabiali dużych pieniędzy, a sponsorzy i patroni nie zawsze byli w stanie zapewnić wystarczające wsparcie. Poza wyczerpującymi treningami na bardzo specyficznej diecie zawodnicy, szczególnie z tych biedniejszych domów, musieli normalnie pracować. Jednym z najbardziej groźnych momentów w życiu Raidena było bankructwo jego sponsora, daimyō Matsudaira Harusato. Bez stabilnego wsparcia finansowego, Raiden musiał polegać na własnych zasobach i pomocy przyjaciół. Droga na szczyt zatem nie była tylko przyjemnością zdobywania kolejnych osiągnięć dzięki swojemu talentowi. To nie było łatwe życie. Szczególnie bolesne jest zatem, że nie udało się Raidenowi zakończyć kariery tak, jak sprawiedliwie zasłużył. Ale o tym zaraz.


Jego styl walki był połączeniem brutalnej siły i technicznej finezji. Raiden był znany z umiejętności szybkiego i precyzyjnego poruszania się, mimo swojej ogromnej masy ciała. Był mistrzem w stosowaniu technik, które wymagały nie tylko siły, ale także zwinności i inteligencji taktycznej. Jego umiejętność przewidywania ruchów przeciwnika i reagowania na nie z niesamowitą szybkością czyniły go maszynką do wygrywania. Nawet po wprowadzeniu ograniczeń dotyczących stosowania niektórych technik, Raiden potrafił dostosować swój styl walki, co świadczyło o jego wszechstronności i genialności jako zawodnika.
Jednym z najbardziej pamiętnych momentów jego kariery był turniej w 1795 roku, kiedy to Raiden został awansowany na rangę ōzeki, którą utrzymał przez 17 lat. Był to czas, kiedy jego dominacja była najbardziej widoczna, a jego imię budziło strach i szacunek wśród przeciwników.
Tytuł Yokozuna
Tytuł yokozuna (横綱) jest najwyższą rangą, jaką może osiągnąć zawodnik sumo. Kanji 横 (yoko) oznacza "poziomy" lub "poprzeczny", a 綱 (zuna) oznacza "lina". Razem tworzą termin, który dosłownie oznacza "pozioma lina", co odnosi się do specjalnej ceremonialnej liny, którą nosi yokozuna wokół talii podczas oficjalnych ceremonii. Tytuł yokozuna nie jest tylko oznaką najwyższych umiejętności i osiągnięć na dohyo, ale także symbolem duchowego i moralnego przywództwa. Yokozuna musi wykazywać się nie tylko siłą i techniką, ale również godnością, szacunkiem i nieposzlakowaną reputacją.
Mimo swojej niezwykłej dominacji w świecie sumo, Raiden Tameemon nigdy nie został awansowany na yokozuna, co było dla niego ogromnym ciosem i źródłem głębokiego rozczarowania. Istnieje kilka teorii wyjaśniających tę niesprawiedliwość. Jedną z nich jest brak formalnego systemu przyznawania tytułu yokozuna w czasach Raiden.
W tamtych czasach tylko rodzina Yoshida miała wyłączne prawo do nadawania tytułu yokozuna w okresie Edo. Rodzina Yoshida była wpływowym klanem odpowiedzialnym za organizację ceremonii i nadzór nad tradycjami sumo. Yoshida Oikaze, który w czasach Raidena pełnił obowiązek przyznawania yokozuna zasłynął tym, że nadał go tylko dwóm zawodnikom, Tanikaze i Onogawa. Raiden, mimo że przewyższał ich umiejętnościami, z jakiegoś powodu wybrany nie został.

Dla Raidena, nieotrzymanie tytułu yokozuna było ogromnym ciosem. Jego osiągnięcia, takie jak seria 44 kolejnych zwycięstw i dominacja w 28 z 35 turniejów, w pełni zasługiwały na najwyższe uznanie. Mimo że jego imię zostało później wpisane na "Kamień Yokozuna" w świątyni Tomioka Hachiman jako "無比の力士" (muhi no rikishi – „bezkonkurencyjny zawodnik”), ale stało się to już po jego śmierci.
Raiden Tameemon musiał żyć ze świadomością, że jego osiągnięcia nie były docenione, co mogło wpływać na jego duchowe i emocjonalne samopoczucie w starszych latach. To rozczarowanie nie zmieniło jednak jego podejścia do sumo i jego nieustannej determinacji do bycia najlepszym. Pomimo braku formalnego uznania jako yokozuna, Raiden pozostaje jedną z największych legend sumo, a jego historia jest przypomnieniem, że prawdziwa wielkość nie zawsze jest mierzalna tytułami, lecz osiągnięciami i niezłomnym duchem.

