Zrozumieć jedno zdanie

Miyamoto Musashi, legenda szermierki, filozofii i sztuk walki, stał się jednym z najpotężniejszych symboli japońskiej kultury na Zachodzie. Lecz jak to często bywa z ikonami, jego wizerunek został wypaczony, spłaszczony do prostej figury nieugiętego wojownika, herosa z mieczem, którego siłą miałaby być wyłącznie precyzja ostrza. Tymczasem prawdziwa moc Musashiego nie tkwiła w jego pojedynkach, ale w głębi intelektualnej i duchowej, która pozwalała mu widzieć świat takim, jaki jest, i działać z absolutną harmonią wobec nieprzewidywalności kapryśnego losu. Dokkōdō, napisane na tydzień przed śmiercią, jest jego najbardziej intymnym testamentem – surową, ale zdumiewająco aktualną medytacją nad życiem, która pozostaje niczym lustro dla każdego, kto odważy się w nie spojrzeć.

Co zadziwiające, nauki Musashiego doskonale współbrzmią z filozofią tak odległą geograficznie i historycznie – stoicyzmem Marka Aureliusza. Obaj mistrzowie, choć dzieliły ich setki lat i tysiące kilometrów, wskazywali na fundamentalną prawdę: życie jest w swej istocie chaotyczne i nieprzewidywalne, a nasze cierpienie rodzi się nie z samego chaosu, lecz z uporczywego przywiązania do iluzji, że świat powinien odpowiadać naszym wyobrażeniom. Zarówno Musashi, jak i Aureliusz uczą akceptacji teraźniejszości, odrzucenia przymusu kontrolowania rzeczywistości i odnalezienia w tym wyzwolenia. Ich myśli, rozwijane dziś przez psychologię pozytywną i praktyki mindfulness, ukazują zdolność życia w zgodzie z chwilą obecną jako klucz do wewnętrznego spokoju i harmonii.

Filozofia Musashiego to nie tylko abstrakcyjna refleksja; to mapa, która wskazuje drogę do życia pełniejszego, świadomego, pozbawionego fałszywych ograniczeń. Przyjęcie jego zasad otwiera umysł na nowe doświadczenia i pozwala pozostać bardziej niezależnym wobec tego, co na zewnątrz nas. W świecie, który coraz częściej banalizuje wielkich myślicieli, redukując ich nauki do popkulturowych sloganów, warto czasem wbić się klinem głęboko w jakąś myśl i sprawdzić, czy przypadkiem nie kryje się za nią głębią, której pierwotnie nie dostrzegaliśmy. Dziś skupimy się nie na całym życiu Musashiego, nie na wszystkich jego dziełach, nawet nie na jednym tekście - Dokkōdō. W artykule spróbujemy zrozumieć jedno zdanie – jedną zasadę  Dokkōdō:

「物毎尓すきこのむ事なし」

(Monogoto ni suki konomu koto nashi)

"W żadnej kwestii nie przywiązuj się do swoich upodobań"

Znaczenie zasady „o upodobaniach” w Dokkōdō

Zasada „W żadnej kwestii nie przywiązuj się do swoich upodobań” to jedno z najgłębszych i najbardziej uniwersalnych przesłań zawartych w Dokkōdō. Jej rozległość pozwala na różnorodne interpretacje, które obejmują zarówno filozofię życia, jak i praktyczne podejście do codziennych sytuacji. Możemy rozumieć ją jako otwartość umysłu naukowaca (nie tylko wobec samej nauki, ale w życiu. Pamiętam, jak świetnie to opowiedział kiedyś Richard Dawkins, przytaczając historię naukowca, który poświęciwszy lata pracy nad pewną teorią, gdy ta zostaje ewidentnie obalona nie odczuwa goryczy, nie broni jej, lecz okazuje wdzięczność za zbliżenie się do prawdy. Z zupełnie innej perspektywy zaś - w stoicyzmie, dla mnie osobiście będzie to zawsze Marek Aureliusz, zasada ta objawia się jako akceptacja tego, co nieuniknione, i postawa obserwatora rzeczywistości, który reaguje na nią z równowagą i rozsądkiem (bądź nie reaguje wcale). Podobnie w buddyzmie, gdzie idea nieprzywiązania pozwala uwolnić się od cierpienia wynikającego z nadmiernego trzymania się pragnień i wyobrażeń. Jednak zasada ta wykracza poza ramy tych tradycji i jednocześnie łączy je – jest uniwersalną wskazówką, jak żyć w zgodzie z rzeczywistością, bez narzucania jej swoich oczekiwań i iluzji. To wezwanie do elastyczności, głębszego rozumienia i zdolności do przyjmowania świata takim, jaki jest.

