Jak rozumiemy ciszę?

Cisza. Na Zachodzie bywa postrzegana jako pustka, niezręczność, przerwa, którą należy szybko wypełnić słowami. W Japonii jest jednak pełnią – przestrzenią, która nadaje głębsze znaczenie słowom i emocjom. Tam, gdzie kultury niskokontekstowe, jak zachodnie, opierają się na dosłowności, Japonia – jako kultura wysokokontekstowa (terminy te wyjaśnimy dalej w artykule) – stawia na niedopowiedzenia i subtelności, czyniąc z ciszy istotny element komunikacji. To, co dla jednych jest źródłem nieporozumień, dla drugich jest świadectwem szacunku lub głębokiej refleksji.

Pozostawanie w milczeniu to jeden z tych elementów zachowania, które znacząco różnią się w kulturze Japonii i Zachodu, co często prowadzi do trudności w zrozumieniu intencji drugiego człowieka. W Japonii milczenie w odpowiedzi na pytanie to wyraz pokory i głębokiego namysłu, podkreślający wagę pytania, które zasługuje na dokładne rozważenie. Na Zachodzie takie milczenie może jednak zostać odebrane odwrotnie - jako brak zaangażowania lub wręcz lekceważenie. Podobne różnice pojawiają się w innych sytuacjach – milczenie podczas posiłku, które w Japonii jest oznaką szacunku dla gospodarza, na Zachodzie może zostać uznane za chłodne i „gburowate”.

Podejście do ciszy (i pustki) to prawdopodobnie jedna z najbardziej podstawowych, najważniejszych różnic między kulturą Zachodu i Japonii. W artykule zagłębimy się w te różnice, badając filozoficzne i duchowe korzenie ciszy w Japonii, jej rolę w codziennym życiu, sprawdzimy też, jak ją opisywali poeci.

Czy musimy przyjąć całą filozofię ciszy Japonii, by z niej skorzystać? Oczywiście, że nie. Komuś mogą nie podobać się ciągłe niedopowiedzenia i próbowanie domyślenia się, czego druga osoba oczekuje. Kto inny może preferować zachodnią precyzję słów. Ale możemy przecież wybrać to, co nam będzie służyć. Cisza jako przestrzeń do refleksji, sposób na wsłuchanie się w siebie, czy wyraz szacunku – to wartości uniwersalne, które mogą wzbogacić nasze codzienne życie. Przyznaj – pewnie też czasem masz dość tego ciągłego hałasu wokół? Sprawdźmy, jak Japończycy celebrują ciszę.

Cisza jako forma komunikacji

Cisza w kulturze Japonii to subtelny język sam w sobie, bogaty w znaczenia i emocje. Jest nie tylko przerwą między słowami, ale też pełnym szacunku gestem, który pozwala innym zrozumieć nasze intencje, bez zakłócania przestrzeni, w której porozumienie rodzi się naturalnie.

Pozostawanie w milczeniu to jedno z tych elementów zachowania, które znacząco się różni w kulturze Japonii oraz Zachodu – i jest to źródłem wielu nieporozumień. Dla przykładu, milczenie w odpowiedzi na pytania, szczególnie w formalnych sytuacjach, jest w Japonii oznaką pokory i głębokiego namysłu. Naszym milczeniem pokazujemy, że szanujemy naszego rozmówcę i bardzo poważnie traktujemy to, co powiedział więc nie pozwalamy sobie na szybką odpowiedź bez długiego namysłu (nawet, jak w rzeczywistości wiemy dokładnie, co trzeba odpowiedzieć). Kultura ta ceni refleksyjność i zachęca do unikania impulsywnych odpowiedzi, które mogą wydawać się powierzchowne lub nieprzemyślane. Milczenie staje się wówczas sposobem na zamanifestowanie szacunku wobec rozmówcy, wskazując, że jego słowa są w skrupulatnie rozważane.

