Niewidoczni wojownicy historii

W historii często wychwalamy wojowników umieszczonych na piedestałach. Są oni przedstawiani jako postacie romantyczne, bogate i wspaniale ubrane, stając się twarzami wielu narodów i epok. Ich historie, przesiąknięte romantyzmem i patosem, często dominują w narracji historycznej. Jednakże, w realiach wojny, gdzie liczebność ma kluczowe znaczenie, to nie zawsze ci piękni i bogaci wojownicy decydowali o wynikach bitew.

Weźmy na przykład szlachtę w Polsce, będącą symbolem statusu i mocy, ale to często chłopi i mieszczanie, liczniejsi i mniej widoczni, byli siłą napędową na polach bitew. Podobnie, w średniowiecznej Europie rycerze byli uwielbiani za swój blask i honor, lecz to piechota – skromna, ale liczna– często odgrywała decydującą rolę w konfliktach. W Anglii czasów wojen róż, rycerze na koniach byli podziwiani, ale to zaciężni łucznicy odgrywali kluczowe role w takich bitwach jak Azincourt.

Ta tendencja nie ominęła także Japonii. Gdy myślimy o japońskich wojownikach, pierwszym obrazem, który przychodzi na myśl, są samuraje – wytworni, doskonale wyszkoleni i otoczeni aurą tajemniczości. Jednakże, w rzeczywistości, to ashigaru, często składający się z prostych ludzi, stanowili większość sił bojowych armii w okresie Sengoku Jidai. Ta skromna w wyposażeniu, lecz liczna grupa wojowników, choć często pozostawała w cieniu swoich bardziej wyróżniających się towarzyszy broni, była faktyczną siłą napędową japońskich armii w wielu decydujących konfrontacjach.

Pochodzenie nazwy i jej znaczenie

Słowo "ashigaru" (足軽), dosłownie oznacza "lekkie stopy". Kanji 足 (ashi) oznacza "stopa", a 軽 (garu) "lekki", co razem tworzy obraz szybkich i mobilnych żołnierzy. Historia nazwy ashigaru sięga okresu Heian, kiedy to zaczęli pełnić rolę pomocników i rezerwowych żołnierzy w armiach japońskich władców. Ich status ewoluował przez wieki, od prostych służących i nosicieli ekwipunku, aż do doświadczonych i wyszkolonych wojowników okresu Sengoku.

W okresie Kamakura i Muromachi, z naciskiem na walkę w formacjach i potrzebę większych armii, ashigaru stali się istotnym elementem militarnym. Ich rola szczególnie wzrosła podczas wojny Ōnin, kiedy to zaczęli być bardziej zorganizowani i wyposażeni w specjalistyczne uzbrojenie. W okresie Sengoku, nazwa ta zaczęła oznaczać profesjonalnych żołnierzy-piechurów, którzy tworzyli trzon armii wielu daimyō. Ashigaru nie byli już tylko pomocnikami, ale kluczowymi graczami na polach bitew, co odzwierciedlało ich rosnące znaczenie w militarnym krajobrazie Japonii.

Historia Ashigaru

Początki w Okresie Heian (794-1185)

Pierwsze ślady ashigaru sięgają okresu Heian, kiedy to pełnili oni rolę pomocniczą dla kebiishi – policyjnych i sądowych urzędników. Początkowo byli to głównie shimobe – służba i pomocnicy, którzy w razie potrzeby pełnili funkcje rezerwowych żołnierzy. W tym czasie dominującą formą walki były indywidualne starcia między uzbrojonymi na koniach samurajami.

Ewolucja w Okresach Kamakura (1185-1333) i Muromachi (1336-1573)

W okresie Kamakura nastąpiła ewolucja roli ashigaru, którzy zaczęli odgrywać istotniejszą rolę jako piechota. W tym czasie rozpoczęło się kształtowanie się ich tożsamości jako regularnej części wojsk. Podczas wojen Nanboku-chō (1336-1392), ashigaru stali się kluczowymi uczestnikami w grupowych starciach, wykorzystywani głównie w działaniach zaczepnych i defensywnych. Rozwój ich roli był również widoczny podczas wojny Ōnin (1467-1477), która zainaugurowała okres Sengoku.

Okres Sengoku Jidai (1467-1600)

W okresie Sengoku, ashigaru zyskali na znaczeniu, ewoluując z nieregularnych oddziałów w dobrze zorganizowane i wyszkolone jednostki. Ich rola była szczególnie widoczna w bitwie pod Kawanakajima (1553-1564), gdzie ich liczba i skuteczność miały kluczowe znaczenie. Wprowadzenie broni palnej, szczególnie tanegashima (arkebuz) w 1543 roku przez Portugalczyków, zrewolucjonizowało ich taktykę bojową.