Musashi nie nawołuje tutaj do wyzbycia się wszelkich ludzkich preferencji czy emocji, ale do świadomego uwolnienia się od tyranii własnych upodobań, które często rządzą naszym postrzeganiem rzeczywistości. Przywiązanie do preferencji to nawyk, który ogranicza nie tylko nasze postrzeganie świata, ale również zdolność do podejmowania trafnych decyzji. Gdy trzymamy się zbyt kurczowo własnych „upodobań”, stajemy się ich niewolnikami, ignorując to, co mogłoby lepiej odpowiadać rzeczywistej sytuacji. Dla Musashiego wyzwolenie od przywiązania było fundamentem zarówno sztuki walki, jak i filozofii życia – zdolnością widzenia rzeczy takimi, jakimi są, a nie takimi, jakimi chcielibyśmy, aby były.

Przywiązanie do upodobań działa jak filtr, który deformuje nasz osąd. Człowiek, który ocenia świat przez pryzmat swoich preferencji, nie reaguje na rzeczywistość, lecz na wyobrażenie o niej. Takie podejście rodzi rozczarowanie, gdy rzeczywistość nie spełnia naszych oczekiwań, a frustracja ta prowadzi do nieracjonalnych działań. Musashi podkreśla, że wolność polega na gotowości przyjęcia rzeczywistości bez nadawania jej wartościowania. W praktyce oznacza to otwarty umysł, który nie tylko przyjmuje nowe doświadczenia, ale również adaptuje się do zmiennych warunków z siłą i spokojem. Dla samuraja, który mógł znaleźć się w sytuacji wymagającej błyskawicznej reakcji, brak przywiązania do upodobań był sprawą życia i śmierci – ale ta sama zasada znajduje zastosowanie również w codziennym życiu współczesnego człowieka.

Perspektywa filozoficzna

Filozoficzne przesłanie tej zasady dotyka sedna ludzkiego dążenia do kontroli. Człowiek, przywiązując się do upodobań, próbuje narzucić swoją wolę rzeczywistości, a gdy ta okazuje się inna, odczuwa cierpienie. Musashi w tej zasadzie zawarł nie tylko krytykę przywiązania, ale także iluzji „powinności” – idei, że świat musi działać zgodnie z naszymi oczekiwaniami. Jest to źródło nieustannego konfliktu, który rodzi frustrację, złość i niepokój. Gdy uzależniamy nasze zadowolenie od tego, czy świat odpowiada naszym preferencjom, tracimy zdolność świadomego reagowania i działamy impulsywnie, pod wpływem emocji.

Porzucenie przywiązania do upodobań nie oznacza jednak rezygnacji z tych zasad moralnych czy wartości, które dla danej osoby są istotne. Wręcz przeciwnie – pozwala kierować się nimi w sposób bardziej autentyczny, bo nie oparty na iluzjach czy uprzedzeniach. Wolność od preferencji to także wolność od potrzeby manipulowania rzeczywistością, aby pasowała do naszych oczekiwań. To zdolność stania w prawdzie, nawet jeśli jest ona niewygodna. Z całą pewnością oprócz otwartego umysłu wymaga to często odwagi.