W kulturze Zachodu jest zgoła inaczej – milczenie można w takiej sytuacji uznać albo za lekceważenie (czyli całkowicie odmienna interpretacja od japońskiej) albo na dowód, że rozmówca nie ma nic do powiedzenia, czy nie wie, co odpowiedzieć (czyli dowód na bezmyślność – znów całkowicie inaczej od interpretacji japońskiej). Każdy, kto pracował nieco dłużej z Japończykami, czy Koreańczykami za pewne od razu odnajdzie w pamięci sytuacje, które ilustrowały by tę różnicę – jest ona silnie widoczna na co dzień.

Japońskie przysłowia, takie jak "kuchi wa wazawai no moto" (口は災いの元, „usta są źródłem nieszczęść”) czy "mokuzen no shitei" (黙然の師弟, „milczący uczeń i mistrz”), ilustrują przekonanie, że mówienie może być zgubne, a cisza sprzyja głębszemu porozumieniu. Nasze powiedzenie „mowa jest srebrem, a milczenie złotem” ma w Japonii dodatkowy wymiar – cisza to przestrzeń, w której rodzi się autentyczność, a zbyt pochopne słowa mogą ją zakłócić.

Haragei (腹芸): Sztuka „mowy brzucha”

Haragei, co dosłownie oznacza „sztukę brzucha”, to praktyka pozawerbalnej komunikacji, w której kluczową rolę odgrywa intuicja i wyczucie subtelnych niuansów. Wywodząca się z dawnych sztuk walki oraz tradycji teatralnych, takich jak nō, haragei opiera się na umiejętności odczytywania nastrojów i intencji bez konieczności użycia słów.

W japońskim myśleniu brzuch (hara, 腹) symbolizuje centrum emocji i prawdy wewnętrznej (trochę, jak u nas serce). Cisza i umiejętność odczytywania tego, co nie zostało wypowiedziane, są w haragei kluczowe, gdyż pozwalają na przekazywanie emocji i intencji w sposób niewerbalny, lecz głęboko zrozumiały. Ta forma komunikacji jest szczególnie widoczna w relacjach mistrza i ucznia w tradycyjnych sztukach, gdzie zrozumienie rodzi się nie poprzez wyjaśnienia, ale przez doświadczenie wspólnej ciszy.

Głęboka różnica między kulturami

Wysoko- i niskokontekstowe kultury

Pojęcia kultur wysoko- i niskokontekstowych, wprowadzone przez antropologa Edwarda T. Halla, świetnie oddają różnice w sposobach komunikacji pomiędzy różnymi społeczeństwami. Główna różnica polega na tym, jak bardzo komunikacja opiera się na słowach, a jak wiele zależy od kontekstu, gestów czy wspólnych doświadczeń.

Kultura niskokontekstowa, charakterystyczna dla krajów Zachodu takich jak Stany Zjednoczone, Niemcy czy Szwecja (również Polska, choć nieco mniej skrajnie), stawia na jasność i dosłowność w przekazie. W takich kulturach znaczenie komunikatu zawiera się niemal wyłącznie w samych słowach. Tutaj dla przykłądu, szef w firmie o kulturze niskokontekstowej może powiedzieć: „Raport ma być gotowy na jutro do godziny 15:00”. Taka wypowiedź jest jednoznaczna, nie pozostawia miejsca na domysły ani nie wymaga znajomości kontekstu.

Kultura wysokokontekstowa, jak Japonia, Chiny czy kraje Bliskiego Wschodu, opiera się na komunikacji pełnej subtelności i niedopowiedzeń. Duża część przekazu ukryta jest w relacjach międzyludzkich, kontekście sytuacyjnym, gestach i intonacji. Przykładowo, w Japonii szef może powiedzieć: „Byłoby dobrze, gdyby raport był gotowy wkrótce”. Dla osoby z niskokontekstowego środowiska taki przekaz może wydać się niejasny, jednak w Japonii odbiorca z łatwością odczytuje, że raport powinien być gotowy do określonej godziny (która wynika z kontekstu, wspólnych doświadczeń, dotychczasowych zwyczajów). To właśnie te subtelne niuanse stanowią klucz do zrozumienia kultury wysokokontekstowej.