Bitwa pod Nagashino (1575)

Jednym z najbardziej znaczących momentów dla ashigaru była bitwa pod Nagashino, gdzie Oda Nobunaga wykorzystał 3,000 ashigaru uzbrojonych w arkebuzy. Ich zdyscyplinowany ogień salwowy, wspierany przez palisady, skutecznie powstrzymał szarże kawalerii Takeda Katsuyoriego, demonstrując zmianę w sposobie prowadzenia wojny.

Zmiana Statusu Ashigaru za Hideyoshiego

Podczas rządów Toyotomi Hideyoshi, ashigaru zostali podniesieni do rangi niższych samurajów, co było częścią szerszych reform społecznych. Hideyoshi, sam będąc byłym ashigaru, rozumiał ich znaczenie i wykorzystywał ich umiejętności w swoich kampaniach.

Czasy pokoju

Wraz z ustanowieniem pokoju przez Tokugawa Ieyasu i rozpoczęciem okresu Edo, rola ashigaru uległa zmianie, adaptując się do nowych warunków pokoju. Ich historia i wkład w kształtowanie feudalnej Japonii pozostają jednak nieodłącznym elementem wojskowej tradycji tego kraju. Ashigaru, choć często przesłonięci przez samurajów, odegrali kluczową rolę w militarnym krajobrazie Japonii, przyczyniając się do kształtowania jej historii.

Uzbrojenie i Styl Walki Ashigaru

Podstawowe uzbrojenie ashigaru

Ashigaru byli wyposażeni w różnorodną broń, dostosowaną do ich roli na polu bitwy. Najbardziej powszechnym uzbrojeniem była włócznia yari, która dzięki swej długości i lekkości pozwalała na skuteczne ataki z dystansu oraz obronę przed kawalerią. Inną istotną bronią był łuk yumi, używany do skutecznego oddalania wroga i osłony własnych linii. Zmianę w uzbrojeniu ashigaru przyniosło wprowadzenie tanegashimy, japońskiej wersji arkebuza, który zrewolucjonizował sposób prowadzenia walki, umożliwiając skuteczną obronę przed silniejszymi przeciwnikami.

Charakterystyka yari

Włócznia yari miała wiele wariantów, w tym długie piki i krótsze wersje do walki wręcz. Długość yari pozwalała na utrzymywanie dystansu od przeciwnika, a jej lekkość na szybkie manewry. Włócznicy często tworzyli pierwszą linię obrony, stanowiąc barierę dla atakującej kawalerii.

Łuk yumi i jego zastosowanie

Tradycyjny japoński łuk yumi był wyjątkowo długi, co zwiększało jego zasięg i siłę strzału. Ashigaru wykorzystywali go do nękania przeciwnika z daleka, jeszcze przed bezpośrednim starciem. Strzały z łuków yumi były skuteczne przeciwko nieopancerzonym przeciwnikom, tworząc początkową linię ostrzału w bitwach.

Tanegashima - rewolucja w uzbrojeniu

Tanegashima, wprowadzona do Japonii w XVI wieku, była pierwszą bronią palną, która zyskała popularność wśród ashigaru. Jej skuteczność wynikała z możliwości przebicia pancerzy samurajów oraz zadawania ciężkich ran z bezpiecznej odległości. Choć jej ładowanie było czasochłonne, zorganizowane salwy oddawane przez szeregi ashigaru były niszczycielskie dla atakujących jednostek.

Różnice między ashigaru a samurajami

Główną różnicą między ashigaru a samurajami było uzbrojenie i status społeczny. Samuraje byli ciężko opancerzeni, wyposażeni w wysokiej jakości broń, w tym słynne miecze katana. Ashigaru natomiast często musieli zadowolić się prostszym i mniej kosztownym wyposażeniem. Ponadto, samuraje koncentrowali się na indywidualnych umiejętnościach i honorze, podczas gdy ashigaru byli szkoleni do walki w formacjach i działali bardziej jako zorganizowane jednostki.

Taktyka i styl walki ashigaru

Ashigaru wyróżniali się zdyscyplinowaną i zorganizowaną formą walki, szczególnie po wprowadzeniu tanegashimy. Ich taktyka polegała na tworzeniu gęstych formacji pikinierów, wspieranych przez strzelców z łuków i arkebuzów. Ta mieszanka broni dystansowej i bliskiego zasięgu pozwalała na efektywną obronę i atakowanie przeciwnika z różnych dystansów. Stosowali również manewry zaskoczenia i szybkie ataki, wykorzystując swoją liczebność i mobilność.

Ashigaru we współczesnych mediach

W kulturze popularnej ashigaru często są przedstawiani jako tło dla większych historii samurajów, ale ich obecność jest kluczowa w wielu dziełach japońskich mediów. Oto pięć przykładów ich reprezentacji w mangach i anime oraz pięć przykładów z gier komputerowych.