Perspektywa psychologiczna

Z perspektywy psychologii, zasada „W żadnej kwestii nie przywiązuj się do swoich upodobań” może być postrzegana jako narzędzie do rozwoju emocjonalnej elastyczności i zdolności adaptacyjnych. Przywiązanie do preferencji często wynika z głęboko zakorzenionych schematów poznawczych, które organizują nasze postrzeganie świata. Jak wskazuje psycholog Daniel Kahneman w swoich badaniach nad błędami poznawczymi, ludzie mają naturalną tendencję do „kotwiczenia” – uzależniania swojego myślenia od pierwszych wrażeń, oczekiwań lub dotychczasowych przekonań. Przywiązanie do upodobań działa na podobnej zasadzie – ogranicza naszą zdolność do obiektywnego osądu, utrudniając elastyczne reagowanie na zmieniające się okoliczności.

Badania w dziedzinie psychologii emocji, jak te prowadzone przez Susan David, autorkę koncepcji elastyczności emocjonalnej (emotional agility), pokazują, że zdolność do uwalniania się od sztywnych preferencji i przywiązania do określonych scenariuszy pozwala lepiej radzić sobie z wyzwaniami życia. Akceptacja rzeczywistości bez narzucania jej własnych oczekiwań redukuje poziom stresu i pozwala na bardziej świadome podejmowanie decyzji.

Podobne zjawisko można zaobserwować w teorii mindfulness (które jest w zasadzie taką naszą zachodnią i współczesną wersją medytacji zen), gdzie uwaga skupiona na chwili obecnej pomaga redukować wpływ naszych oczekiwań i ocen na odczuwanie rzeczywistości. Jon Kabat-Zinn, twórca współczesnej praktyki uważności, podkreśla, że kluczowym elementem mindfulness jest nieocenianie, które prowadzi do akceptacji świata takim, jaki jest, a nie takim, jakim chcielibyśmy, aby był. Praktyka ta sprzyja nie tylko zdrowiu psychicznemu, ale również poprawia zdolność do podejmowania świadomych decyzji w trudnych momentach.

Przywiązanie do upodobań może również prowadzić do tzw. efektu potwierdzenia (confirmation bias), czyli tendencji do poszukiwania informacji, które potwierdzają nasze wcześniejsze przekonania, ignorując dane sprzeczne. Ten mechanizm, szeroko badany przez takich psychologów jak Leon Festinger, ogranicza naszą zdolność do nauki i rozwoju. To jest właśnie powód, dla którego współczesna nauka musiała stworzyć tyle „zabezpieczeń”, jak przede wszystkim test podwójnie ślepej próby. Zasada Musashiego, nawołująca do nieprzywiązywania się do własnych preferencji, promuje zatem krytyczne myślenie i zdolność do rewizji swoich poglądów w świetle nowych informacji.

Psychologiczna perspektywa na zasadę „W żadnej kwestii nie przywiązuj się do swoich upodobań” ujawnia jej wartość jako narzędzia do rozwoju samoświadomości i radzenia sobie z wyzwaniami codziennego życia. To podejście sprzyja budowaniu wewnętrznej równowagi, umożliwiając zarówno lepsze zrozumienie siebie, jak i bardziej harmonijne relacje z otoczeniem.

Praktyczny wymiar zasady

Zasada „W żadnej kwestii nie przywiązuj się do swoich upodobań” w praktyce okazuje się wyjątkowo pomocna, gdy stoimy przed wyzwaniami codziennego życia. Nasze preferencje, choć pozornie niewinne, mogą działać jak blokady, które uniemożliwiają nam dostrzeżenie szerszych perspektyw. W najprostszym przykładzie, przywiązanie do rutynowego sposobu działania czy jedzenia zawsze tych samych potraw może ograniczać nasze doświadczenia i zdolność do odkrywania nowych możliwości. To, co na pierwszy rzut oka wydaje się niewielkim kompromisem, w rzeczywistości otwiera drogę do większej elastyczności i spontaniczności w codziennym życiu.

Warto zauważyć, że preferencje często wywołują w nas silne emocje, szczególnie gdy rzeczywistość nie odpowiada naszym oczekiwaniom. Wyobraźmy sobie sytuację, w której w restauracji zabrakło naszego ulubionego dania – zamiast cieszyć się nową propozycją z menu, możemy poczuć frustrację lub rozczarowanie. Jednak podejście zgodne z naukami Musashiego zachęca do zmiany tej perspektywy: brak preferencji pozwala nam przyjąć to, co nowe, z otwartością i ciekawością.