Cisza w Japonii: sztuka niedopowiedzenia

Cisza w Japonii odgrywa rolę, która może być trudna do pojęcia dla osób wychowanych w kulturach niskokontekstowych. W krajach zachodnich cisza bywa odbierana jako niezręczna przerwa w rozmowie, coś, co należy szybko wypełnić słowami. W Japonii cisza jest zupełnie czymś innym – jest środkiem komunikacji, przestrzenią wypełnioną znaczeniem, w której rozwija się zrozumienie i harmonia między rozmówcami.

Cisza jest kluczowym narzędziem unikania konfliktów oraz wyrazem szacunku i uprzejmości. Na przykład w pracy, gdy podwładny milczy po usłyszeniu sugestii szefa, nie oznacza to braku zaangażowania, lecz refleksję i namysł nad tym, co zostało powiedziane. W relacjach rodzinnych i towarzyskich cisza daje przestrzeń, aby unikać zbędnych słów, które mogłyby niepotrzebnie zakłócić harmonię. Kluczową rolę w takich sytuacjach odgrywa sasshi (察し), czyli zdolność intuicyjnego odczytywania niewypowiedzianych intencji rozmówcy. Przyjrzyjmy się bardziej jaskrawym przykładom z kultury i życia w Japonii.

Ceremonia picia herbaty

W ceremonii herbacianej cisza jest równie ważna jak precyzyjne ruchy gospodarza. Pozwala uczestnikom całkowicie skupić się na chwili obecnej i docenić harmonię otoczenia. Brak słów nie jest pustką – jest przestrzenią pełną uwagi, szacunku i piękna. Cisza jest praktycznie najważniejszym i koniecznym elementem tej ceremonii.

Rozwiązywanie konfliktów oraz mówienie „nie”

Cisza w sytuacjach konfliktowych pełni funkcję ochronną. Na przykład, jeśli pracownik popełni błąd, japoński przełożony często zdecyduje się na milczenie zamiast otwartej krytyki. To subtelny sposób dania drugiej stronie przestrzeni do samodzielnego zrozumienia i poprawienia błędów. Z doświadczenia wiemy, że potrafi być to bardzo mylące. Pracownik może mieć pretensje do przełożonego, że ten nie daje mu informacji zwrotnej o źle wykonanej pracy, a przełożony ma pretensje do pracownika, że nie podjął działań poprawczych.

W Japonii (i Korei) „nie” często wyrażane jest za pomocą ciszy lub niejednoznacznych zwrotów, takich jak „to będzie trudne”. Taki sposób odrzucenia pozwala uniknąć bezpośredniej konfrontacji i zachować harmonię w relacji. Dając bardziej dosadny przykład – zamiast powiedzieć (pracownik do przełożonego na temat jego polecenia): „Nie wykonam tego polecenia, bo wtedy będziemy narażeni na straty” mówi się coś w rodzaju: „Tak, myślę, jak to wykonać i zastanawiam się, czy nie będę potrzebował pomocy w zniwelowaniu strat, jakie mogą wyniknąć, gdy niepoprawnie wykonam to polecenie”.

Cisza w negocjacjach i biznesie

Japońska cisza pełni kluczową rolę w negocjacjach, gdzie może być użyta jako strategia budowania konsensusu i wywierania subtelnej presji. Przykładem może być przerwa podczas dyskusji handlowej, w której strona japońska milczy, czekając na reakcję partnera. Ta cisza, choć dla zachodnich negocjatorów może być niewygodna, daje czas na refleksję i podjęcie bardziej przemyślanych decyzji.

W biznesie cisza jest również wyrazem szacunku wobec rozmówcy – milczące słuchanie oznacza pełną uwagę i zaangażowanie w to, co druga osoba chce przekazać. W ten sposób cisza staje się narzędziem budowania zaufania i relacji, zamiast stanowić pustkę, jak bywa to postrzegane w kulturach niskokontekstowych.

Cisza jako forma komunikacji w Japonii to delikatna sztuka, której opanowanie wymaga wrażliwości i otwartości. Pozwala ona na budowanie relacji w sposób harmonijny, oparty na szacunku i zrozumieniu. Jest to przypomnienie, że czasem to, czego nie mówimy, wyraża więcej niż słowa.