Manga: "Sengoku" autorstwa Miyashita Hideki

"Sengoku" to manga, która szczegółowo przedstawia okres Sengoku Jidai, ukazując ashigaru jako ważnych bohaterów wojny, ich życie, walki i poświęcenie.

Anime: "Samurai 7" na podstawie "Siedmiu Samurajów" Akiry Kurosawy

W tym anime, adaptacji klasycznego filmu Kurosawy, ashigaru są przedstawieni jako chłopi i prosty lud, którzy walczą ramię w ramię z samurajami, by chronić swoją wioskę. Symbolizują oni odwagę i determinację zwykłych ludzi.

Manga: "Kingdom" autorstwa Yasuhisa Hary

"Kingdom" to manga, która choć osadzona w starożytnych Chinach, często przedstawia żołnierzy podobnych do ashigaru. Pokazuje ona wojowników piechoty jako kluczowych uczestników bitew, podkreślając ich znaczenie i współzależność z elitarnymi jednostkami.

Anime: "Oda Nobuna no Yabou"

To anime, osadzone w okresie Sengoku, często pokazuje ashigaru jako integralną część armii Ody Nobunagi, podkreślając ich znaczenie w jego kampaniach i bitwach.

Manga: "Drifters" autorstwa Kouty Hirano

W "Drifters" ashigaru są przedstawieni jako zdyscyplinowane i potężne siły, które mają znaczący wpływ na przebieg wojen w alternatywnym wszechświecie, łącząc historię z elementami fantastycznymi.

Gra PC: "Total War: Shogun 2"

W tej strategicznej grze wideo, ashigaru są podstawowymi jednostkami piechoty, które można rekrutować i rozwijać. Gra podkreśla ich rolę jako kręgosłupa armii feudalnej Japonii.

Gra video: "Nioh"

W "Nioh" gracz często spotyka ashigaru jako wrogów lub sprzymierzeńców. Gra pokazuje ich różnorodność, uzbrojenie i taktyki, a także ich ważną rolę w militarnej strukturze epoki Sengoku.

Gra "Samurai Warriors"

W serii "Samurai Warriors" ashigaru pojawiają się jako powszechne jednostki wroga oraz sojusznika. Ich obecność na polu bitwy jest stale widoczna, co dodaje autentyzmu przedstawieniu epoki wojen domowych w Japonii.

Gra "Onimusha"

W serii "Onimusha" ashigaru pojawiają się zarówno jako wrogowie, jak i postacie niezależne, dodając głębi do świata gry, który czerpie z historii Japonii.

Gra "Sekiro: Shadows Die Twice"

Choć "Sekiro" osadzona jest w fantastycznym świecie, zawiera elementy historyczne, w tym ashigaru, którzy pełnią rolę podstawowych przeciwników, wykazując różnorodność w uzbrojeniu i taktyce.

Przez te różne media, ashigaru są ukazywani jako ważna, choć często niedoceniana część japońskiej historii wojskowej. Są często tłem dla rzeczy „ciekawszych”, jak w „Samurai 7”, ale też czasem, jako podstawa, fundament armii, jak w grze Total War: Shogun, gdzie bez shigaru, jako głównej, najliczniejszej jednostki armii trudno jest wygrać wiele z bitew.

Historia Toyotomi Hideyoshi: od Ashigaru do władcy Japonii

Jednym z przykładów ważnych ludzi wywodzących się z szeregów ashigaru był Toyotomi Hideyoshi, urodzony około 1537 roku. Początkowo był prostym żołnierzem-piechurem w armii Ody Nobunagi, jednego z najpotężniejszych daimyō (feudalnych władców) okresu Sengoku. Jego umiejętności, inteligencja i charyzma szybko zaowocowały awansem, a w 1561 roku, w bitwie pod Inabayamą, Hideyoshi odniósł znaczące zwycięstwo, które znacząco przyczyniło się do wzrostu jego statusu.

Hideyoshi był znany nie tylko ze swoich zdolności wojskowych, ale także jako zdolny strateg i dyplomata. Po śmierci Nobunagi w 1582 roku, Hideyoshi szybko przejął kontrolę nad większością jego sił i zaczął działać na rzecz zjednoczenia podzielonej Japonii. Jego kampania, która obejmowała zarówno dyplomatyczne negocjacje, jak i działania wojskowe, doprowadziła do jego dominacji nad większością kraju.

Jako władca, Hideyoshi przeprowadził szereg reform społecznych i wojskowych. Najbardziej znaną jest "wielkie polowanie na miecze" (刀狩, Katanagari, „the sword hunt”) w 1588 roku, która polegała na konfiskacie broni od chłopów i niższych klas, co miało na celu zapobieżenie powstaniom i umocnienie kasty samurajów. Reforma ta wyraźnie oddzieliła klasę wojowników od reszty społeczeństwa.