Oczywiście większe znaczenie zasada ta ma w mniej banalnych sytuacjach - w złożonych decyzjach życiowych. Przywiązanie do konkretnej wizji kariery czy relacji może sprawić, że przeoczymy inne, równie wartościowe możliwości. Psychologia pokazuje, że takie sztywne podejście wiąże się z ryzykiem wystąpienia tzw. efektu utraconej alternatywy – żałowania innych ścieżek, które mogłyby być bardziej satysfakcjonujące, gdybyśmy pozwolili sobie je rozważyć. Zamiast tego, brak przywiązania do preferencji umożliwia bardziej świadome podejście do życia, otwierając nas na zmiany i niespodziewane okazje.

Przykłady z życia pokazują, jak przyjęcie tej zasady może przynieść korzyści w codziennym funkcjonowaniu. Wyobraźmy sobie sytuację, w której ktoś planuje weekendowy wypad na świeże powietrze, licząc na piękną pogodę, aby cieszyć się spacerem w lesie czy wycieczką rowerową. Jednak prognoza nagle się zmienia i cały dzień spędzają pod deszczowym niebem. Przywiązanie do preferencji słonecznej aury może wywołać irytację i zniechęcenie, które przesłonią wartość samego wyjazdu.

Zastosowanie zasady Musashiego pozwala zaakceptować te warunki, zmieniając perspektywę: deszcz staje się okazją do wyciszenia, słuchania odgłosów natury lub doświadczenia dnia w inny, nieplanowany sposób. Być może wyjazd był planowany, aby spędzić chwile z bliską osobą; wcale nie, żeby delektować się promieniami słońca. Ale w rezultacie, z powodu naszych nieuświadomionych w pełni wyobrażeń o wspólnym czasie w słonecznej pogodzie, deszcz nie tylko rujnuje wizję pogodnego dnia, ale i nie pozwala cieszyć się z bliskości drugiej osoby. A przecież bliskość można dzielić również w deszczu – wystarczy być otwartym na zmieniający się świat, akceptować te zmiany i dostosować do nich swoje oczekiwania.

raktyczne zastosowanie zasady Musashiego sprowadza się do nauki uwalniania się od nawyków emocjonalnych i sztywnych oczekiwań. Warto przypominać sobie, że wiele sytuacji życiowych nie zależy od nas, a zdolność do ich akceptacji – bez niepotrzebnych osądów – może przynieść wewnętrzny spokój i poczucie kontroli nad własnymi reakcjami. To właśnie dzięki tej elastyczności stajemy się bardziej odporni na trudności i zdolni do pełniejszego czerpania z życia, niezależnie od okoliczności.

Stoicyzm – europejskie zasady Musashiego

Stoicyzm, szczególnie w interpretacji Marka Aureliusza, idealnie rezonuje z zasadą Musashiego: „W żadnej kwestii nie przywiązuj się do swoich upodobań” (oraz w zadziwiająco wielu innych koncepcjach kultury Japonii). Obie tradycje, choć rozwijały się w różnych częściach świata i kontekstach kulturowych, podkreślają uniwersalną wartość akceptacji rzeczywistości oraz wewnętrznej wolności, wynikającej z uniezależnienia od zewnętrznych okoliczności. Marek Aureliusz w Rozmyślaniach wielokrotnie zwraca uwagę na znaczenie panowania nad własnym umysłem i odrzucenia szkodliwych oczekiwań. Jak pisał: "Usuń wyobrażenie, a usunie się i poczucie krzywdy; usuń poczucie krzywdy, a usunie się i krzywda" (Księga IV, 7) oraz, chyba jeszcze lepiej i dosadniej: "Nie należy się gniewać na bieg wypadków. Nic ich to bowiem nie obchodzi" (Księga VII, 38).

W stoicyzmie kluczową rolę odgrywa rozróżnienie między tym, co jest w naszej mocy, a tym, co od nas nie zależy. To podejście jest wyraźnie obecne również w zasadzie Musashiego, która uczy elastyczności wobec tego, co nieuniknione. Rady zarówno Marka Aureliusza, jak i Miyamoto Musashiego przypominają, że życie to nieustanna zmiana, a upór w trzymaniu się swoich „powinno być” prowadzi jedynie do frustracji i cierpienia.