Cisza w życiu na co dzień

Cisza podczas posiłków i w podróży

W zachodnich kulturach posiłki często są okazją do rozmów. W Japonii cisza przy jedzeniu to naturalny sposób oddania szacunku dla przygotowanego jedzenia oraz osoby, która je przygotowała. Jedzenie odbywa się często w skupieniu, a każdy kęs jest uważnie smakowany. Cisza pozwala poczuć autentyczny smak i fakturę potraw, co staje się rodzajem medytacji.

Niejeden turysta był w niemałym szoku na zatłoczonym lotnisku, później w metrze lub autobusie w Japonii. Jest tam po prostu nad wyraz cicho. Podróże w Japonii to kolejny moment ciszy, który może zdziwić osoby z zewnątrz. W zatłoczonych wagonach shinkansenów pasażerowie podróżują w milczeniu, czytając książki, patrząc przez okno na zmieniające się krajobrazy lub po prostu zamykając oczy. Rozmowy przez telefon są zabronione, a głośne mówienie uważane za niegrzeczne. Ta zbiorowa cisza tworzy przestrzeń do kontemplacji i odpoczynku.

Cisza między bliskimi: wyraz zrozumienia

Dla wielu Japończyków cisza między bliskimi jest czymś naturalnym i pożądanym. Brak konieczności ciągłego wypełniania przestrzeni słowami świadczy o głębokim zaufaniu i zrozumieniu. W związkach małżeńskich cisza jest czasem wyrazem tego, co w Japonii nazywa się ittai – poczuciem jedności i harmonii między partnerami. Jak mawiają Japończycy, prawdziwe porozumienie nie wymaga słów.

Rodziny często spędzają czas razem w ciszy, zajmując się własnymi myślami lub prostymi aktywnościami, jak parzenie herbaty czy układanie kwiatów w stylu ikebana. Wspólna cisza, zamiast oddalać, staje się spoiwem relacji.

Ishin-denshin („telepatyczne porozumienie”)

Koncepcja ishin-denshin (以心伝心), dosłownie „komunikacja od serca do serca” odnosi się do zdolności wyczuwania emocji i myśli innych bez potrzeby ich wypowiadania. To umiejętność odczytywania subtelnych sygnałów, gestów i atmosfery, które zachodni obserwatorzy często przeoczą. W społeczeństwie, gdzie harmonia grupowa ma ogromne znaczenie, ishin-denshin pozwala unikać konfliktów i utrzymać delikatne relacje społeczne. To forma milczącego dialogu, bardzo eleganckiego i bezpieczniejszego niż otwarty spór słowny.

Shinrin-yoku (leśne kąpiele): Odnowa duszy w ramionach natury

Jednym z najbardziej fascynujących rytuałów ciszy w Japonii jest shinrin-yoku, czyli „leśne kąpiele”. To praktyka zanurzenia się w naturalnym środowisku lasu, nie po to, by coś osiągnąć, ale by po prostu być. Wyłączając telefony i zostawiając codzienny pośpiech za sobą, uczestnik shinrin-yoku przechadza się w ciszy, wsłuchując w szum wiatru, śpiew ptaków i trzask łamanych gałązek pod stopami.

Badania pokazują, że ta praktyka obniża poziom stresu, poprawia koncentrację i wycisza umysł, ale dla Japończyków jest czymś więcej – to powrót do harmonii z naturą. W wyobraźni wielu zachodnich turystów las kojarzy się z aktywnością, w Japonii natomiast jest miejscem introspekcji i duchowego uzdrowienia.

Rola ciszy w wychowaniu

Od najmłodszych lat dzieci w Japonii uczą się cenić ciszę jako środek do samodyscypliny i introspekcji. W szkołach często organizuje się krótkie chwile ciszy przed lekcjami, aby dzieci mogły się wyciszyć i skoncentrować. Podczas ceremonii szkolnych, takich jak rozpoczęcie roku czy podziękowania, cisza podkreśla wagę chwili.