W Edo również ukończył swój dziennik, "Shokoku Sumo Hikae-cho" ("Dziennik sumo w różnych regionach"), w którym opisał swoje liczne doświadczenia i obserwacje z czasów aktywnej kariery. Raiden żył spokojnie, z dala od blasku przysłowiowych reflektorów, ale jego dziedzictwo wciąż było żywe w sercach i umysłach fanów sumo. Raiden Tameemon zmarł 11 lutego 1825 roku, mając 58 lat. Przyczyna nie jest udokumentowana, ale prawdopodobnie była to jakaś choroba. Po śmierci został pochowany w Akasaka w Edo, a jego pamięć została uczczona w różnych miejscach, w tym w jego rodzinnej wiosce i Matsue w prefekturze Shimane, gdzie złożono kosmyki jego włosów jako część ceremonii upamiętniających jego życie i osiągnięcia.

Dziennik Raidena Tameemona ma ogromne znaczenie zarówno dla historyków sportu, jak i dla badaczy kultury japońskiej. Jest to jedno z nielicznych zachowanych źródeł, które oferuje wgląd w życie i mentalność rikishi z okresu Edo. Dzięki jego zapiskom możemy lepiej zrozumieć, jak wyglądały ówczesne turnieje sumo, jakie techniki były używane i jak wyglądał trening zawodników. Ponadto, dziennik ukazuje codzienne wyzwania i trudności, z jakimi borykali się zawodnicy sumo, co dodaje ludzkiego wymiaru do postaci często idealizowanych w historii. Raiden opisywał również swoje podróże po Japonii, spotkania z innymi zawodnikami i ważne wydarzenia, co czyni dziennik cennym źródłem dla rekonstrukcji życia społecznego i kulturalnego tamtych czasów.

"Big Man Japan" (2007, reż. Hitoshi Matsumoto)Film opowiada historię Daisato, człowieka, który potrafi przemieniać się w gigantycznego bohatera broniącego Japonii przed potworami. Raiden Tameemon jest przedstawiony jako jeden z legendarnych przodków głównego bohatera, symbolizując siłę i dziedzictwo.
(manga, 2017, Shinya Umemura i Takumi Fukui / anime, 2021, reż. Masao Okubo / gra video, 2021, Wizcorp)
Seria opowiada o walkach między ludźmi a bogami w celu uratowania ludzkości przed zagładą. Raiden Tameemon jest jednym z przedstawicieli ludzkości walczących przeciwko bogom, ukazując jego legendarną siłę.
"Hinomaru Sumo" (manga, 2014, Yū Kawahara)Manga śledzi historię młodego chłopca, który pragnie zostać najlepszym zawodnikiem sumo w Japonii. Raiden jest często wspominany jako wzór do naśladowania dla młodych zapaśników, symbolizując niedoścignioną doskonałość.
Gra akcji osadzona w feudalnej Japonii, będąca częścią serii "Yakuza". Raiden Tameemon pojawia się jako jedna z legendarnych postaci, z którą gracz może się zmierzyć, symbolizując siłę i wytrwałość.

Sumo to nie tylko sport, ale również głęboko zakorzeniona tradycja kulturowa i duchowa Japonii. Przez wieki sumo ewoluowało, ale jego podstawowe wartości pozostały niezmienne: szacunek, honor, dyscyplina i duchowa czystość. Raiden Tameemon, z jego niezwykłymi osiągnięciami i niezłomnym duchem, jest żywym przykładem tych wartości. Jego historia przypomina, że prawdziwa wielkość nie jest mierzona jedynie tytułami, ale także charakterem i wytrwałością w obliczu przeciwności. Sumo jako sport i jako tradycja wciąż inspiruje kolejne pokolenia, a legenda Raidena Tameemona pozostaje trwałym symbolem siły i determinacji, które są esencją tego niezwykłego sportu.
Sprawdź podobne artykuły:
Ninja wśród Samurajów: podążając ścieżką cienia ninjutsu za Hattori Hanzo
Mistrz miecza i słowa Miyamoto Musashi: Samuraj, Artysta i Filozof
Maska Majime – japoński duch rozdarty między inspirującym ideałem i zniewalającym batem
Galeria - 10 arcydzieł Katsushika Hokusai (#1)
未開 ソビエライ
未開 ソビエライ
Pasjonat kultury azjatyckiej z głębokim uznaniem dla różnorodnych filozofii świata. Z wykształcenia psycholog i filolog - koreanista. W sercu programista (gł. na Androida) i gorący entuzjasta technologii, a także praktyk zen i mono no aware. W chwilach spokoju hołduje zdyscyplinowanemu stylowi życia, głęboko wierząc, że wytrwałość, nieustający rozwój osobisty i oddanie się swoim pasjom to mądra droga życia. Autor książki "Silne kobiety Japonii" (>>zobacz)
"Najpotężniejszą siłą we wszechświecie jest procent składany." - Albert Einstein (prawdopodobnie)
___________________
Chcesz się podzielić swoimi przemyśleniami czy uwagami o stronie lub apce? Zostaw nam wiadomość, odpowiemy szybko. Zależy nam na poznaniu Twojej perspektywy!