Dla stoika, podobnie jak dla Musashiego, nieprzywiązywanie się do preferencji nie oznacza apatii ani bierności. Wręcz przeciwnie – jest to postawa aktywnego zaangażowania, która pozwala działać zgodnie z własnymi wartościami, niezależnie od okoliczności. Aureliusz pisał: „Człowiek, który wie, jak dostosować swoje życie do tego, co przynosi los, jest jak biegacz, który dostosowuje kroki do rytmu. Każda zmiana losu, jak każda zmiana rytmu, jest dla niego okazją do wykazania mistrzostwa.” (Rozmyślania, księga VI, 15). To wynik zasady, która uczy, że zamiast walczyć z rzeczywistością, lepiej skupić się na tym, co jest możliwe do osiągnięcia tu i teraz.

Co więcej, stoicyzm zachęca do kontemplacji własnej śmiertelności, co Marek Aureliusz określał jako memento mori – przypomnienie o nieuchronności śmierci. Podobnie Musashi, w swojej zasadzie „Nie lękaj się śmierci”, zachęcał do oderwania się od fałszywego poczucia bezpieczeństwa, które często tkwi w przywiązaniu do rzeczy materialnych czy iluzorycznych scenariuszy życia. „Nie lękaj się śmierci” to inaczej „nie zapominaj, że umrzesz”, a jeszcze inaczej – „póki żyjesz – ciesz się tym życiem, bo to jedyne co masz, a za chwile i tego mieć nie będziesz”. Ta wspólna cecha obu filozofii prowadzi do wyzwolenia od strachu i większej zdolności do życia w harmonii z teraźniejszością.

Zarówno Musashi, jak i Marek Aureliusz, podkreślają, że życie staje się pełniejsze, gdy uwolnimy się od fałszywych wyobrażeń o tym, jak „powinno wyglądać”. Nie chodzi o rezygnację z dążenia do celów czy realizacji marzeń, ale o zdolność akceptacji tego, co jest – nawet jeśli odbiega od naszych oczekiwań. Jak ujął to Aureliusz: „Życie człowieka jest takie, jakim czynią je jego myśli”. Dlatego zdolność kontrolowania własnych osądów i odrzucania przywiązania do upodobań otwiera drogę do spokoju, wewnętrznej równowagi i bardziej świadomego działania.

Kim był Miyamoto Musashi?

Miyamoto Musashi (1584–1645) to jedna z najbardziej obecnie popularnych postaci w historii Japonii – samuraj, mistrz szermierki, strateg, filozof, a także artysta. Znany z tego, że nigdy nie przegrał pojedynku, których w ciągu swojego życia stoczył ponad 60. Był twórcą stylu walki dwiema katanami – Niten Ichi-ryū (二天一流 - „Styl dwóch niebios jako jednego”), który do dziś jest studiowany w tradycyjnych szkołach szermierki. Oprócz mistrzostwa w walce Musashi pozostawił po sobie dziedzictwo intelektualne i artystyczne, które wykracza daleko poza świat samurajów.

Pod koniec życia Musashi wycofał się z aktywnego życia wojownika i poświęcił się refleksji nad swoimi doświadczeniami. W wieku 60 lat napisał swoje najsłynniejsze dzieło – Go Rin no Sho (五輪書 – „Księgę pięciu kręgów”), traktat filozoficzny i strategiczny, który do dziś inspiruje ludzie z przeróżnych dziedzin działalności – od wojny i sportu, po biznes i zarządzanie. Jednak Go Rin no Sho to nie jedyne dzieło, które pozostawił po sobie Musashi – na krótko przed śmiercią napisał też Dokkōdō.

Dokkōdō?