Rodzice uczą dzieci, że słowa mają znaczenie, ale ich nadmiar może zaszkodzić. Przykładem jest powtarzanie przysłowia kuchi wa wazawai no moto („usta są źródłem nieszczęść”), które zachęca dzieci do przemyślania swoich słów, zanim je wypowiedzą. Cisza staje się sposobem na naukę cierpliwości, szacunku i skupienia.

Cisza w japońskiej filozofii

Cisza w medytacji

Cisza w myśli Japonii to przestrzeń, w której ukrywa się harmonia, prawda i głębsze zrozumienie rzeczywistości. Filozofowie i poeci Japonii od wieków poszukiwali w ciszy drogi do wewnętrznego spokoju i oświecenia, czyniąc z niej kluczowy element zarówno życia duchowego, jak i codziennego. W Japonii cisza nie jest brakiem, lecz pełnią – przestrzenią, która wypełnia się obecnością bytu.

Zen, jako szkoła buddyzmu, uczynił ciszę jednym z podstawowych narzędzi w osiąganiu oświecenia. Medytacja zazen (座禅) to po prostu siedzenie w ciszy - praktyka, która pozwala wyciszyć umysł i dotrzeć do jego głębszych warstw. W zazen cisza jest nie tylko otoczeniem, ale także celem – osiągnięciem wewnętrznego spokoju, w którym myśli przestają błądzić, a człowiek staje się w pełni obecny w teraźniejszości.

Kluczowym pojęciem w zen jest mushin (無心), czyli „bez umysłu”. To stan umysłu wolny od rozproszenia, gdzie nie ma miejsca na osądy, pragnienia czy lęki. Cisza odgrywa tu fundamentalną rolę – to właśnie w ciszy umysł może oczyścić się z chaosu codziennych myśli i zbliżyć do prawdziwej natury rzeczywistości. Jak pisał mistrz zen Dōgen: „Zanurz się w ciszy, by odkryć, że wszystkie rzeczy są jednym.”

Ma (間): Cisza przestrzeń

Japońskie pojęcie ma (間) jest kwintesencją filozofii ciszy. Ma to przestrzeń między rzeczami – nie tylko w sensie fizycznym, ale również w sensie czasowym i emocjonalnym. To pauza między dźwiękami w muzyce, przerwa w rozmowie, pustka na malarskim płótnie, która nadaje kształt całości.

W tradycyjnej muzyce japońskiej, jak gagaku, cisza ma jest równie ważna jak dźwięk – to w niej rodzi się harmonia. W architekturze zen ogrody pełne pustych przestrzeni i harmonijnie rozmieszczonych kamieni uczą, że pustka definiuje to, co istnieje. Podobnie w codziennym życiu cisza pozwala nadać sens działaniu, a przerwa w rozmowie daje przestrzeń do refleksji.

Cisza jako kontakt z sacrum

W świątyniach buddyjskich i shintoistycznych cisza staje się środkiem komunikacji z sacrum. W świątyniach zen panuje absolutna cisza. W shinto kapłani odprawiają rytuały w milczeniu, pozostawiając przestrzeń bogom (kami), by mogli objawić swoją obecność.

Ceremonia picia herbaty (chanoyu) to kolejny rytuał ciszy, w którym każda czynność jest celebrowana z pełną świadomością chwili obecnej. Szmer wody, delikatne uderzenie bambusowej łyżki o krawędź czarki czy szelest kimona są elementami harmonii, którą cisza pomaga uwydatnić. Jak mówi zasada wabi-sabi, piękno leży w prostocie i niedoskonałości – a cisza jest ich nieodłącznym elementem.

Cisza w japońskiej poezji

Japońska literatura, szczególnie poezja, od wieków celebruje ciszę jako przestrzeń refleksji i kontemplacji. Wiersze haiku i waka w zasadzie opierają się na ciszy, którą tutaj rozumiemy jako to, co jest niewypowiedziane. Cisza w tych utworach jest zarazem bohaterem i tłem – przestrzenią, która pozwala słowom rezonować w wyobraźni czytelnika.

***

閑さや岩にしみ入る蝉の声
(Shizukesa ya iwa ni shimiiru semi no koe)

„Głęboka cisza –
cykady śpiew wnika
w szczeliny skał.”