Hideyoshi próbował także rozszerzyć swoje wpływy poza granice Japonii, co doprowadziło do dwóch nieudanych inwazji na Koreę w latach 1592 i 1597. Mimo że te kampanie zakończyły się niepowodzeniem, pokazały one siłę i ambicje militarno-polityczne Hideyoshiego. Po jego śmierci w 1598 roku, brak silnego następcy doprowadził do serii konfliktów, które ostatecznie umożliwiły Ieyasu Tokugawie ustanowienie okresu Edo i długotrwałego pokoju.

Ciekawostką o Hideyoshi jest to, że był znany z licznych ekscentrycznych zachowań i decyzji. Jedną z najbardziej niezwykłych było polecenie zbudowania ogromnego zamku Osaka w rekordowo krótkim czasie - zaledwie pięciu lat. Zamek ten stał się symbolem jego władzy i potęgi. Ponadto, Hideyoshi wprowadził system podziału społeczeństwa na klasy, który przetrwał aż do XIX wieku, mając głęboki wpływ na strukturę społeczną Japonii. Jego życie i osiągnięcia do dziś są tematem wielu dzieł sztuki i literatury w Japonii, podkreślając jego niezatarte miejsce w historii kraju.

Podsumowanie

Ashigaru, choć często pomijani w popularnych narracjach historycznych, byli kluczowymi uczestnikami przemian społecznych i wojskowych feudalnej Japonii. Ich rola wykraczała poza zwykłe działania bojowe – byli oni aktywnymi uczestnikami życia społecznego i gospodarczego swoich czasów. Ciekawostką jest, że ashigaru mieli również istotny wpływ na rozwój sztuk walki w Japonii. Techniki i strategie opracowane przez nich były często adaptowane przez samurajów, co świadczy o ich nieocenionym wkładzie w militarną tradycję kraju.

Ich historia, choć mniej spektakularna niż opowieści o samurajach, stanowi ważną część dziedzictwa Japonii. Wiele japońskich festiwali i tradycji ludowych ma korzenie w codziennym życiu i kulturze ashigaru. Ich wpływ na kulturę, społeczeństwo, a także na sposób prowadzenia wojen, przetrwał wieki, stanowiąc cenny wkład w bogatą tapiserię japońskiej historii. Ashigaru, choć w naszej pamięci są ukryci w cieniu samurajów, na zawsze zmienili oblicze Japonii poprzez to, do jakich zmian społecznych doprowadziło podanie broni a potem wyszkolenie dużych mas ludzi wcześniej niedopuszczanych do decydowania o sobie.

Sprawdź podobne artykuły:

Nieśmiertelne dziedzictwo kodeksu Bushido i kultury klanów samurajów

Mistrz miecza i słowa Miyamoto Musashi: Samuraj, Artysta i Filozof

Sztuka masowa w Japonii: Nienaruszony łańcuch od Ukiyo-e do współczesnej mangi

Kim na prawdę byli ninja? Czym jest filozofia ninjitsu? Czym się różnili od samurajów? I co na to współczesne anime?

    未開    ソビエライ

 Pasjonat kultury azjatyckiej z głębokim uznaniem dla różnorodnych filozofii świata. Z wykształcenia psycholog i filolog - koreanista. W sercu programista (gł. na Androida) i gorący entuzjasta technologii, a także praktyk zen i mono no aware. W chwilach spokoju hołduje zdyscyplinowanemu stylowi życia, głęboko wierząc, że wytrwałość, nieustający rozwój osobisty i oddanie się swoim pasjom to mądra droga życia.

Osobiste motto:

"Najpotężniejszą siłą we wszechświecie jest procent składany." - Albert Einstein (prawdopodobnie)

  Mike Soray

   (aka Michał Sobieraj)

未開    ソビエライ

 Pasjonat kultury azjatyckiej z głębokim uznaniem dla różnorodnych filozofii świata. Z wykształcenia psycholog i filolog - koreanista. W sercu programista (gł. na Androida) i gorący entuzjasta technologii, a także praktyk zen i mono no aware. W chwilach spokoju hołduje zdyscyplinowanemu stylowi życia, głęboko wierząc, że wytrwałość, nieustający rozwój osobisty i oddanie się swoim pasjom to mądra droga życia.

Osobiste motto:

"Najpotężniejszą siłą we wszechświecie jest procent składany." - Albert Einstein (prawdopodobnie)

Mike Soray

(aka Michał Sobieraj)

Napisz do nas...

Ciechanów, Polska

dr.imyon@gmail.com

___________________

inari.smart

Chcesz się podzielić swoimi przemyśleniami czy uwagami o stronie lub apce? Zostaw nam wiadomość, odpowiemy szybko. Zależy nam na poznaniu Twojej perspektywy!