Dokkōdō (jap. 獨行道, tłumaczone jako „Droga samotności”, „Ścieżka samotnika” lub dokładniej „Droga, którą należy kroczyć w pojedynkę”) to ostatnie dzieło Musashiego, napisane tydzień przed jego śmiercią w 1645 roku. Zawiera 21 zasad życia, które są esencją jego filozofii – surowej, ascetycznej i zadzwiwiająco podobnej do tego, co można wyczytać z najnowszych badań psychologicznych o tym, jak osiągnąć szczęście w życiu. Dokkōdō nie jest traktatem filozoficznym w tradycyjnym sensie; to raczej zbiór maksym, które miały być duchowym testamentem Musashiego, przekazanym jego ulubionemu uczniowi, Terao Magonojō.

Powstanie Dokkōdō było związane z przygotowaniami Musashiego do śmierci. W ostatnich dniach życia rozdał swój majątek, odizolował się od ludzi i oddał się medytacji. Dokkōdō to było również swoistym uzupełnieniem Go Rin no Sho, które bardziej koncentrowało się na strategii i walce, podczas gdy Dokkōdō stanowi kwintesencję osobistej filozofii życia.

W odróżnieniu od Go Rin no Sho, które było skierowane do szerszego grona uczniów i przyszłych wojowników, Dokkōdō miało bardziej intymny charakter. Było osobistą deklaracją wartości, którymi Musashi kierował się przez całe życie – wartości, które, jak sam wierzył, prowadzą do prawdziwej wolności wewnętrznej i duchowego spokoju.

Choć tekst ten powstał w XVII wieku, jego przesłanie jest aktualne i dziś. Musashi w Dokkōdō dzieli się swoimi refleksjami nad tym, jak żyć zgodnie z naturą, zachować równowagę umysłu i unikać iluzji, które często dominują nasze życie. Jego nauki, wyrażone w prostych, ale głęboko refleksyjnych zasadach, inspirują ludzi na całym świecie, niezależnie od ich kultury czy epoki.

21 Zasad Dokkōdō

獨行道　二十一箇条

(Dokkōdō Niju-ichi Kajō)

Droga samotności – 21 zasad

1. 世々の道をそむく事なし
   (Seze no michi o somuku koto nashi)
   Przyjmuj życie takim, jakie jest, nie sprzeciwiaj się drodze świata.

2. 身尓たのしみをたくましからず
   (Mi ni tanoshimi o takumashikarazu)
   Nie szukaj przyjemności dla niej samej.

3. よろす尓依怙の心なし
   (Yorosu ni eko no kokoro nashi)
   Nie polegaj na częściowych odczuciach.

4. 身をあさく思世をふかく思ふ
   (Mi o asaku omoi yo o fukaku omou)
   Myśl lekko o sobie, a głęboko o świecie.

5. 一生の間よくしん思わず
   (Isshō no aida yokushin omowazu)
   Przez całe życie bądź wolny od pragnień.

6. 我事尓おいて後悔をせず
   (Waregoto ni oite kōkai o sezu)
   Nie żałuj tego, co zrobiłeś.

7. 善惡尓他をねたむ心なし
   (Zen'aku ni hoka o netamu kokoro nashi)
   Nie żyw zazdrości wobec dobra ani zła u innych.

8. いつれの道尓もわかれをかなしまず
   (Izure no michi ni mo wakare o kanashimazu)
   Nie smuć się z powodu rozstań.

9. 自他共尓恨みをかこつ心なし
   (Jita tomo ni urami o kakotsu kokoro nashi)
   Nie miej urazy ani wobec siebie, ani wobec innych.

10. れんほの道思ひよるこヽろなし
    (Renpo no michi omoi yoru kokoro nashi)
    Nie kieruj się pożądaniem ani uczuciem miłości.

11. 物毎尓すきこのむ事なし
    (Monogoto ni suki konomu koto nashi)
    W żadnej kwestii nie przywiązuj się do swoich upodobań.

12. 私宅尓おいてのぞむ心なし
    (Shitaku ni oite nozomu kokoro nashi)
    Bądź obojętny wobec miejsca, w którym mieszkasz.

13. 身ひとつ尓美食をこのまず
    (Mi hitotsu ni bishoku o konomazu)
    Nie szukaj rozkoszy w wyrafinowanych smakach jedzenia.