– Bashō Matsuo, 1689, Oku no Hosomichi (Droga na północ)

Cisza w tym haiku nie jest brakiem dźwięku, lecz przestrzenią, która uwypukla ulotne odgłosy natury. Dźwięk cykad, symbol przemijania lata i nieubłaganego upływu czasu - życia, przenika skały – obraz, który metaforycznie wskazuje na harmonię między tym, co ulotne, a tym, co trwałe. Bashō tworzy poetycki kontrast, gdzie dźwięk natury stapia się z ciszą wieczności, zapraszając czytelnika do refleksji nad przemijaniem.

To haiku uczy, że cisza nie jest pusta – jest przestrzenią, która pozwala dźwiękom, myślom i emocjom odnaleźć swój prawdziwy sens. Dzięki ciszy słyszymy śpiew cykad, który tak uwypuklony pozwala nam ujrzeć życie z dystansu i kontemplować jego chwilową naturę.

***

秋風にたなびく雲の絶え間より
(akikaze ni tanabiku kumo no taema yori)

„Jesienny wiatr –
pomiędzy chmurami
prześwit nieba.”

– Fujiwara no Teika, XIII wiek, Shin Kokin Wakashū

W tym wierszu cisza (pustka) znajduje się w prześwicie między chmurami, gdzie jasność nieba staje się metaforą dla chwil refleksji w chaosie codzienności. Jesienny wiatr, niosący chmury, symbolizuje przemijanie, ale przerwa w ich zasłonie to przypomnienie o chwili spokoju, która zawsze jest możliwa do odnalezienia.

Teika, mistrz waka, pokazuje, że cisza – jak prześwit nieba – może pojawić się nagle, przynosząc ukojenie i głęboką refleksję. Jest to moment zanurzenia we własnym, wewnętrznym świecie, który pozwala doświadczyć rzeczywistości pełniej.

***

心なき身にもあはれは知られけり
(kokoro naki mi ni mo aware wa shirarekeri)

„Bez serca jestem,
a mimo to czuję żal
jesiennej ciszy.”

– Saigyō Hōshi, XII wiek, Sankashū

Saigyō, mnich i poeta, odnajduje w jesiennej ciszy zagadkę. Jest buddyjskim mnichem, który odrzuca ziemskie troski, w tym wszelkie emocje. A jednak, jego „nieczujące” serce nadal odczuwa ciszę – jako melancholię przemijania. Cisza ta budzi w nim żal za tym, co mija (jest to uczucie: zatem coś „ziemskiego”)  – jednocześnie jednak żal ten stanowi dla niego narzędzie przypomnienia o tym, że wszystko, co ziemskie – przemija. Tym przypomnieniem sprawia więc, że podmiot liryczny żyje poza ziemskimi troskami i emocjami. Paradoks. Dzięki niemu widzimy, w jaki sposób cisza potrafi skłaniać do refleksji.

Japońska poezja uczy, że cisza nie jest pustką, lecz przestrzenią, w której odbija się piękno ulotnych chwil, emocji i refleksji. To właśnie w ciszy, jak pokazują poeci powyżej możemy usłyszeć najwięcej – jeśli tylko pozwolimy sobie na zatrzymanie i wsłuchanie się w nią.

Zakończenie

Zachodnia otwartość w wyrażaniu emocji i dokładność w wypowiedziach (kultura nisko kontekstowa) często zapobiega nieporozumieniom. W kulturze wysokokontekstowej, jak japońska, milczenie i subtelne sygnały mogą łatwo prowadzić do błędnej interpretacji, zwłaszcza dla kogoś spoza tej tradycji. Tam, gdzie cisza w Japonii pozwala na „czytanie między wierszami”, w kulturach niskokontekstowych wyrażenie wszystkiego wprost daje poczucie jasności i bezpieczeństwa. Nie chodzi o to, która kultura „lepiej” posługuje się ciszą, lecz o zrozumienie, że cisza ma wiele twarzy.

Jest jednak wiele, czego możemy się nauczyć od japońskiego podejścia do ciszy. W zabieganym, pełnym bodźców świecie współczesnej pstrokacizny, cisza może być źródłem ukojenia i zdrowia. Badania naukowe dowodzą, że regularne doświadczanie ciszy pomaga obniżyć poziom stresu, poprawia koncentrację i wspiera regenerację umysłu. Cisza sprzyja praktyce mindfulness – sztuce bycia obecnym w bieżąceh chwili, co zwiększa świadomość siebie i otaczającego świata. Dla osób cierpiących na zaburzenia, takie jak lęki czy depresja, cisza często staje się formą terapii, która pozwala na wyciszenie chaosu myśli i odnalezienie wewnętrznego spokoju.

Czy musimy przyjąć całą filozofię ciszy Japonii, by z niej skorzystać? Oczywiście, że nie. Możemy wybierać to, co najlepiej służy naszemu stylowi życia i kulturze. Cisza jako przestrzeń do refleksji, sposób na redukcję stresu czy wyraz szacunku wobec innych – to wartości uniwersalne, które mogą wzbogacić nasze codzienne życie. Możemy nauczyć się celebrować ciszę, nie tracąc przy tym zdolności do jasnej komunikacji, która jest mocną stroną kultury Zachodu.

Koniec końców - cisza, niezależnie od jej interpretacji, jest przypomnieniem o tym, jak ważne jest zatrzymanie się na chwilę w biegu życia. Jest zaproszeniem do wsłuchania się w siebie, do odnalezienia harmonii i spokoju w świecie pełnym hałasu. To uniwersalny dar, który każdy z nas może przyjąć, odkrywając w nim to, czego najbardziej potrzebujemy.

"Silne kobiety Japonii" - zobacz książkę autora strony

Sprawdź podobne artykuły:

Maska Majime – japoński duch rozdarty między inspirującym ideałem i zniewalającym batem

„Gaman” to pojęcie centralne, by zrozumieć Japonię. Co ma wspólnego z europejskim stoicyzmem i do jakich katastrof społecznych prowadzi jego niezrozumienie?

Japoński ogród Karesansui jest lustrem, w którym zobaczysz siebie

Czas się zatrzymał, gdy spojrzałem na „Wieczorny śnieg we wiosce Kanbara” Hiroshige

Czerwone łzy i czarna krew: nowoczesne haiku Ban’ya Natsuishi

    未開    ソビエライ

 Pasjonat kultury azjatyckiej z głębokim uznaniem dla różnorodnych filozofii świata. Z wykształcenia psycholog i filolog - koreanista. W sercu programista (gł. na Androida) i gorący entuzjasta technologii, a także praktyk zen i mono no aware. W chwilach spokoju hołduje zdyscyplinowanemu stylowi życia, głęboko wierząc, że wytrwałość, nieustający rozwój osobisty i oddanie się swoim pasjom to mądra droga życia.  Autor książki "Silne kobiety Japonii" (>>zobacz)

Osobiste motto:

"Najpotężniejszą siłą we wszechświecie jest procent składany." - Albert Einstein (prawdopodobnie)

  Mike Soray

   (aka Michał Sobieraj)

未開    ソビエライ

 Pasjonat kultury azjatyckiej z głębokim uznaniem dla różnorodnych filozofii świata. Z wykształcenia psycholog i filolog - koreanista. W sercu programista (gł. na Androida) i gorący entuzjasta technologii, a także praktyk zen i mono no aware. W chwilach spokoju hołduje zdyscyplinowanemu stylowi życia, głęboko wierząc, że wytrwałość, nieustający rozwój osobisty i oddanie się swoim pasjom to mądra droga życia. Autor książki "Silne kobiety Japonii" (>>zobacz)

Osobiste motto:

"Najpotężniejszą siłą we wszechświecie jest procent składany." - Albert Einstein (prawdopodobnie)

Mike Soray

(aka Michał Sobieraj)

Napisz do nas...

Ciechanów, Polska

dr.imyon@gmail.com

___________________

inari.smart

Chcesz się podzielić swoimi przemyśleniami czy uwagami o stronie lub apce? Zostaw nam wiadomość, odpowiemy szybko. Zależy nam na poznaniu Twojej perspektywy!