14. 末々代物なる古き道具所持せず
    (Sue-sue shirumono naru furuki dōgu shoji sezu)
    Nie trzymaj rzeczy, które są zbędne i przestarzałe.

15. か身尓いたり物いミする事なし
    (Kami ni itari mono imi suru koto nashi)
    Nie kieruj się tradycyjnymi przekonaniami.

16. 兵具ハ各別よの道具たしなまず
    (Heigu wa kakubetsu yo no dōgu tashinamazu)
    Nie zbieraj broni ani nie ćwicz z nią ponad to, co jest potrzebne.

17. 道尓おいては死をいとは思わず
    (Michi ni oite wa shi o ito wa omowazu)
    Nie lękaj się śmierci.

18. 老身尓財寳所領もちゆる心なし
    (Rōjin ni zaihō shoryō mochi yuru kokoro nashi)
    Nie pragnij bogactw ani ziem na starość.

19. 佛神は貴し佛神をたのまず
    (Butsushin wa tōtoshi butsu shin o tanomazu)
    Szanuj Buddę i bogów, lecz nie licz na ich pomoc.

20. 身を捨ても名利はすてず
    (Mi o sutemo meiyu wa sutezu)
    Możesz porzucić swoje ciało, ale nigdy nie porzucaj honoru.

21. 常尓兵法の道をはなれず
    (Tsune ni hyōhō no michi o hanarezu)
    Nigdy nie zbaczaj ze ścieżki Drogi.

正保弐年五月十二日

(Shōhō ni-nen gogatsu jū-ni-nichi)
12 maja 1645 roku.

新免武藏玄信 (Shinmen Musashi Genshin)

"Silne kobiety Japonii" - zobacz książkę autora strony

Sprawdź podobne artykuły:

Co potrafił samuraj - błyskawiczny zabójca, zdyscyplinowany poeta, wytrwały filozof?

Samurajska poezja śmierci Jisei: zajrzeć w głąb człowieka w jego ostatniej chwili

10 faktów o samurajach, które często mylimy: poznajmy prawdziwego człowieka pod tą zbroją

„Gaman” to pojęcie centralne, by zrozumieć Japonię. Co ma wspólnego z europejskim stoicyzmem i do jakich katastrof społecznych prowadzi jego niezrozumienie?

Maska Majime – japoński duch rozdarty między inspirującym ideałem i zniewalającym batem

    未開    ソビエライ

 Pasjonat kultury azjatyckiej z głębokim uznaniem dla różnorodnych filozofii świata. Z wykształcenia psycholog i filolog - koreanista. W sercu programista (gł. na Androida) i gorący entuzjasta technologii, a także praktyk zen i mono no aware. W chwilach spokoju hołduje zdyscyplinowanemu stylowi życia, głęboko wierząc, że wytrwałość, nieustający rozwój osobisty i oddanie się swoim pasjom to mądra droga życia.  Autor książki "Silne kobiety Japonii" (>>zobacz)

Osobiste motto:

"Najpotężniejszą siłą we wszechświecie jest procent składany." - Albert Einstein (prawdopodobnie)

  Mike Soray

   (aka Michał Sobieraj)

未開    ソビエライ

 Pasjonat kultury azjatyckiej z głębokim uznaniem dla różnorodnych filozofii świata. Z wykształcenia psycholog i filolog - koreanista. W sercu programista (gł. na Androida) i gorący entuzjasta technologii, a także praktyk zen i mono no aware. W chwilach spokoju hołduje zdyscyplinowanemu stylowi życia, głęboko wierząc, że wytrwałość, nieustający rozwój osobisty i oddanie się swoim pasjom to mądra droga życia. Autor książki "Silne kobiety Japonii" (>>zobacz)

Osobiste motto:

"Najpotężniejszą siłą we wszechświecie jest procent składany." - Albert Einstein (prawdopodobnie)

Mike Soray

(aka Michał Sobieraj)

Napisz do nas...

Ciechanów, Polska

dr.imyon@gmail.com

___________________

inari.smart

Chcesz się podzielić swoimi przemyśleniami czy uwagami o stronie lub apce? Zostaw nam wiadomość, odpowiemy szybko. Zależy nam na poznaniu Twojej perspektywy!